Clayton & Shuttleworth
Clayton & Shuttleworth była firmą inżynierską zlokalizowaną w Stamp End Works, Lincoln, Lincolnshire w Anglii. Firma powstała w 1842 r., Kiedy Nathaniel Clayton (1811–1890) utworzył spółkę ze swoim szwagrem Josephem Shuttleworthem (1819–1883).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Silniki arowe[edytuj | edytuj kod]
W 1845 roku firma zbudowała swoją pierwszą lokomobilę, a w 1849 pierwszą młocarnię. Produkty te stały się podstawą jej działalności. Clayton & Shuttleworth stał się wówczas jednym z wiodących producentów w kraju. Spółka dostarczała silniki parowe i młocarnie innym producentom, a także sprzedawała je pod własną marką. W 1851 sprzedała ponad 200 maszyn parowych, na co miała wpływ Wielka Wystawa. Do 1857 roku wyprodukowano łącznie 2400 silników parowych, a do 1890 roku całkowita produkcja osiągnęła 26 000 silników parowych i 24 000 młocarni.
Eksport[edytuj | edytuj kod]
W 1870 roku liczba pracowników firmy w Lincoln liczyła już 1200 osób. Dla firmy ważny był również eksport, dlatego też otworzyła swoje oddziały w kilku miastach Europy: Wiedeń (Austria) został utworzony najwcześniej, Peszt (Węgry), Praga (obecnie Republika Czeska), Kraków (Polska) i Lwów (obecnie Ukraina). Firma przekształciła się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w 1901 r., a prezesem został Alfred Shuttleworth (1843–1925), syn założyciela.
Silniki o spalaniu wewnętrznym[edytuj | edytuj kod]
Przez krótki czas XX wieku firma Clayton & Shuttleworth produkowała traktory. W 1911 roku zbudowała model wyposażony w czterocylindrowy silnik na ropę naftową z chłodnicą samochodową. Traktor posiadał blaszaną karoserią i kabinę z dachem. Następnie w 1916 roku pojawiła się wersja gąsienicowa z czterocylindrowym silnikiem dwupaliwowym. Ta maszyna posiadająca moc 40 koni mechanicznych (30 kW) była produkowana do 1929 roku. Firma zbudowała również ciągnik artyleryjski o mocy 100 hp (75 kW), podobny do traktora Holta. Była też pierwszą brytyjska firma, która wyprodukowała kombajn zbożowy.
Samoloty[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
W 1916 roku firma wyprodukowała części do sterowca Supermarine Scout dla Admiralicji, a podczas I wojny światowej zdobyła szereg kontraktów na produkcję samolotów zarówno dla War Office, jak i dla Admiralicji[1]. Pierwszym kontraktem była produkcja Sopwith Triplane; chociaż War Office później anulowało ten kontrakt, jednak 49 egzemplarzy samolotów zostało wyprodukowanych dla Royal Naval Air Service, a pierwszy samolot zbudowany przez Claytona został dostarczony 2-go grudnia 1916 roku[1][2]. Firma budowała samoloty we wschodniej części budynków Titanic Works, skąd były wypchane na zewnątrz w celu uruchomienia silnika. Po testach naziemnych samoloty były demontowane i przewożone na lotnisko Robey’s w Bracebridge Heath w celu wykonania lotów testowych i finalnej dostawy[3].
W marcu 1917 roku firma otrzymała kontrakt na budowę Sopwith Camel, który pozostawał w produkcji do 1919 roku, do tego czasu fabrykę opuściło ponad 500 samolotów tego typu[4]. W 1916 roku zbudowano nową fabrykę, aby umożliwić firmie produkcję dużego bombowca Handley Page O/400[4]. W przeciwieństwie do mniejszego samolotu Sopwith, każdy bombowiec nie był rozbierany, a odbywał lot do miejsca testów i końcowego dostarczenia, samoloty startowały z pole na wschód od fabryk; pole to stało się znane jako Handley Page Field[4]. Po zakończeniu kontraktu O/400 firma otrzymała zamówienie na budowę Vickers Vimy, ale finalnie tylko jeden został wybudowany przed rozejmem, który to spowodował anulowanie zamówienia.
Red Baron; Richard Shuttleworth[edytuj | edytuj kod]
Jednym z najbardziej znanych samolotów zbudowanych przez Clayton & Shuttleworth był Sopwith Camel B7270, pilotowany przez kanadyjskiego pilota Roya Browna, któremu oficjalnie przypisano zestrzelenie Czerwonego Barona[5]. Po wojnie firma wydała ulotkę pamiątkową, aby uczcić ten sukces[5]. Współczesne badania wskazują jednak, że Brown mógł w rzeczywistości nie oddać śmiertelnego strzału.
Richard Ormonde Shuttleworth, wnuk Josepha Shuttlewortha, współzałożyciela firmy, był znanym kierowcą wyścigowym, lotnikiem oraz kolekcjonerem samochodów i samolotów. Nabyte przez niego samochody i samoloty stanowiły podstawę kolekcji, znanej pod nazwą Shuttleworth Collection. Był oficerem w Royal Air Force Volunteer Reserve (RAFVR), zginął w wypadku lotniczym podczas nocnego lotu treningowego RAF w 1940 roku.
Produkowane samoloty[edytuj | edytuj kod]
Zamknięcie[edytuj | edytuj kod]
Firma upadła w 1929 roku i została przejęta przez Marshall, Sons & Co. z Gainsborough. Clayton Forge i Abbey Works mieszczące się w Spa Road, Lincoln zostały zakupione przez Smith’s Castings of Coventry w 1929 roku i przekształciły się w Smith-Clayton Forge Ltd. Oddział austriacki, węgierski i rumuński zostały połączone w tzw. Hofherr-Schrantz Machine Factory w 1911 tworząc Hofherr-Schrantz-Clayton-Shuttleworth AG. Firma ta przetrwała Wielki kryzys i II wojnę światową. Po wojnie gdy Sowiecka Armia Czerwona okupowała Węgry, nowo utworzony rząd komunistyczny rozpoczął nacjonalizację przemysłu. W 1948 roku fabryka przeszła na własność państwa, a w 1951 została przemianowana na Vörös Csillag Traktorgyár. Niezależność fabryki skończyła się w 1973 roku, kiedy została przyłączona do przedsiębiorstwa Rába. Fabryka została ostatecznie zamknięta w 2010 roku, jednak wiele ze stuletnich budynków nadal jest użytkowanych przez mniejsze firmy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Nick Baldwin: Classic Tractors of the World.
- Birch N. (2002/3) Clayton Shuttleworth and Co.- early successes and a strike. Lincolnshire Past and Present, no.50, s. 3–6.
- Moore N (2019), Pictures from Budapest: Who were Hofherr-Schrantz-Clayton-Shuttleworth?, Lincolnshire Past and Present, No.115, Spring 2019, s. 3–8.
- Ruddock J.G. and Pearson R.E.(1989) Clayton Wagons Ltd.: Manufacturers of Railway Carriages and Wagons 1920-30 Ruddock, Lincoln
- John Walls: Clayton & Shuttleworth and Marshall Aircraft Production. Lincoln: Control Column, 1977.
- Wheeler R.C.(2012) The Rise of Clayton and Shuttleworth, Lincolnshire History and Archaeology, Vol.47, s. 61–71.