Cmentarz ewangelicki w Łuczanowicach

Cmentarz ewangelicki

nr rej. A-712 z 17 lipca 1987
Widok z południa
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Orłowskiego
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	ewangelicki
Stan cmentarza	nieczynny
Data otwarcia	przed 1626
Zarządca	Parafia Ewangelicko-Augsburska w Krakowie
Położenie na mapie Krakowa Cmentarz ewangelicki
Położenie na mapie Polski Cmentarz ewangelicki
Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz ewangelicki
50°06′37″N 20°06′03″E

Cmentarz ewangelicki zwany też kalwińskim, dysydenckim, a przez okoliczną ludność ariańskim – cmentarz znajdujący się przy ul. Orłowskiego, w północno-wschodniej części Krakowa, w dawnej wsi Łuczanowice, która obecnie jest osiedlem Dzielnicy XVII Wzgórza Krzesławickie.

Założony został przed 1626 przez kalwińską rodzinę Żeleńskich, właścicieli Łuczanowic. W 1593 Stanisław Żeleński wybudował tam murowany grobowiec, który stał się zaczątkiem późniejszego cmentarza.

W Łuczanowicach istniał zbór braci polskich, ruchu religijno-społecznego wyodrębnionego około 1563 z grupy polskich kalwinów w osobny zbór, stanowiący najbardziej radykalny odłam reformacji w Polsce. Posiadali oni tamże cmentarz, który wobec narastających profanacji dokonywanych przez gawiedź na krakowskim cmentarzu braci polskich przy ul. Wesołej służył mieszkańcom Krakowa. W 1687 wyrokiem trybunalskim zbór ten został na zawsze zamknięty i zniesiony.

Przez sto lat kaplica stała nieczynna, ale jej podziemia były rodzinnym grobowcem Żeleńskich aż do 1787. W roku tym ówczesny właściciel wsi, Marcjan Żeleński, usypał na cmentarzu, wysoki na ok. 4 m kopiec grobowy, tzw. Kopiec Arian (zwany przez okoliczną ludność Kopcem Lutrów), kryjący nową komorę grobową Żeleńskich. Przeniósł znajdujące się w kaplicy trumny do grobów w kopcu. Na kopcu stoi pięciometrowej wysokości obelisk, wykonany z piaskowca, na którego szczycie umieszczona jest kamienna urna. Na ścianach obelisku widnieje herb Ciołek oraz napisy:

D.O.M.
Avorus Manibus
Pietas
Martinus Vitelius de Żelanka, Żeleński, V. S. S. C., MDCCLXXXVII.

Wokół kopca zachowało się kilka nagrobków: sarkofag Ludwika Dębickiego, oficera wojsk polskich; postument z kolumną, na której umieszczona jest urna-grób jego syna, także Ludwika, zmarłego w 1843; groby Joanny Aramowej i Karoliny Kempińskiej.

Cmentarz popadł w ruinę; w 1938 Andrzej hrabia Mycielski przekazał go w formie darowizny gminie ewangelicko-augsburskiej w Krakowie. Uporządkowanie i odrestaurowanie cmentarza było możliwe dopiero po 1989. Zbudowano ogrodzenie, postawiono na kopcu obelisk, który przewrócił się w 1972.

Podczas uroczystego nabożeństwa zwierzchnik diecezji katowickiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego ks. bp Rudolf Pastucha ponowne poświęcił cmentarz w dniu 25 września 1993. Corocznie we wrześniu krakowscy ewangelicy gromadzą się na tym miejscu podczas ekumenicznych nabożeństw.

W najbliższym rejonie cmentarza znajdują się nazwy ulic związanych z reformacją: ul. Braci Polskich, ul. Kalwińska.

• 
  Widok cmentarza z południowego zachodu
• 
  Widok cmentarza z lotu ptaka
• 
  Zachowane nagrobki
• 
  Kopiec Lutrów i pomnik
• 
  Sarkofag Ludwika Dębickiego ojca
• 
  Nagrobek Ludwika Dębickiego syna
• 
  Kopiec Arian z obeliskiem
• 
  Pomnik przyrody, Dąb szypułkowy (Quercus robur)

Bibliografia

• Józef Łepkowski „Przegląd zabytków przeszłości w okolicach Krakowa” (1863). [dostęp 2010-10-30].

Linki zewnętrzne

• O parafii Łuczanowice na stronie Ewangelików w Krakowie
• Stowarzyszenie Przyjaciół Łuczanowic
• ZCK Cmentarze wyznaniowe