Dżokhang

Jokhang Temple Monastery^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Chińska Republika Ludowa
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, IV, VI
Numer ref.	707
Region	Azja i Pacyfik
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2001; na 24. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Dżokhang
ཇོ་ཁང་
Państwo	Chiny
Miejscowość	Lhasa
Typ budynku	gompa
Styl architektoniczny	tybetański
Kondygnacje	4
Ukończenie budowy	641
	Położenie na mapie Chin Dżokhang
	29°39′11″N 91°07′53″E/29,653056 91,131389
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dżokhang (tyb: ཇོ་ཁང་, Wylie: Jo-khang, ZWPY: Qokang; chiń.: 大昭寺, pinyin: Dàzhāosì) – najstarsza buddyjska świątynia w Tybecie, wzniesiona ok. roku 641 w Lhasie przez pierwszego władcę okresu imperialnego króla Songcen Gampo. Jedno z duchowych centrów tybetańskiej odmiany buddyzmu.

Historia

Dżokhang zbudowano w czasie pobytu na dworze tybetańskim zaprzyjaźnionego, ale wygnanego z własnego kraju, nepalskiego władcy Narendradewy. Zawarto wtedy przymierze, przypieczętowane ślubem pierwszego króla Tybetu Songcen Gampo z córką władcy Nepalu Bhrikuti. Dla niej to przeniesiono stolicę państwa z zamku Jumbulagang do Lhasy oraz zbudowano buddyjską świątynię (fundacja uznawana jest za oficjalne wprowadzenie buddyzmu w Tybecie). Songcen Gampo wkrótce po tym pomógł Narendradewedzie odzyskać tron w zamian roztaczając nad jego krajem zwierzchność lenną^[1]^[2]^[3].

W budowę zaangażowani zostali pochodzący z Nepalu newarscy budowniczy, którzy nadali gmachowi styl oddający ówczesne założenia indyjskiej wihary (klasztoru). W momencie przybycia do Lhasy kolejnej królewskiej małżonki, córki cesarza Chin Tang Taizonga Wencheng, świątynia była już najprawdopodobniej gotowa^[3] (641). Chińska księżniczka przywiozła ze sobą Jowo (Wylie Jo-bo Rin-po-che, dogocenny władca), posążek młodego Buddy, zgodnie z legendą wykonany za jego życia i osobiście przez niego pobłogosawiony^[4]^[5]. Od Jowo, umieszczonego w budynku centralnym, swoją nazwę wziął cały kompleks Dżokhang (Wylie Jo-khang), a od niego miasto^[6] (Wylie Lha sa, miasto bogów).

Architektura

Na gmach składa się rozłożysty kompleks świątyń, kaplic, dziedzińców oraz budynków mieszkalnych i gospodarczych. Centralna część założenia, która stanowi budynek w kształcie kwadratu o bokach 44,5 m, jest najprawdopodobniej oryginalną siedmiowieczną fundacją. Od pozostałych elementów oddziela ją korytarz procesyjny zwany Nangkorem, a w otaczającym kompleksie znajdują się rezydencje Dalajlamy i Panczenlamy, oraz siedziba tybetańskiego rządu Kaszagu. W pozostałych budynkach ulokowano dormitoria mnichów i pomieszczenia niezbędne do normalnego funkcjonowania klasztoru, dobudowane w kolejnych stuleciach^[3]^[5].

Badania archeologiczne, przeprowadzone w północnych Indiach, na stanowiskach stanowiących historyczne buddyjskie zgromadzenia monastyczne potwierdzają, że Dżokhang zbudowano w oparciu o siedmiowieczny model indyjskiej wihary^[3]. Są one podobne zarówno ze względu na rozmiar kompleksu jak i rozkład pomieszczeń, a nawet detal architektoniczny. Porównanie planów wykazuje także duże podobieństwo do słynnej buddyjskiej uczelni Nalandy^[5] (VI wiek).

Materiał użyty do budowy jest charakterystyczny dla tybetańskiej architektury i stanowią go bielone kamienie zwieńczone bordowym fryzem (zewnętrzna część kompleksu). Zniszczenia dokonane w latach sześćdziesiątych, w czasie chińskiej rewolucji kulturalnej, odsłoniły wewnętrzną część murów najstarszej budowli, co pozwoliło ustalić, że została ona zbudowana z palonych cegieł, otynkowanych gliną i dopiero w okresie późniejszym obudowana (stanowi to kolejny dowód na prowadzenie prac zgodnie z tradycją indyjską). Zdobienia wykonano w drewnie, kamieniu i metalu, a charakterystyczne rzeźby lwów przypominają podobne znalezione w okolicach Gandhary^[5].

Od fundacji w VII wieku do czasów współczesnych Dżokhang dotykały liczne zniszczenia i przebudowy^[5]:

IX wiek – za rządów ostatniego władcy z dynastii Jarlung reakcja wyznawców bön i odwrót od buddyzmu
XI wiek – przebudowa świątyni centralnej
XII wiek – w wyniku walk pomiędzy szkołami świątynia popadła w ruinę, odbudowana po 1160
XIII-XIV wiek – kolejna przebudowa budynku centralnego i prace zdobnicze słynnego nepalskiego artysty Arniko
XVII wiek – obudowa alei procesyjnej, powstanie Nangkor
XVIII wiek – do kompleksu wprowadził się rząd Tybetu

W latach sześćdziesiątych XX wieku, w wyniku trwającej w całych Chinach rewolucji kulturalnej, Dżokhang został splądrowany i zamieniony na koszary. Odbudowa rozpoczęła się w roku 1972, a kompleks wyczyszczono i odmalowano. Pełna renowacja datowana na lata 1978-1990 doprowadziła do utraty części dziesięcio- i jedenastowiecznych, oryginalnych malowideł. Jakość prac konserwatorskich poprawiła się w ostatnich latach, dzięki czemu pozostałe zdobienia odtworzono za pomocą tradycyjnych, tybetańskich technik malarskich^[5].

W 1996 rozpoczęto rządowy proces inwestycyjny związany z budową w mieście nowych mieszkań. Zaproponowano wyburzenie części klasztoru, czemu sprzeciwiła się rada miejska Lhasy. Pomimo stanowiska radnych, w 2002 wyburzono część kompleksu stanowiącą pozostałości kaplicy Ngakhang, a na jej miejsce rozpoczęto budowę bloków^[5].

Znaczenie

Dżokhang jest jednym z najświętszych miejsc buddyzmu tybetańskiego, którego znaczenie dorównuje funkcji katedry w kulturze zachodu (dlatego też przez lata była błędnie określany tym mianem). Jest to jeden z głównych celów pielgrzymek tybetańskich buddystów oraz kluczowe miejsce w historii i kulturze Tybetu. Ze względu na zanik buddyzmu w Indiach i ruinę tamtejszych klasztorów, Dżokhang uznawany jest za jedyną przetrwałą, zbudowaną w oryginalnym indyjskim stylu wiharę. Wraz z japońską Hōryū-ji uznawany za jedną z najstarszych, częściowo drewnianych świątyń buddyjskich na świecie^[1]^[2]^[5].

W lutym 2001 roku kompleks dopisano do Pałacu Potala na listę światowego dziedzictwa UNESCO pod nr 707^[7].

Galeria zdjęć

Dhvaja, symbol zwycięstwa
Wnętrze
Rzeźba lwa
Kolumnada
Młynki modlitewne

Przypisy

↑ ^a ^b Encyclopedia of Buddhism (pod red. E.D.Bushwella). Nowy Jork: Thomson, Gale, 2004, s. 404-405. ISBN 0-02-865720-9.
↑ ^a ^b D. Snellgrove, H. Richardson: A Cultural History of Tibet. Nowy Jork, Londyn: Frederick A. Praeger, Publishers, 1968, s. 73-74.
↑ ^a ^b ^c ^d R. Vitali: Early Temples of Central Tibet. Londyn: Serenida Publications, 1990, s. 69-89. ISBN 0-906026-25-3.
↑ T.W.D. Shakabpa: Tibet. A Political History. Nowy Jork: Potala Publications, 1984, s. 26. ISBN 0-9611474-0-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h A. Alexander. The Lhasa Jokhang - is the world's oldest timber frame building in Tibet?. „Web Journal on Cultural Patrimony”. 2 (1), s. 123-154, styczeń-czerwiec 2006. webjournal.unior.it. ISSN 1827-8868. (ang.).
↑ Mu Shun-ying, Wang Yao: The western regions under the Tang Empire and the Kingdom of Tibet. W: History of Civilizations of Central Asia. (Vol. III) The crossroads of civilizations 250 B.C. to 750 (pod red. B.A.Litvinsky). Paryż: UNESCO Publishing, 1996, s. 353, seria: Multiple History Series. ISBN 92-3-103211-9.
↑ 24COM X.C.2 The Potala Palace and the Jokhang Temple Monastery, Lhasa (China). whc.unesco.org, 16 lutego 2001. [dostęp 2013-09-19]. (ang.).

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[Encyclopedia-3] Encyclopedia of Buddhism (pod red. E.D.Bushwella). Nowy Jork: Thomson, Gale, 2004, s. 404-405. ISBN 0-02-865720-9.

[Snellgrove-4] D. Snellgrove, H. Richardson: A Cultural History of Tibet. Nowy Jork, Londyn: Frederick A. Praeger, Publishers, 1968, s. 73-74.

[Vitali-5] R. Vitali: Early Temples of Central Tibet. Londyn: Serenida Publications, 1990, s. 69-89. ISBN 0-906026-25-3.

[6] T.W.D. Shakabpa: Tibet. A Political History. Nowy Jork: Potala Publications, 1984, s. 26. ISBN 0-9611474-0-7.

[Alexander-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h A. Alexander. The Lhasa Jokhang - is the world's oldest timber frame building in Tibet?. „Web Journal on Cultural Patrimony”. 2 (1), s. 123-154, styczeń-czerwiec 2006. webjournal.unior.it. ISSN 1827-8868. (ang.).

[8] Mu Shun-ying, Wang Yao: The western regions under the Tang Empire and the Kingdom of Tibet. W: History of Civilizations of Central Asia. (Vol. III) The crossroads of civilizations 250 B.C. to 750 (pod red. B.A.Litvinsky). Paryż: UNESCO Publishing, 1996, s. 353, seria: Multiple History Series. ISBN 92-3-103211-9.

[9] 24COM X.C.2 The Potala Palace and the Jokhang Temple Monastery, Lhasa (China). whc.unesco.org, 16 lutego 2001. [dostęp 2013-09-19]. (ang.).

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]