Desdemona (Otello)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Desdemona (autor Frederic Leighton)

Desdemona – postać fikcyjna z tragedii Williama Szekspira Otello. Wenecjanka, córka senatora, żona tytułowego bohatera. Pozostaje wierna i lojalna wobec męża, jednak ten, za sprawą intrygi, podejrzewa ją o cudzołóstwo. W jej rolę wcielały się liczne aktorki teatralne i filmowe, m.in. Margaret Hughes, Ellen Terry, Helena Modrzejewska oraz Irène Jacob.

Jeden z weneckich pałaców, Palazzo Contarini-Fasan, jest tradycyjnie określany domem Desdemony, w rzeczywistości jednak skojarzenie to wynika wyłącznie z tradycji i nie ma oparcia ani w dramacie Szekspira, ani w rzeczywistej historii pałacu[1][2].

Źródło postaci[edytuj | edytuj kod]

Szekspir zaczerpnął fabułę swojej tragedii z noweli Giovanniego Battisty Giraldiego (nazywanego Cinthio) zamieszczonej w zbiorze Hecatommithi. Bohaterka Cinthio, nosząca imię Disdemona, również zostaje niesłusznie oskarżona o zdradę przez swojego męża Maura, także w pierwowzorze podejrzenie o cudzołóstwo jest wynikiem intrygi. W kreacji postaci występują jednak różnice – podczas gdy Desdemona nie wątpi w swojego męża, Disdemona uważa, że jej historia powinna być przestrogą przed zawieraniem małżeństw z mężczyznami z innych kultur[3]. Istnieją także odmienności fabularne, m.in. w kwestii śmierci bohaterki: Desdemona Szekspira zostaje uduszona przez Otella w szale zazdrości, Disdemonę zabijają wspólnie Maur i jego przyjaciel-intrygant (odpowiednik szekspirowskiego Jagona), pozorując wypadek[4].

Losy bohaterki[edytuj | edytuj kod]

Desdemona i Otello (Christian Köhler)

Jest obywatelką Wenecji, córką senatora Brabancja. Wbrew woli ojca potajemnie poślubia Maura, generała Otello. Jednak już w noc poślubną wenecki doża wysyła jej ukochanego do walki z turecką flotą zmierzającą w stronę zależnego od Wenecji Cypru, natomiast ona sama ma się na wyspę udać innym statkiem z Jagonem – chorążym Otella pomijanym dotąd w awansach i niespełnionym w związku z Emilią, która odtąd staje się również powiernicą i towarzyszką Desdemony. Desdemona kocha męża i jest mu wierna i szczerze oddana. Jednak pełen nienawiści do Otella Jago zawiązuje intrygę, w wyniku której Maur nabiera przekonania, że żona zdradza go z jego zaufanym podkomendnym – Michałem Kasjem. Ogarnięty szałem zazdrości Otello morduje Desdemonę, a następnie sam popełnia samobójstwo.

Interpretacje postaci[edytuj | edytuj kod]

Desdemona na obrazie Dantego Gabriela Rossettiego

Desdemona jest zazwyczaj uważana za wcielenie niewinności, miłości i dobroci, które nie potrafi się obronić w świecie nieprawości kreowanym przez Jago[5]. Wielu interpretatorów (m.in. Samuel Taylor Coleridge i William Hazlitt) zwracało uwagę na pasywność i brak własnej woli w postaci Desdemony, która w miarę postępu akcji staje się coraz bardziej bierna. Fakt ten nie był jednoznacznie oceniany – Coleridge i Hazlitt uważali bierność i brak charakteru za pełne słodyczy i kobiece[6], natomiast Jane Adamson uznała bierność Desdemony w chwili śmierci za niepokojącą i trudną do zniesienia[7]. Z kolei Ellen Terry i Helena Faucit uważały ją za silną, a interpretowanie Desdemony jako istoty słabej i przedstawianie jej w ten sposób na scenie wynikało z niezrozumienia postaci[8]

Allan Bloom interpretuje jej miłość jako zrodzoną nie z pragnienia fizycznego, a z marzenia o niezwykłości wykraczającej poza dostępne jej w Wenecji życie, niezwykłości, którą Otello ofiarował jej w postaci swoich opowieści. W interpretacji Allana Blooma Desdemona jest dziewczyną nieśmiałą, lecz świadomą swoich pragnień, a jej wierność mężowi i bezwarunkowa wiara w niego wymaga od niej wykroczenia poza zdrowy rozsądek. Wiara ta popycha ją też do trzech kłamstw (zatajenie przed ojcem swojego związku z Maurem, ukrycie przed Otellem faktu zgubienia chustki i zaprzeczenie w chwili śmierci, jakoby to Otello był jej mordercą). Desdemona jest więc w interpretacji filozofa istotą szlachetną, lecz w swojej szlachetności wykraczającą poza wskazania prawa i zdrowego rozsądku[9].

Według Harolda Blooma fakt, że Otello określa czystość żony „zimną” dowodzi, że jego małżeństwo z Desdemoną nigdy nie zostało skonsumowane, a ona sama umarła jako dziewica. Krytyk sądzi także, że ponieważ Otello nigdy nie współżył z Desdemoną, mógł nawet sądzić, że była ona niewierna także przed zawarciem małżeństwa[1].

Teolog Jacek Bolewski widzi w Desdemonie osobę czystą i dobrą, silną miłością, dzięki której ma moc demaskowania (jako jedyna) demonicznej natury Jagona. Ponadto w interpretacji Bolewskiego ostatnie słowa Desdemony Poleć mnie memu miłemu Panu (org. Commed me to my kind lord) odnoszą się nie do Otella, ale do Boga[10].

Wbrew tradycyjnemu postrzeganiu Desdemony jako kobiety skromnej, łagodnej i niewinnej, Jan Kott interpretuje tę postać jako najbardziej zmysłową z szekspirowskich bohaterek, zapamiętałą w miłości i kryjącą w sobie silny potencjalny erotyzm. Bez niego, zdaniem Kotta, Otello podejrzewając ją o niewierność, popadłby w śmieszność[11].

Odtwórczynie roli Desdemony[edytuj | edytuj kod]

Wiera Komissarżewska w roli Desdemony

Podczas pierwszych przedstawień Otella, wykonywanych jeszcze za życia Szekspira, w rolę Desdemony wcielał się młody chłopiec[12]. Uznaje się, że pierwsze przedstawienie, w którym w rolę Desdemony wcieliła się kobieta (jednocześnie był to też prawdopodobnie pierwszy raz, kiedy kobieta w ogóle zagrała jakąkolwiek szekspirowską bohaterkę) odbyło się 8 grudnia 1660 roku w Cockpit Theater. Nazwisko aktorki nie jest znane, prawdopodobnie była to Anne Marshall lub Margaret Hughes[13]. W rolę Desdemony w teatrze wcielały się także między innymi Sarah Siddons, Ellen Terry, Maggie Smith oraz Susanna Cibber[14][15].

W adaptacjach filmowych w rolę Desdemony wcielały się m.in. Suzanne Cloutier w Otellu Orsona Wellesa (1952), Irina Skobcewa w wersji Siergieja Jutkiewicza (1955) oraz Irène Jacob w Otellu Olivera Parkera (1995)[16]. W opartym na sztuce Szekspira młodzieżowym filmie O-Otello (reż. Tim Blake Nelson, 2001) w rolę współczesnej Desdemony, Desi Brable, wcieliła się Julia Stiles[17].

W indyjskiej adaptacji Omkara z 2006 roku w reżyserii Vishala Bhardwaja w rolę Desdemony (jako Dolly Mishra) wcieliła się Kareena Kapoor.

W Polsce Desdemonę zagrały w adaptacjach teatralnych m.in. Helena Modrzejewska (1869-1884), Maria Federowicz (1898), Teofila Nowakowska, Leontyna Parżnicka, Maria Deryng, Antonina Hoffmann i Józefa Woleńska[18]. Joanna Pacuła wcieliła się w Desdemonę w spektaklu Teatru Telewizji (reż. Andrzej Chrzanowski, 1984)[19].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Jacek Bolewski: O czystości Desdemony. Wokół „Otella”. W: Czytanie Szekspira. Gdańsk: Słowo Obraz Terytoria, 2004, s. 454. ISBN 83-89405-62-8.
  2. ↑ Jonathan Buckley: Venice Directions. Rough Guides, 2004, s. 137. ISBN 1-84353-353-7.
  3. ↑ Jibesh Bhattacharyya: William Shakespeare's Othello. Atlantic Publishers & Dist, 2006, s. 78-82. ISBN 81-269-0116-0.
  4. ↑ Jibesh Bhattacharyya: William Shakespeare's Othello. Atlantic Publishers & Dist, 2006, s. 86. ISBN 81-269-0116-0.
  5. ↑ Desdemona. W: Marta Gibińska, Jacek Fabiszak, Marta Kapera: Szekspir: leksykon. Kraków: Znak, 2003. ISBN 83-240-0346-0.
  6. ↑ Edward Petcher: „Othello” and Interpretive Traditions. University of Iowa Press, 1999, s. 120. ISBN 0-87745-685-2.
  7. ↑ Edward Petcher: „Othello” and Interpretive Traditions. University of Iowa Press, 1999, s. 124. ISBN 0-87745-685-2.
  8. ↑ Edward Petcher: „Othello” and Interpretive Traditions. University of Iowa Press, 1999, s. 121. ISBN 0-87745-685-2.
  9. ↑ Allan Bloom: Shakespeare's Politics. University of Chicago Press, 1996, s. 59-62. ISBN 0-226-06041-1.
  10. ↑ Jacek Bolewski: O czystości Desdemony. Wokół „Otella”. W: Czytanie Szekspira. Gdańsk: Słowo Obraz Terytoria, 2004, s. 472-478. ISBN 83-89405-62-8.
  11. ↑ Jan Kott: Szekspir współczesny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007, s. 126. ISBN 83-08-02771-7.
  12. ↑ Leslie Dunton-Downer, Alan Riding: Szekspir. Warszawa: Hachette Livre, 2005, s. 344. ISBN 83-7184-496-4.
  13. ↑ Theresa D. Kemp: Women in the Age of Shakespeare. ABC-CLIO, 2010, s. 119. ISBN 0-313-34304-7.
  14. ↑ Thomas Woodman: Othello on the Stage. W: William Shakespeare: Othello, the Moor of Venice. Orient Blackswan, 2002, s. xxxii. ISBN 81-250-2251-1.
  15. ↑ The RSC and Beyond. W: William Shakespeare: Othello. Palgrave Macmillan, 2009, s. 151. ISBN 0-230-57622-2.
  16. ↑ Sylwia Kołos: Nowe kino szekspirowskie : adaptacje sztuk Williama Szekspira w kinie lat dziewięćdziesiątych. Kraków: Rabid, 2007, s. 260. ISBN 978-83-60236-11-6.
  17. ↑ Lynda Boose: Shakespeare, The Movie II: Popularizing the Plays on Film, TV, Video and DVD. Routledge, 2003, s. 99.
  18. ↑ Andrzej Żurowski: Szekspir w cieniu gwiazd. Gdańsk: Tower Press, 2001, s. 137, 265, 141, 156, 354, 454. ISBN 83-87342-32-7.
  19. ↑ Marta Gibińska, Jacek Fabiszak, Marta Kapera: Szekspir: leksykon. Kraków: Znak, 2003, s. 119. ISBN 83-240-0346-0.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • William Shakespeare: The Complete Works of William Shakespeare. Geddes & Grosset, 2002. ISBN 1-85534-997-3.
  • William Shakespeare: Otello. Kraków: Zielona Sowa, 2000. ISBN 83-7220-125-0.
  • Leslie Dunton-Downer, Alan Riding: Szekspir. Warszawa: Hachette Livre, 2005. ISBN 83-7184-496-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Desdemona_(Otello)&oldid=73233122”