Harold Bloom

Harold Bloom

Data i miejsce urodzenia	11 lipca 1930 Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	14 października 2019 New Haven
Zawód, zajęcie	krytyk literacki

Harold Bloom (ur. 11 lipca 1930 w Nowym Jorku, zm. 14 października 2019 w New Haven) – amerykański krytyk literacki i kulturalny.

Życie i działalność

Syn Williama i Pauli Bloomów, wychował się w rodzinie i środowisku wschodnioeuropejskich imigrantów: Żydów, Polaków i Rosjan. Mieszkał na południowym Bronksie przy 1410 Grand Concourse. Jego pierwszym językiem był jidysz; zanim poznał angielski, czytał literaturę hebrajską i w jidysz.

Po raz pierwszy zetknął się z poezją w języku angielskim w lokalnej bibliotece Fordhama; w wieku 10 lat poznał tom White Buildings Harta Crane’a. Wtedy to z pomocą Oxford English Dictionary wszedł w świat poezji, która „pochłonęła go dogłębnie”.

W 1947 uzyskał stypendium i rozpoczął naukę na Uniwersytecie Cornella, gdzie jego mentorem był Meyer Howard Abrams, słynny znawca romantyzmu i krytyk. W 1952 uzyskał tytuł B.A. (licencjat) i na przełomie 1953/1954 przebywał w Pembroke College na Uniwersytecie w Cambridge. Następnie wstąpił na Uniwersytet Yale, by odbyć studia podyplomowe. W 1956 uzyskał tam stopień Ph.D. (doktorat), po czym rozpoczął karierę akademicką i został wykładowcą na tej uczelni.

W 1959 poślubił Jeanne Gould. Mają dwóch synów: Daniela Jacoba i Davida Mosesa.

Publikacje

Zasłynął jako specjalista w dziedzinie angielskiej literatury romantycznej, ale dał się poznać także jako zaskakujący i dalece nieortodoksyjny komentator tradycji żydowskiej. Jest twórcą pojęcia „lęku przed wpływem”, opisującego mechanizm psychologiczny wymuszający na artyście oryginalność i stawiający go w konflikcie z wielkimi prekursorami. Opracował i wydał „The Western Canon. The Books and School of the Ages”. Zebrał w nim te prace i autorów, którzy na przestrzeni wieków stanowią kulturalny fundament tego, co określa się cywilizacją zachodnią. W Załączniku (Appendix D) o Erze Chaotycznej, wymienia 6 polskich autorów: Brunona Schulza, Czesława Miłosza, Witolda Gombrowicza, Stanisława Lema, Zbigniewa Herberta i Adama Zagajewskiego. Wydanie monumentalnego Canonu, to bodaj największe osiągnięcie naukowe Blooma. Wydanie tej pracy spotkało się z bardzo ożywioną i miejscami gorącą dyskusją w kręgach akademickich i literackich Stanów Zjednoczonych i poza nimi.

Koncepcja lęku przed wpływem

Harold Bloom w pracy Lęk przed wpływem ujmuje wpływ literacki jako pojęcie niejasne, wychodząc jednocześnie z założenia, że poeci usiłują uniknąć wpływów poprzedników, choć równocześnie czerpią z nich inspirację. Aby odciąć się od swoich poprzedników poeci, zdaniem Blooma, wykonują następujące zabiegi:

• clinamen – poetycka błędna interpretacja. Poeta próbuje odsunąć się od prekursora w taki sposób, aby czytając jego wiersze dokonać świadomie złej interpretacji.
• tessera – proces „dopełnienia”. Poeta czyta wiersze prekursora w taki sposób, aby przypisać jego terminom nowy sens.
• kenosis – następuje wtedy, gdy poeta zupełnie zrywa ciągłość myśli, która łączyła go z prekursorem
• demonizacja – pojawia się, kiedy poeta tworzy wiersz mający na celu zatarcie oryginalności wiersza macierzystego
• askesis – zabiegi poetyckie mające na celu pomniejszenie bogactwa twórczości prekursora
• apophrades – moment w końcowej twórczości poety kiedy to otwiera się ponownie na prekursora. Wydaje się wtedy paradoksalnie, że to poeta tworzył swego prekursora.

Wybrane prace

Jego najważniejsze książki poświęcone literaturze i religii to:

• The Anxiety of Influence (1973)
• A Map of Misreading (1975)
• Kabbalah and Criticism (1976)
• The American Religion (1992)
• The Western Canon: The Books and School of the Ages (1994)

Tłumaczenia prac na polski

• Lęk przed wpływem. Teoria poezji, tł. Agata Bielik-Robson, Marcin Szuster; Kraków 2002, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, s. 245, seria Horyzonty Nowoczesności, ISBN 83-7052-581-4 (Anxiety of influence)
• Literatura na Świecie poświęciła mu monograficzny numer (9-10/2003)
• Księga J, tł. Bogdan Baran, Warszawa 2018
• Zachodni kanon. Książki i szkoła wieków, przeł. B. Baran i M. Szczubiałka, Warszawa 2019.
• Jak czytać i po co, przeł. A. Kunicka, Warszawa 2019.

Linki zewnętrzne

• Judeochrześcijaństwo to mit – wywiad z Haroldem Bloomem, dziennik.pl