Doktryna Monroego
Doktryna Monroego[1][2] lub doktryna Monroe[3][4] (nazwa występuje również w wersjach niepoprawnych: doktryna Monroe’go[5] i doktryna Monroe’a[6]) – doktryna w polityce amerykańskiej, autorstwa sekretarza stanu Johna Quincy’ego Adamsa, którą 2 grudnia 1823 przedstawił w dorocznym orędziu do Kongresu prezydent James Monroe[7].
Głosiła, iż kontynent amerykański nie może podlegać dalszej kolonizacji ani ekspansji politycznej ze strony Europy, w zamian zaś zapowiadała, że Stany Zjednoczone nie będą ingerowały w sprawy państw europejskich i ich kolonii. Doktryna ta stała się fundamentem amerykańskiej polityki izolacjonizmu (hasło „Ameryka dla Amerykanów”)[6].
Podobne idee głoszono wcześniej, na przykład George Washington w 1796 r., w mowie pożegnalnej z okazji zakończenia drugiej prezydentury[8].
Prezydent Monroe przedstawił w orędziu do Kongresu zasady amerykańskiej polityki zagranicznej. Brzmiały one następująco:
- Żaden z amerykańskich kontynentów nie może być obecnie ani w przyszłości obiektem kolonizacji.
- Stany Zjednoczone sprzeciwiają się jakimkolwiek próbom restauracji europejskich, niedemokratycznych systemów monarchicznych w Ameryce.
- Stany Zjednoczone nie będą ingerować w problemy kolonii europejskich (w tym Kanady).
- Stany Zjednoczone odżegnują się od jakichkolwiek ingerencji w wewnętrzne sprawy państw europejskich.
Stany Zjednoczone, powołując się na doktrynę Monroe, dążą do realizacji własnych interesów narodowych[9]. Doktryna ta nie została w pełni wprowadzona ze względu na rozkład sił na świecie. Jednakże prezydent Wilson doprowadził do amerykańskiej dominacji w regionie Karaibów, wypierając z tego obszaru wpływy brytyjskie[10].
Z czasem doktryna zaczęła być traktowana jako obowiązująca przez prawo międzynarodowe. Traktat Wersalski (1919) w art. 21 głosił: Zobowiązania międzynarodowe takie, jak traktaty w sprawie rozjemstwa i porozumienia, dotyczące pewnego terytorium, jak doktryna Monroe’go[11], zapewniające utrzymanie pokoju, nie są uważane za niedające się pogodzić z postanowieniami niniejszej Umowy[12]. Traktat o arbitrażu między Polską i USA z 1928 w art. 2 wykluczał stosowanie go względem jakichkolwiek sporów, których istota
a) wchodziłaby w zakres wewnętrznej jurysdykcji jednej ze Stron lub
b) dotyczyłaby interesów państw trzecich lub
c) zależałaby od lub związana była z utrzymaniem tradycyjnego stanowiska Stanów Zjednoczonych w stosunku do spraw amerykańskich, pospolicie określanego jako doktryna Monroego lub
d) zależałaby od lub związana była z zachowaniem przez Polskę zobowiązań wynikających z Paktu Ligi Narodów[13].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Monroe, [w:] Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2019-06-08].
- ↑ Monroego doktryna, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2009-06-02].
- ↑ Wiesław Dobrzycki: Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych 1815-1945. Warszawa: Scholar, 2002, s. 81. ISBN 83-7383-003-0.
- ↑ Agnieszka Bógdał-Brzezińska: Globalizacja polityki Stanów Zjednoczonych 1945-1949. Warszawa: Aspra-JR / Fundacja Studiów Międzynarodowych, 2001, s. 53. ISBN 83-88766-19-8.
- ↑ Władysław Kopaliński: Monroe’go doktryna. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2009-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
- ↑ a b Marek Bankowicz: Ameryka Północna i Łacińska: „era progresywna” w USA, upadek porfiriatu w Meksyku, [w:] Historia polityczna świata XX wieku: 1901-1945. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004, s. 68.
- ↑ James Monroe, Seventh Annual Message to Congress, December 2, 1823.
- ↑ The Address of General Washington To The People of The United States on his declining of the Presidency of the United States.
- ↑ Gabriel Kolko, Main Currents in Modern American History, Pantheon 1984, s. 47.
- ↑ Noam Chomsky, Hegemonia albo przetrwanie. Amerykańskie dążenie do globalnej dominacji., Warszawa 2005, s. 74.
- ↑ Było to skrótem, gdyż doktryna jest jedynie jednostronną deklaracją USA, zaś układem regionalnym spełniającym wspomniane wymagania była utworzona w 1910 roku Unia Panamerykańska, obecnie zaś jej następczyni Organizacja Państw Amerykańskich, powstała w 1948.
- ↑ Pomimo tego Senat Stanów Zjednoczonych odmówił zgody na ratyfikację.
- ↑ Traktat Arbitrażowy między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonemi Ameryki, podpisany w Waszyngtonie 16 sierpnia 1928 r. (Dz.U. 1930 nr 4, poz. 29) United States of America and Poland – Treaty of Arbitration. Signed at Washington, August 16, 1928.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Stosunki międzynarodowe: Doktryna Monroe. stosunki-miedzynarodowe.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-04)].