Domentijan
Domentijan (ur. ok. 1210, zm. po 1264) – serbski biograf i mnich, autor Żywota św. Sawy i Żywota św. Symeona[1]
Domentijan uważał siebie za ostatniego ucznia świętego Sawy. Nieliczne informacje o jego życiu można zaczerpnąć z jego dzieł i jedynego świadectwa współczesnego mu. Wynika z nich, że większą część życia spędził w założonej przez św. Sawę pustelni Karejskiej i w Chilandarze na górze Athos. Zajmował wysokie stanowiska w hierarchii zakonnej, posiadał rozległą wiedzę teologiczną i dużą kulturę literacką. Na prośbę króla Stefana Urosza I napisał Żywot świętego Sawy (Žitije svetoga Save, powstały w 1243[2] lub 1254[3]) i Żywot św. Symeona (Žitije svetoga Simeona, 1263–1264). W drugim utworze wykorzystał w znacznym stopniu Żywot św. Symeona pióra świętego Sawy[1].
Pisarstwo Domentijana wyrastające z mistycznej atmosfery monastycyzmu atońskiego przeznaczone było dla elitarnego odbiorcy dworskiego[4]. Jego styl jest ciężki, pełen aluzji i zapożyczeń literackich, metafor, symboli i alegorii. Tok narracji raz po raz przerywają ustępy liryczne[1]. Arcydziełem Domentijana jest Żywot św. Sawy, który czyni biskupa Sawę pierwszym świętym panteonu serbskiego. Utwór pełen słownego przepychu, utrzymany w najwyższych tonach retorycznego rejestru, stanowi raczej poetycką adorację niż opowiadanie o losach świętego. Pomimo tego jednak, że autora bardziej interesuje znaczenie zdarzeń niż same zdarzenia, przynosi również szereg wartościowych informacji, które są podstawowym źródłem do biografii pierwszego biskupa Serbii[5]. Utwory Domentijana stanowią poza tym cenne źródło do badań średniowiecznej poetyki i kultury literackiej[1].
Główną ideą pisarstwa Domentijana jest wpisanie dziejów Serbii w dzieje powszechne poprzez konsekwentne porównywanie dziejów serbskich z postaciami i wydarzeniami biblijnymi. Wyjaśnianie rzeczywistości za pośrednictwem analogii biblijnych zostało przez pisarza wykorzystane do gloryfikacji i sakralizacji państwa serbskiego. Dzieje Serbii są nie tyle bladym, ziemskim odbiciem historii świętej, ale samymi dziejami świętymi. Sawa nie tylko przypomina Mojżesza, czy go uosabia, ale nad nim góruje: Ten prorok (tj. Mojżesz) nie był godzien odziedziczyć ani kawałka ziemi obiecanej, a ten przeoświecony (tj. Sawa) na podobieństwo błyskawicy przeszedł wschody i zachody wypełniając ewangelię Chrystusową i przywiódł Bogu naród doskonały. To dzięki Sawi naród serbski osiągnął doskonałość, a jedyną osobą, z którą można Sawę porównać jest sam Bóg: Jak Bóg napełniając wszystko dobrocią, wszystkie ziemie ojczyzny swojej wypełni wszelką dobrą wiarą i dobrymi prawami, umacniając ją ze wszystkich stron[5].
Biografie Domentijana opublikował w 1865 roku Đuro Daničić pt. Život svetoga Simeona i svetoga Save[1].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Život svetoga Simeona i svetoga Save w wydaniu Đury Daničicia
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e J. Rapacka: Domentijan. W: Mały słownik pisarzy. s. 95.
- ↑ Marian Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. s. 168.
- ↑ Димитрије Богдановић: Историја старе српске књижевности. Београд: 1980, s. 158.
- ↑ Joanna Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 36.
- ↑ a b Joanna Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 37.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J. Rapacka: Domentijan. W: Mały słownik pisarzy zachodnio-słowiańskich i południowo-słowiańskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973.
- Joanna Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka: zarys dziejów. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1993. ISBN 83-900117-8-6.
- T. Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: W. Felczak, T. Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.