Dworzec Tatrzański

Dworzec Tatrzański

nr rej. A-577 (A-1129/M) z 31.08.1988
Dworzec Tatrzański
Państwo	Polska
Miejscowość	Zakopane
Adres	Krupówki 12
Styl architektoniczny	zakopiański
Architekt	1881 – Karol Zaremba 1903 – Wandalin Beringer
Rozpoczęcie budowy	1880
Ukończenie budowy	1881
Ważniejsze przebudowy	1892-94
Zniszczono	26 stycznia 1900
Odbudowano	1902–03, przebudowy: 1931–32, 1948–49 i remontowany po pożarze w 1992
Pierwszy właściciel	Towarzystwo Tatrzańskie
Kolejni właściciele	TOPR, GOPR, PTTK
Obecny właściciel	Oddział Tatrzański PTTK
Położenie na mapie Polski Dworzec Tatrzański
Położenie na mapie województwa małopolskiego Dworzec Tatrzański
Położenie na mapie powiatu tatrzańskiego Dworzec Tatrzański
Położenie na mapie Zakopanego Dworzec Tatrzański
49°17′41,54″N 19°57′01,46″E
Strona internetowa

Dworzec Tatrzański (Dwór Tatrzański, kasyno Towarzystwa Tatrzańskiego) – budynek znajdujący się w Zakopanem przy ulicy Krupówki 12. Pełnił funkcję pierwszego zakopiańskiego domu kultury. Nigdy nie był dworcem kolejowym, stacja kolejowa w Zakopanem znajduje się w zupełnie innej części miasta.

Historia

Inicjatorem powstania Dworca Tatrzańskiego był Walery Eljasz, który 2 grudnia 1874 roku na nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie wystąpił z wnioskiem o zakup gruntu dla zbudowania domu dla Towarzystwa Tatrzańskiego w Zakopanem. Dworzec ten miał przejąć rolę kasyna mieszczącego się do tego czasu w domu Jana Krzeptowskiego przy Krupówkach, gdzie TT miało swoją letnią siedzibę. Kasyno to łączyło w sobie funkcję biblioteki, czytelni, sali odczytowo-zebraniowej oraz koncertowo-teatralnej. Imprezy, które odbywały się w kasynie, i ich duże zainteresowanie i powodzenie, skłoniły właśnie Eljasza do złożenia wniosku o budowę nowego budynku dla TT.

Budowę rozpoczęto w 1880 roku na gruntach zakupionych przez TT przy Krupówkach. Projektantem budynku był Karol Zaremba. Budowę ukończono w 1881 r. Drewniany budynek został uroczyście otwarty 30 lipca 1882 r. W latach 1892–94 budynek powiększono do 28 pokoi i 2 sal. W gmachu ulokowano biura TT, czytelnię i bibliotekę, pomieszczenia hotelowe, salę balową, w której odbywały się liczne imprezy: odczyty, koncerty, przedstawienia teatralne, zabawy. Dworzec Tatrzański stał się głównym centrum kulturalnym Zakopanego. Występowali m.in. Mieczysław Karłowicz, Helena Modrzejewska, Ignacy Jan Paderewski, Henryk Sienkiewicz.

W dniu 26 stycznia 1900 r. w trakcie trwania „balu ludowego”, na którym bawiła się służba z zakopiańskich pensjonatów, budynek doszczętnie spłonął (pożar spowodowany wybuchem lampy naftowej). Spaliła się m.in. cała biblioteka TT oraz mapa Tatr wykonana w płaskorzeźbie. Po tym zdarzeniu długo dyskutowano w gronie TT czy budynek powinien być odbudowany. Niektórzy z członków TT zwracali uwagę na zbyt szczupły budżet Towarzystwa, który winien być przeznaczany przede wszystkim na inwestycje w samych Tatrach.

Dopiero w 1902 r. TT zdecydowało się odbudować Dworzec Tatrzański. Otwarcie nowego, murowanego budynku miało miejsce 1 lipca 1903 r. (według projektu Wandalina Beringera, który zaprojektował go w stylu zakopiańskim). Jednakże Dworzec Tatrzański jako ośrodek kultury podupadł. Jego rolę przejął wybudowany w 1901 roku hotel „Morskie Oko”, w którego sali teatralno-balowej odbywała się większość imprez kulturalnych Zakopanego. W samym Dworcu Tatrzańskim w latach 1914–1939 działała restauracja z werandą (weranda została rozebrana w czasie II wojny światowej). Stała się ona ulubionym miejscem spotkań artystów i taterników. W sali konferencyjnej Dworca odbywały się walne zebrania m.in. TT, PTT oraz TOPR (od pierwszego zebrania w 1909 roku poczynając).

Po II wojnie światowej gmach stał się siedzibą Oddziału Tatrzańskiego PTTK oraz (do 1986) Grupy Tatrzańskiej GOPR, do 1990 r. działał tu Klub Turysty.

W 1992 r. pożar ponownie zniszczył część budynku, odbudowany rok później nadal jest siedzibą Oddziału Tatrzańskiego PTTK. Pozostałe pomieszczenia przeznaczono m.in. na Biuro Usług Turystycznych PTTK oraz klub-restauracje „Dworzec Tatrzański”. W latach 2012–2013 przeprowadzono rewitalizacje całego budynku na koszt Oddziału Tatrzańskiego PTTK w Zakopanem. Zarządcą oraz właścicielem budynku jest Oddział Tatrzański PTTK

Bibliografia

• Maciej Pinkwart: Zakopiańskim szlakiem Walerego i Stanisława Eljaszów. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK 'Kraj", 1988, s. 67-69. ISBN 83-7005-167-7.
• Józef Nyka: Tatry Polskie. Przewodnik. Latchorzew: Trawers, 2009, s. 61. ISBN 978-83-60078-07-5.