Przejdź do zawartości

Dziwidło olbrzymie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dziwidło olbrzymie
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

obrazkowate

Rodzaj

dziwidło

Gatunek

Dziwidło olbrzymie

Nazwa systematyczna
Amorphophallus titanum (Becc.) Becc.
Bull. Soc. Tosc. Ortic. 1879: 46 1879[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Dziwidło olbrzymie (Amorphophallus titanum) – gatunek rośliny z rodziny obrazkowatych (Araceae). W naturze rośnie w wilgotnych lasach równikowych w zachodniej części Sumatry. Ze względu na niszczenie jego siedlisk jest gatunkiem zagrożonym. Uprawiany bywa jako roślina ozdobna, a ze względu na okazałe rozmiary bulwy, liścia, a zwłaszcza kwiatostanu – także osobliwość botaniczna[5].

Owoce
Dziwidło w trakcie kwitnienia rozgrzewa się, co pomaga uwolnić zapach

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Roślina wieloletnia tworząca bulwę o wadze 30–120 kg, z której przemiennie z okresami spoczynku wyrasta pojedynczy liść wysokości do 7 m, a po zwykle około 10 latach rozwoju (najszybciej po 6[5]), co kilka lat powstaje kwiatostan[6].
Liście
Pojedynczy liść o wysokości do 7 m i średnicy 4–5 m wypuszczony z bulwy. Utrzymuje się 10–14 miesięcy. Następnie więdnie i następuje okres spoczynku trwający 3 do 12 miesięcy. Następnie roślina może wypuścić kolejny liść lub zakwitnąć[6].
Kwiatostan
Pojedyncza kremowa kolba licząca 80–330 cm wysokości, składająca się z bardzo dużej liczby drobnych kwiatów męskich, a u nasady także żeńskich; aby zapobiec samozapyleniu, kwiaty męskie rozwijają się po zwiędnięciu żeńskich. Wytwarza się zawsze pojedynczo, nigdy wraz z liściem. Otacza ją pochwa kwiatostanowa o wiśniowej barwie (różnej intensywności). Pierwsze kwitnienie następuje blisko 10 lat po ukorzenieniu się bulwy, następne co 3–6 lat. Głównie nocą wytwarza charakterystyczny zapach (patrz niżej) przyciągający owady. Po zapyleniu, w trakcie drugiej nocy kwitnienia, temperatura kolby wzrasta (można dostrzec parowanie), przez co resztki pyłu opadają, a podobny do liścia twór podkwiatostanowy zamyka się, chroniąc zapylone żeńskie kwiaty. Kwiatostan jest otwarty najwyżej przez 2–3 dni[6].
Owocostan
Pod osłoną gnijącej pochwy kwiatostanowej rozwijają się czerwonawe owoce.

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

W trakcie kwitnienia kwiatostan wytwarza woń przypominającą rozkład padliny. Zapach najintensywniejszy jest w nocy, wtedy też dziwidło przyciąga żerujące głównie nocą padlinożerne chrząszcze: Diamesus (omarlicowate), Creophilus (kusakowate) oraz Scarabaeidae, a do tego błonkówki z rodziny smuklikowatych[6]. Nasiona rozsiewane są przez dzioborożca żałobnego[5].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Dziwidło zostało „odkryte” i opisane po raz pierwszy w 1878 r. na Sumatrze przez włoskiego botanika Odoardo Beccariego (1843–1920). Roślina kwitnie rzadko w naturze, a jeszcze rzadziej w hodowli. Po raz pierwszy kwitnienie egzemplarza hodowlanego miało miejsce w królewskim ogrodzie botanicznym Kew Gardens w Wielkiej Brytanii. Obecnie, kiedy liczba okazów hodowanych jest już dość duża, nie jest rzadkością, że w ciągu roku zakwita w ogrodach na całym świecie kilka z nich.

W Polsce kwitnące dziwidło po raz pierwszy odnotowano 13 czerwca 2021 w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).
  3. Amorphophallus titanum (Becc.) Becc. is an accepted name. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-12-20].
  4. Amorphophallus titanum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b c Amorphophallus titanum (Becc.) Becc.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-06-13].
  6. a b c d Artur Dąbkowski, Kwitnący olbrzym – Amorphophallus titanum, t. 14, 2001 [dostęp 2007-11-11] [zarchiwizowane z adresu 2007-11-11].
  7. Niezwykły kwiat zakwitł w Polsce po raz pierwszy. Zobacz dziwidło olbrzymie. tvn24.pl, 2021-06-13. [dostęp 2021-06-14]. (pol.).