Eugenia Pogan

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eugenia Pogan
Państwo działania

 Polska

Data urodzenia

1919

Data śmierci

2007

profesorka nauk przyrodniczych
Specjalność: botanika, cytologia, genetyka
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1950

Habilitacja

1962

Profesura

1983

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński

Okres zatrudn.

1947–1989

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Eugenia Pogan (ur. 15 września 1919 w Krakowie, zm. 28 listopada 2007 tamże[1][2]) – polska uczona, cytolożka i embriolożka roślin, współtwórczyni i kontynuatorka krakowskiej szkoły cytologicznej[2]. Profesorka Uniwersytetu Jagiellońskiego, uhonorowana przez Słowackie Towarzystwo Botaniczne medalem Holuby’ego[3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 15 września 1919 roku w Krakowie jako Eugenia Banach. W 1937 roku zdała maturę i rozpoczęła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Naukę przerwał jej wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej pracowała w biurze Powiatowego Związku Cechów Rzemieślniczych w Krakowie. Na studia na Uniwersytecie Jagiellońskim wróciła po wojnie i ukończyła w 1948 roku z tytułem magistra filozofii w zakresie botaniki. Od 1947 roku aż do przejścia na emeryturę w 1989 roku pracowała w Katedrze Anatomii i Cytologii Roślin UJ[1]. Tam w 1950 r. uzyskała stopnień naukowy doktora na podstawie rozprawy pt. „Badania cyto-ekologiczne nad polskimi gatunkami rodzaju Cardamine”, napisanej pod kierunkiem Marii Skalińskiej. Następnie w 1962 uzyskała habilitację na podstawie pracy pt. „Odrębność gatunkowa i próba wyjaśnienia genezy Alisma lanceolatum With.”[1][2]. Pracowała w Instytucie Botanicznym UJ, późniejszym Instytucie Botaniki, początkowo jako asystent i kolejno adiunkt, docent, profesor nadzwyczajny (od 1973) i profesor zwyczajny (1983). W 1964 r.[1] przejęła po profesor Marii Skalińskiej kierowanie Katedrą Anatomii i Cytologii Roślin (po 1970 Zakład Cytologii i Embriologii Roślin). W latach 1966–1969 była prodziekanem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UJ. W latach 1971–1973 i 1976–1981 pełniła funkcję dyrektorki Instytutu Botaniki UJ[2].

Zmarła w 2007 roku w Krakowie[2].

Działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]

Jej zainteresowania naukowe koncentrowały się wokół zagadnień z zakresu cytotaksonomii i embriologii roślin okrytonasiennych. Badała cytologiczne mechanizmy specjacji oraz zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe roślin. Początkowo pod kierunkiem profesor Marii Skalińskiej, a później samodzielnie, organizowała i uczestniczyła w zespołowych pracach nad kariologią flory polskiej[2]. W pracach nad rodzajami Cardamine, Dentaria, Parnassia i Sedum publikowała wiele nowych danych o cytologii, pochodzeniu i ewolucji badanych taksonów. W monograficznym opracowaniu rodzaju Alisma uwzględniła okazy z całego obszaru jego występowania. Było to możliwe dzięki uzyskaniu w latach 1961–1962 stypendium Fundacji Rockefellera na staż naukowy w Zakładzie Biosystematyki Uniwersytetu w Montrealu, w którym pracowała pod kierunkiem prof. Askela Löve. Po raz pierwszy odkryła w rodzaju Alisma mieszańce międzygatunkowe i udokumentowała rolę poliploidyzacji i zmian strukturalnych chromosomów w ewolucji rodzaju[1].

Przejęła po prof. Marii Skalińskiej kierownictwo tzw. krakowskiej szkoły cytologii i embriologii roślin, wychowując kilka pokoleń adeptów tych specjalności[2]. Była promotorką sześciu przewodów doktorskich[1].

Członkostwo[edytuj | edytuj kod]

Była członkinią licznych krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych oraz[1]:

  • Komitetu Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej PAN (od 1974 r.),
  • Komisji Biologicznej Oddziału Krakowskiego PAN (od 1963),
  • komitetu redakcyjnego „Acta Biologica Cracoviensia Series Botanica” (od 1978),
  • komitetu redakcyjnego „Evolutionary Trends in Plants” (1988–1990).

Nagrody i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Za wybitne zasługi w rozwoju nauki i działalności dydaktycznej była wielokrotnie nagradzana, m.in.[1]:

W 1999 roku otrzymała medal Holuby’ego przyznany jej przez Słowackie Towarzystwo Botaniczne dla uhonorowania wybitnego wkładu w rozwój wiedzy botanicznej[3].

Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]

Opublikowała ponad 100 prac naukowych, w tym 53 prace oryginalne, m.in.[1]:

  • Eugenia Banach, Studies in karyological differentation of Cardamine pratensis L. in connection with ecology, „Acad. Pol. Sci. Lett., Ser. B.: Sci. Nat.”, 1950, 1950, s. 197-211.
  • Eugenia Pogan, Cardamine impatiens, C. amara, C. opizii, C. trifolia, C. hirusta, C. flexousa, C. pratensis, [w:] Maria Skalińska, Studies in chromosome numbers of Polish Angiosperms, „Acta Soc. Bot. Pol.”, 20, 1950, s. 45-68.
  • Eugenia Banach-Pogan, Karyological studies in species of Dentaria L. occuring in Poland, „Acta. Soc. Bot. Pol.”, 24, 1954, s. 275-286.
  • Eugenia Banach-Pogan, Cytological studies in three species ofthe genus Sedum L., „Acta. Biol. Cracov., Ser. Bot.”, 1, 1958, s. 91-101.
  • Eugenia Banach-Pogan, Karyological studies in Alisma L. The origin and the karyotype evolution of A. lanceolatum With., „Acta. Biol. Cracov., Ser. Bot.”, 5, 1962, s. 1-28.
  • Eugenia Pogan, Embriological studies in atriploid hybrid Alisma, „Acta. Biol. Cracov., Ser. Bot.”, 8, 1965, s. 11-19.
  • Maria Skalińska i inni, Further studies in chromosome numbers of Polish Angiosperms, cz.9, „Acta Biol. Crac. Ser. Bot.”, 14, 1971.
  • Maria Skalińska, Eugenia Pogan, A list of chromosome numbers of Polish Angiosperms. I, „Acta Biol. Crac. Ser.”, 16, 1973.
  • Maria Skalińska i inni, Further studies in chromosome numbers of Polish Angiosperms, „Acta Biol. Crac. Ser. Bot.”, 1978.
  • Eugenia Pogan, H. Wcisło, A list of chromosome numbers of Polish Angiosperms. II, „Acta Biologica Cracoviensia”, 25, 1983, s. 103-172.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h i Joachimiak Andrzej, Wspomnienie o Prof. dr hab. Eugenii Pogan (15 IX 1919-28 XI 2007), „Wiadomości Botaniczne”, 53 (1/2), 2009, s. 64-70 [dostęp 2022-03-21].
  2. a b c d e f g Alicja Zemanek, Poczet dyrektorów Instytutu Botaniki UJ: Eugenia Pogan (1919–2007), „Alma Mater”, 158, Uniwersytet Jagielloński, 2013, s. 21.
  3. a b Joanna Kowalska, Medal Holuby'ego dla kolejnych polskich botaników, „Wiadomości Botaniczne”, 53 (3/4), 2009, s. 169 [dostęp 2022-03-19].