Europejski kodeks postępowania na rzecz uczciwości badań naukowych
|
Ten artykuł od 2024-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Europejski kodeks postępowania na rzecz uczciwości badań naukowych Europejskiej Federacji Akademii Nauk - ALLEA (European Code of Conduct for Research Integrity of All European Academies) oraz Europejskiej Fundacji Nauki (ESF) został opublikowany w 2011 r. i zmieniony w 2017 r. Ostatnia wersja pochodzi z 2023 roku[1].
Preambuła podkreśla, że badania to systematyczne poszukiwanie wiedzy poprzez analizę, obserwację i myślenie, mające na celu lepsze zrozumienie świata i nas samych[2]. Kodeks ten obowiązuje w różnych dziedzinach naukowych, umożliwiając współpracę między naukowcami, niezależnie od granic społecznych czy politycznych. Jest to dokument o aktualnej wartości, który kładzie nacisk na etyczne, prawne i zawodowe obowiązki badaczy oraz instytucji finansujących badania, dając elastyczność w kontekście zmieniających się warunków społecznych, politycznych i technologicznych. Jego celem jest utrzymanie wysokich standardów badań poprzez samoregulację w środowisku naukowym i akademickim.
Kodeks opisuje dobre praktyki badawcze w następujących zakresach:
- Środowisko badawcze
- Szkolenia, nadzór i mentoring
- Procedury badawcze
- Zabezpieczenia
- Praktyki i zarządzanie danymi
- Współpraca
- Publikacja i rozpowszechnianie
- Przeglądanie, ocenianie i edytowanie
Zasady dobrej praktyki badawczej[edytuj | edytuj kod]
- Rzetelność w zapewnianiu jakości badań, odzwierciedlona w projekcie, metodologii, analizie i wykorzystaniu zasobów.
- Uczciwość w opracowywaniu, podejmowaniu, recenzowaniu, raportowaniu i komunikowaniu badań w sposób przejrzysty, sprawiedliwy, pełny i bezstronny.
- Szacunek dla współpracowników, uczestników badań, społeczeństwa, ekosystemów, dziedzictwa kulturowego i środowiska.
- Odpowiedzialność za badania od pomysłu do publikacji, za zarządzanie nimi i ich organizację, za szkolenia, nadzór i mentoring oraz za ich szerszy wpływ.
Nadużycia w badaniach i inne niedopuszczalne praktyki[edytuj | edytuj kod]
Nadużycia w badaniach (tzw. FFP):[edytuj | edytuj kod]
- Fabrykacja to wymyślanie rezultatów i rejestrowanie ich tak, jakby były prawdziwe.
- Fałszerstwo to manipulowanie materiałami badawczymi, sprzętem lub procesami albo zmienianie, pomijanie lub zatajanie danych lub wyników bez uzasadnienia.
- Plagiat to wykorzystywanie pracy i pomysłów innych osób bez podania właściwego źródła, naruszając w ten sposób prawa pierwotnego autora (autorów) do ich wyników intelektualnych.
Inne naruszenia dobrych praktyk badawczych (wyliczenie niewyczerpujące):[edytuj | edytuj kod]
- Manipulowanie autorstwem lub odbieranie roli innych badaczy w publikacjach.
- Ponowna publikacja istotnych części własnych wcześniejszych publikacji, w tym tłumaczeń, bez
należytego uznania lub zacytowania oryginału ("autoplagiat").
- Wybiórcze cytowanie w celu poprawy własnych wyników lub zadowolenia redaktorów, recenzentów lub
współpracowników.
- Nieujawnianie wyników badań.
- Zagrożenie uzależnieniem badań od fundatorów (sponsorów) lub raportowania wyników promujących stronniczość.
- Niepotrzebne rozszerzanie bibliografii badania.
- Oskarżanie naukowca o niewłaściwe postępowanie lub inne naruszenia w złośliwy sposób.
- Fałszywe przedstawianie osiągnięć badawczych.
- Wyolbrzymianie znaczenia i praktycznego zastosowania ustaleń.
- Opóźnianie lub niedozwolone utrudnianie pracy innym badaczom.
- Nadużywanie stażu pracy w celu zachęcania do naruszania rzetelności badań.
- Ignorowanie domniemanych naruszeń rzetelności badawczej przez inne osoby lub ukrywanie niewłaściwych reakcji na niewłaściwe postępowanie lub inne naruszenia ze strony instytucji.
- Zakładanie lub wspieranie czasopism, które podważają kontrolę jakości badań ("czasopisma drapieżne").
Stała Grupa Robocza ALLEA ds. Nauki i Etyki[edytuj | edytuj kod]
Stała Grupa Robocza ALLEA ds. Nauki i Etyki została utworzona w celu zgromadzenia ekspertów z akademii w Europie i zapewnienia im platformy do ciągłej debaty na temat etyki i uczciwości badań. Grupa spotyka się regularnie, a także zwołuje spotkania tematyczne w szerszym gronie, zazwyczaj we współpracy z innymi odpowiednimi organizacjami, takimi jak Komisja Europejska, Europejska Fundacja Nauki (ESF), Międzynarodowa Rada Nauki (ICSU) i UNESCO.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ALLEA, The European Code of Conduct for Research Integrity [online], 2023 [dostęp 2023-08-15] .
- ↑ ALLEA, The European Code of Conduct for Research Integrity [online], 2023 [dostęp 2023-08-15] (ang.).