Franciszek Rychnowski
Franciszek Rychnowski, Franciszek Dionizy de Welehrad Rychnowski, używający pseudonimu Iks won Chyr (anagram nazwiska) (ur. 3 października 1850 w Welehradzie na Morawach[1], zm. ok. 1929) – polski inżynier, fizyk i wynalazca.
Nauki pobierał w konwikcie OO. Pijarów w Lipniku koło Ołomuńca, a następnie studia techniczne odbywał w Wiedniu. Około 1877 roku zamieszkał we Lwowie.[1]
Już w młodości interesował się fizyką, głównie kaloryką (nauką o właściwościach ciepła), elektryką i fototechniką. Pierwsze wynalazki poczynił w 1878; za opatentowane aparaty kaloryczne otrzymał w Paryżu wielki złoty medal i złoty medal akademii narodowej. Wśród innych wyróżnień znalazł się także złoty medal zasługi Serviciu Credinciosu I klasy od króla Rumunii Karola I za wykonanie urządzeń mechanicznych w jego zamku Sinaia. W 1879 zbudował dynamoelektryczne maszyny przeznaczone dla oświetlenia sali sejmowej w nowo powstającym gmachu Sejmu Krajowego we Lwowie.[1]
W 1891 zaobserwował anomalia elektryczne, a w 1896 do dalszych badań nad nimi stworzył maszynę dzięki której, jak twierdził, odkrył nieznaną materię będącą nową formą energii, którą nazwał elektroid. O swoim odkryciu w tym samym roku poinformował światowe Akademie Umiejętności, mianowicie w Petersburgu, Rzymie, Sztokholmie, Filadelfii i Krakowie.
Tak Tygodnik Ilustrowany opisywał pozyskiwanie elektroidu
Z machiny elektroid wypływa z szelestem przez rurkę; odczuwa się przytem orzeźwiający zapach i chłodny powiew. Przedmioty, włożone w rurkę, wyrzucane zostają z taką siłą, że wybijają otwór w przeponie papierowej. W ciemni elektroid wypływa w postaci kulki świetlnej. Znajdujące się w bliskości próżne okrągłe naczynia jaśnieją wtedy światłem księżycowym, wykazują przybytek wagi, przyciągają inne naczynia i przedmioty, wykazują na koniec podwójny ruch: obrót około własnej osi i około snopka światła. Elektroid jest materyą bardzo subtelną, lecz zdaje się ważką; wywiera ciśnienie na ścianki naczynia, można go też nazbierać i w naczyniu przez kilka dni przechowywać. Padając pod kątem na płytę, elektroid odbija się pod tym samym kontem w postaci widocznego snopka światła, jednocześnie wytwarza na płycie promienistą gwiazdę, której skraine promienie odkrywają się i zmieniają w świecące kuleczki. Na płytę fotograficzną elektoid działa nawet przez ciała, nieprzenikliwe dla zwykłego światła[1]
Rychnowski porównywał elektroid do eteru posiadającego energię, która tylko wówczas jest skuteczna i może oddziaływać na inne ciała, gdy na swojej drodze napotka jakąś przeszkodę która go uaktywni. Koncepcja elektroidu w późniejszym okresie została nazwana także koncepcją eteroidu. W założeniu odkrywcy eteroid to energia życiowa, będąca podstawą wszystkich zjawisk fizycznych. Koncepcję tą można porównać do élan vital Henri Bergsona lub orgonu Wilhelma Reicha.
W latach 90. XIX wieku Franciszek Rychnowski opatentował i opisał w "Czasopiśmie Technicznym" piec do centralnego ogrzewania mieszkań[2]. Był pracownikiem Szkoły Politechnicznej we Lwowie, a swoje wyroby przedstawiał na tamtejszej wystawie Towarzystwa Politechnicznego w 1902 roku[3].
W latach 20. XX wieku opublikował pod pseudonimem i nakładem własnym dwie książki, w których opisywał pewne kontrowersyjne teorie. W książce Mane tekel fares. 44 wspomnienia z przeszłości. Fragmenty wyników z czterdziestoletnich zabiegów leczniczych pod akademicką nazwą kurfuszerstwa, szarlatanerii i oszukańczej sugestii[4] opisuje swoją metodę leczniczą, a w książce Omnia in sole. Reminiscencje naukowe[5] swoje naukowe hipotezy.
Nazwisko Franciszka Rychnowskiego, lwowskiego inżyniera i wynalazcy, wielokrotnie pojawia się w fantastycznych opowiadaniach Andrzeja Pilipiuka[6]. Powieść Pilipiuka (napisana pod pseudonimem Tomasz Olszakowski) Wynalazek inżyniera Rychnowskiego, którego fabuła jest osnuta wokół wynalazku Rychnowskiego, jest jedną z kontynuacji serii Pan Samochodzik.
Publikacje książkowe[7]
- Iks won Chyr, Mane Tekel Fares. XXXXIV wspomnienia z przeszłości. Fragmenty wyników z czterdziestoletnich zabiegów leczniczych pod akademicką nazwą kurfuszerstwa, szarlatanerji i oszukańczej sugestji, Lwów, 1922, nakładem autora
- Iks won Chyr, Omnia in sole. Reminiscencje naukowe, Lwów, 1922, nakładem autora
- Iks won Chyr, Popularny krytyczny pogląd na istotę nauki ścisłej,[sic!] i jej wyniki społeczne, Lwów, 1924, nakładem autora
- Iks won Chyr, Die universelie Kraftprototipe "Eteroid", Lwów, 1924, z tłoczarni Wydawnictwa Polskiego
- Iks won Chyr, Czy istnieje dusza nieśmiertelna?, Lwów, ok. 1925
- Rychnowski de Welehrad Franciszek, Geneza odkrycia eteroidu i jego dalsza historja, Lwów, 1926, Drukarnia Polska
- ↑ a b c d "Nowa forma energii"" w: Tygodnik Ilustrowany, nr 9, 1899 rok
- ↑ Biblioteka Zakładu Naukowego Ossolińskich, nr kat. 347.971 I.
- ↑ "Katalog wystawy jubileuszowej Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie", Lwów, 1902, za pracą Polscy wytwórcy instrumentów naukowych w XIX wieku Macieja Kluzy z Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
- ↑ Tytuł w Bibiotece Jagiellońskiej, nr kat. 514409; prawdopodobna treść utworu
- ↑ Tytuł w Bibiotece Jagiellońskiej, nr kat. 248408 II
- ↑ Zbiór opowiadań 2586 kroków.
- ↑ Na podstawie katalogu kartkowego Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego
<ref> o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.