Gołek białawy

Gołek białawy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	gołek
Gatunek	gołek białawy
	Nazwa systematyczna
	Pseudorchis albida (L.) Á. Löve & D. Löve
Synonimy
	Gymnadenia albida Rich.; Leucorchis albida (L.) E. Mey;
	Gymnadenia albida Rich.; Leucorchis albida (L.) E. Mey;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gołek białawy (Pseudorchis albida) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Jeden z dwóch przedstawicieli rodzaju gołek (Pseudorchis). Występuje w znacznej części Europy oraz w północnej Azji^[3]. W Polsce wyłącznie w Karpatach, rzadko na Podkarpaciu, pojedynczo w Sudetach^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Wzniesiona, ulistniona, dość gruba, o wysokości do 30 cm.
Liście: W liczbie 3–5 na łodydze. Dolne jajowate, górne wąskie i obejmujące nasadą łodygę.
Kwiaty: Na szczycie łodygi, bezszypułkowe, wyrastające w kątach przysadek. Tworzą zbity, groniasty kwiatostan. Kwiaty drobne, białożółte o tępych działkach długości 3–5 mm. Warżka 3 klapowa z ostrogą 2–3 razy krótszą od zalążni. Znamię słupka posiada dziobek 2 uszka obejmujące małe, okrągłe i nagie uczepki. Kwitnie od maja do sierpnia.
Owoc: Zawierająca liczne i bardzo drobne nasiona torebka o długości do 8 mm.
Bulwa: Rozcięta na wąskie, wałeczkowate odcinki, z długimi korzeniami.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rośnie na naskalnych murawach i halach, zarówno na podłożu wapiennym, jak i bezwapiennym. W Tatrach występuje głównie w piętrze kosówki i turniowym, ale z rzadka można go spotkać w reglach. Geofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Nardion^[5].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Polsce gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).
↑ Pseudorchis albida (L.) Á.Löve & D.Löve. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-30].
↑ Szlachetko D.L., Skakuj M.: Storczyki Polski. Sorus, 1996, s. 173-175. ISBN 83-85599-97-5.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Zbigniew Mirek, Halina Zarzycki: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).

[powo-3] Pseudorchis albida (L.) Á.Löve & D.Löve. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-30].

[szlach-4] Szlachetko D.L., Skakuj M.: Storczyki Polski. Sorus, 1996, s. 173-175. ISBN 83-85599-97-5.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[6] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]