Grubogonik australijski

Grubogonik australijski
	Sminthopsis crassicaudata
	(Gould, 1844)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	niełazokształtne
Rodzina	niełazowate
Podrodzina	grubogoniki
Plemię	grubogoniki
Rodzaj	grubogonik
Gatunek	grubogonik australijski
Synonimy
	Phascogale crassicaudata Gould, 1844; Sminthopsis crassicaudata ferruginea Finlayson, 1933;
	Phascogale crassicaudata Gould, 1844; Sminthopsis crassicaudata ferruginea Finlayson, 1933;
Podgatunki
	S. c. crassicaudata (Gould, 1844); S. c. centralis O. Thomas, 1902;
	S. c. crassicaudata (Gould, 1844); S. c. centralis O. Thomas, 1902;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grubogonik australijski^[5], dunnart gruboogonowy^[6] (Sminthopsis crassicaudata) – gatunek ssaka z podrodziny niełazów (Dasyurinae) w obrębie rodziny niełazowatych (Dasyuridae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1844 roku angielski przyrodnik John Gould nadając mu nazwę Phascogale crassicaudata^[1]. Miejsce typowe to Military Station, rzeka Williams, Australia Zachodnia, Australia^[7]^[8]^[9]. Podgatunek centralis formalnie opisał w 1902 roku angielski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Sminthopsis crassicaudata centralis^[3]. Miejsce typowe to Kilalpannina, jezioro Eyre, Australia Południowa, Australia^[3]. Holotyp to samiec o sygnaturze BMNH 2.9.8.7 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; odłowiony 21 czerwca 1902 przez H.J. Hilliera^[3].

Genetycznie S. crassicaudata jest silnie pozycjonowany jako takson siostrzany kladu składającego się z S. bindi, S. macroura, S. douglasi i S. virginiae^[9]. Niedawne analizy genetyczne i wynikające z nich granice genetyczne dwóch form nie pasują do rozmieszczenia geograficznego dwóch podgatunków które zostały uznane na podstawie morfologii (np. długości ogona, długości uszu oraz koloru i odbicia futra na grzbiecie); cechy te mogą być ekokliną przechodzącą z północy na południe^[9]. Potrzeba więcej prac z taksonomicznych, aby wyjaśnić relacje wewnątrzgatunkowe^[9].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[9].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Sminthopsis: gr. σμινθος sminthos „mysz”; οψις opsis „wygląd”^[10].
crassicaudata: łac. crassus „gruby, tłusty”^[11]; -caudatus „-ogonowy”, od cauda „ogon”^[12].
centralis: łac. centralis, centrale „środkowy, pośrodku”, od centrum „punkt środkowy, środek”, od gr. κεντρον kentron „ostry punkt”^[13].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Grubogonik australijski występuje w zależności od podgatunku^[14]:

S. crassicaudata crassicaudaia – mniej suche obszary stanów Australia Zachodnia, Queensland, Australia Południowa, Nowa Południowa Walia i Wiktoria.
S. crassicaudata centralis – suche obszary środkowej Australii.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 6–9 cm, długość ogona 4–7 cm; masa ciała 10–20 g^[14]^[15]. Mały torbacz o brązowawym kolorze futra, na uszach i głowie ciemne łatki. Głowa o dużych uszach i oczach. Długi, zgrubiały ogon służy do magazynowania tłuszczu, który jest zużywany głównie w okresie zimowym. Charakteryzuje się wąskimi stopami, które na spodach tylnej części nie mają poduszeczek. U samicy występuje dobrze rozwinięta torba.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje pustynie i półpustynie, busz i tereny rolnicze. Torbacz ten jest aktywny głównie nocą. Jest zwierzęciem samotniczym, jedynie w okresie jesiennym i zimowym gromadzą się we wspólnych gniazdach, co pozwala na zaoszczędzenie energii. Samice z młodymi nie tolerują obecności samców. Jest gatunkiem naziemnym. Gniazda buduje przy pniach drzew lub w pobliżu skał. Kiedy brakuje pokarmu, może zapadać w odrętwienie (torpor). Na pokarm tego torbacza składają się głównie owady takie jak szarańcza, chrząszcze. Czasami polują również na kręgowce. Przyjmowany pokarm w pełni pokrywa zapotrzebowanie na wodę.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Okres rozrodczy trwa od lipca do lutego. Ciąża trwa około 16 dni. Po tym okresie na świat przychodzi 8-10 młodych. Po 37 dniach młode zaczynają opuszczać torbę matki. Dojrzałość płciową uzyskują w 159 dniu życia.

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Wrogami grubogonika australijskiego są większe od niego zwierzęta drapieżne.

Zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii niskiego ryzyka LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d J. Gould. Exhibition and character of a number of Animals, &c. transmitted from Australia by Mr. Gilbert. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 12, s. 105, 1844. (ang.).
↑ H.H. Finlayson. On mammals from the Lake Eyre basin. Part 1. The Dasyuridae. „Transactions and proceedings of the Royal Society of South Australia”. 57, s. 199, 1933. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d O. Thomas. Two new Australian small mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 10, s. 492, 1902. (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Burbidge A.A. i inni, Sminthopsis crassicaudata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-25] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 8. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ E. Keller, J.H. Reichholf & G. Steinbach (redaktorzy): Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Bertelsmann Media Sp. z.o.o., 2001, s. 22, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Sminthopsis crassicaudata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-07-27].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Sminthopsis crassicaudata (Gould, 1844). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 70. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 635, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 61.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 43.
↑ centralis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-27] (ang.).
↑ ^a ^b A. Baker: Family Dasyuridae (Carnivorous Marsupials). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 337–338. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 49. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
E. Keller, J.H. Reichholf & G. Steinbach (redaktorzy): Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Bertelsmann Media Sp. z.o.o., 2001, s. 22, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2.
Nancy Shefferly: Sminthopsis crassicaudata. Animal Diversity Web. [dostęp 2008-10-25]. (ang.).
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Sminthopsis crassicaudata. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 25 października 2008]

[Gould-1] J. Gould. Exhibition and character of a number of Animals, &c. transmitted from Australia by Mr. Gilbert. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 12, s. 105, 1844. (ang.).

[Finlayson-2] H.H. Finlayson. On mammals from the Lake Eyre basin. Part 1. The Dasyuridae. „Transactions and proceedings of the Royal Society of South Australia”. 57, s. 199, 1933. (ang.).

[Thomas-3] O. Thomas. Two new Australian small mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 10, s. 492, 1902. (ang.).

[iucn-4] A.A. Burbidge A.A. i inni, Sminthopsis crassicaudata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-25] (ang.).

[Cichocki&inni-5] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 8. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Keller&inni-6] E. Keller, J.H. Reichholf & G. Steinbach (redaktorzy): Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Bertelsmann Media Sp. z.o.o., 2001, s. 22, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2.

[msw-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Sminthopsis crassicaudata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-07-27].

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Sminthopsis crassicaudata (Gould, 1844). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-27]. (ang.).

[icmw-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 70. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 635, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=91_61]-11] Jaeger 1944 ↓, s. 61.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=73_43]-12] Jaeger 1944 ↓, s. 43.

[Jobling-13] centralis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-27] (ang.).

[Baker-14] A. Baker: Family Dasyuridae (Carnivorous Marsupials). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 337–338. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[amw-15] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 49. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]