Łysostopek wrzecionowatotrzonowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysostopek wrzecionowatotrzonowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Gymnopus fusipes (Bull.) Gray Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 604 (1821) | |
.jpg)
Łysostopek wrzecionowatotrzonowy (Gymnopus fusipes (Bull.) Gray) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopus, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1783 r. Jean Baptiste François Bulliard, nadając mu nazwę Agaricus fusipes. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Samuel Frederick Gray[1].
Ma 25 synonimów. Niektóre z nich[2]:
- Collybia crassipes (Schaeff.) Ricken 1915
- Collybia fusipes (Bull.) Quél. 1872
- Gymnopus fusipes var. rugosus (Romagn.) P. Roux & Eyssart. 2011
- Rhodocollybia fusipes (Bull.) Romagn. 1978
- Rhodocollybia fusipes var. rugosa Romagn. 1978
Nazwy polskie: opieńka wrzecionowata (Feliks Berdau 1876), kółkorodek grubotrzonowy (F. Kwieciński 1896), pieniążek wrzecionowaty (Franciszek Błoński), bedłka wrzecionowata (Stanisław Chełchowski 1898). W 2003 r. Władysław Wojewoda zaproponował nazwę łysostopek wrzecionowatotrzonowy[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
O średnicy 4–10 cm, początkowo dzwonkowaty, później nisko łukowaty, na koniec płaski z niskim garbem. Brzeg nieregularny. Powierzchnia gładka, naga, bladoczerwonawa, czerwonobrązowa, bladobrązowa, czasem z ciemnobrązowymi plamami[4]. Jest niehigrofaniczny; w stanie wilgotnym prążkowanie widoczne jest tylko przy samym brzegu[5].
Bardzo rzadkie, pofałdowane, początkowo białokremowe, często z rdzawymi plamami, potem mięsnoczerwone, w stanie dojrzałym oprószone białymi zarodnikami[4].
Wysokość 6–15 cm, grubość 1–2 cm, wrzecionowaty, na środku zgrubiały, powyginany, dołem zwężający się, początkowo pełny, potem wewnątrz watowaty. Powierzchnia podłużnie włóknista o barwie od blado brązowej do czerwonobrązowej, dołem ciemniejsza – brązowoczarna[4]. Trzony są głęboko przytwierdzone do podłoża korzeniastą podstawą trzonu wyrastającą z czarnego sklerocjum o nieregularnym kształcie[5].
Sprężysty, o barwie od białawej do kremowej, w trzonie bardzo twardy, bez wyraźnego smaku i zapachu[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki elipsoidalne, czasem migdałowate; 5,5 –6,5 × 3– 4 µm, Q= 1,3 – 1,9. Zarówno zarodniki jak i wszystkie strzępki są nieamyloidalne[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Łysostopek wrzecionowatotrzonowy w Europie jest bardzo szeroko rozprzestrzeniony. Jego stanowiska podano także w Ameryce Północnej, Azji i Nowej Zelandii[6]. W. Wojewoda w zestawieniu wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski w 2003 r. przytacza liczne stanowiska[3]. Bardziej aktualne stanowiska przytacza internetowy atlas grzybów. Umieszczony w nim jest na liście gatunków rzadkich i wartych objęcia ochroną. W Polsce jest szeroko rozprzestrzeniony, ale niezbyt częsty[7].
Występuje w lasach liściastych, mieszanych i w zaroślach. Rośnie na martwym drewnie dębów i buków, rzadziej innych drzew liściastych[3]. Owocniki pojawiają się zazwyczaj od czerwca do listopada, przeważnie w kępach na martwych pniach lub u podstawy starych pni[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-09-03].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-09-03].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c V. Antonin, M.E. Noordeloos, A Monograph of Marasmius, Collybia and related genera in Europe. Part 2: Collybia, Gymnopus, Rhodocollybia, Crinipellis, Chaetocalathus and additions to Marasmiellus, „Czech Mycology”, 60 (1), 2008, s. 21-27.
- ↑ Gymnopus fusipes (Bull.) Gray. Mapa zasięgu [online] [dostęp 2021-09-03].
- ↑ Aktualne stanowiska łysostopka wrzecionowatotrzonowego w Polsce [online] [dostęp 2021-09-03].