Haplogrupa

Haplogrupa w genetyce − grupa podobnych ze względu na wspólne pochodzenie haplotypów, czyli serii alleli genów położonych w specyficznym miejscu na chromosomie.

Badanie występowania haplogrup pozwala na śledzenie migracji populacji. W genetyce człowieka najczęściej bada się haplogrupy chromosomu Y i mitochondrialnego DNA (mtDNA), ponieważ chromosom Y dziedziczony jest tylko w linii ojcowskiej, natomiast mtDNA tylko w linii matczynej. Na tej podstawie wyliczono, kiedy żyli ludzie, od których cała współczesna populacja odziedziczyła chromosom Y i mtDNA. Dotychczas sądzono, że Y-chromosomalny Adam żył około 60–90 tys. lat temu, a mitochondrialna Ewa około 143–200 tys. lat temu w Afryce. Ostatnie badania nad najstarszą znaną haplogrupą A00 nakazują jednak przesunąć pierwszego znanego męskiego przodka wszystkich ludzi o ponad 100 tys. lat wstecz i stwierdzają, że żył on najprawdopodobniej 209 tys. lat temu. Jest to o tyle prawdopodobne, że ten wiek pokrywa się z datowaniem pierwszej znanej ludzkiej kobiety (mitochondrialnej Ewy)^{[potrzebny przypis]}.

Haplogrupy DNA chromosomu Y

Haplogrupy chromosomu Y są oznaczone literami od A do R. Kolejne podziały oznacza się numerami i małymi literami. Nazwy haplogrup chromosomu Y ustala Konsorcjum Chromosomu Y.

Przybliżone rozmieszczenie haplogrup Y-DNA

Pokrewieństwo ewolucyjne ludzkich haplogrup chromosomu Y

Ostatni wspólny przodek chromosomów Y (Y-chromosomalny Adam)

|

A

BR

B

CR

C

DE

F

D

E

G

H

IJ

K

I

J

L

M

NO

P

N

O

Q

R

Haplogrupy mitochondrialnego DNA

Haplogrupy mitochondrialnego DNA są oznaczone następująco: A, B, C, CZ, D, E, F, G, H, pre-HV, HV, I, J, pre-JT, JT, K, L0, L1, L2, L3, L4, L5, L6, L7, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, UK, V, W, X, Y, i Z.

Pokrewieństwo ewolucyjne ludzkich haplogrup mtDNA

Ostatni wspólny przodek mtDNA (Ewa mitochondrialna)

L0

L1

L2

L3

L4

L5

L6

L7

M

N

CZ

D

E

G

Q

A

I

O

R

S

W

X

Y

C

Z

B

F

pre-HV

pre-JT

P

UK

HV

JT

U

K

H

V

J

T

Mapa migracji populacji ludzkiej opracowana na podstawie mitochondrialnego DNA. Liczby oznaczają tysiące lat temu, a litery oznaczają haplogrupy mitochondrialne.

Inny model migracji populacji ludzkiej (litery oznaczają haplogrupy mitochondrialne).

Porównanie

Porównując geograficzną dystrybucję SNP DNA mitochondrialnego i chromosomu Y określono, że tempo mutacji mtDNA było 10-20 razy większe. Świadczy to o zjawisku poligynii, większej śmiertelności wśród mężczyzn, większej tendencji do migracji kobiet (Seielstad i inni, 1998).

Bibliografia

• Y Chromosome Consortium (2002) A nomenclature system for the tree of human Y-chromosomal binary haplogroups. Genome Res. 2002 12(2):339-48. PMID 11827954
• Ingman M, Kaessmann H, Pääbo S, Gyllensten U. (2000) Mitochondrial genome variation and the origin of modern humans. Nature. 408(6813):708-13. PMID 11130070

Linki zewnętrzne

• Drzewo haplogrup ludzkiego chromosomu Y na stronie International Society of Genetic Genealogy ISGG.
• Procentowa dystrybucja haplogrup ludzkiego chromosomu Y w Europie i na Bliskim Wschodzie (tabele i mapa z wykresami kołowymi) (ang.)