Hawajka żółtogłowa
| Psittirostra psittacea[1] | |||
| (J. F. Gmelin, 1789) | |||
 Samica (u góry) i samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Psittirostra | ||
| Gatunek |
hawajka żółtogłowa | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Hawajka żółtogłowa[3] (Psittirostra psittacea) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje na kilku hawajskich wyspach. Ostatnie pewne stwierdzenie miało miejsce w 1989; gatunek jest uznany za krytycznie zagrożony, możliwe, że wymarł.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Johann Friedrich Gmelin w 1789; nowemu gatunkowi nadał nazwę Loxia psittacea[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza hawajkę żółtogłową w monotypowym rodzaju Psittirostra, a sam gatunek również uznaje za monotypowy[5]. Opisano dwa podgatunki, P. p. deppei (Oʻahu) i P. p. oppidana (Molokaʻi), jednak różnice między ptakami z poszczególnych wysp mieszczą się w zakresie zwykłej zmienności gatunkowej[4]. Na Hawajach znane były pod nazwą ʻŌʻū, przy czym samce nazywano ʻŌʻū poelapalapa (ʻŌʻū z żółtą głową), a samice ʻŌʻū laevo (zielony ʻŌʻū)[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 17 cm[4]. Według Rothschilda skrzydło mierzy 92–104 mm, górna krawędź dzioba około 19 mm, ogon około 61 mm, zaś skok około 24 mm (oryginalne wymiary podane w calach)[6]. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca większość upierzenia jest jednolicie oliwkowozielona, na grzbiecie ciemniejsza. Głowę porastały pióra żółte, wyraźnie oddzielone kolorystycznie od reszty ciała. Pokrywy podogonowe białe. Dziób, nogi i stopy różowe, tęczówka brązowa. Samica wygląda podobnie, jednak brak u niej żółtej głowy, a gardło i górna część piersi są bardziej szare[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Hawajki żółtogłowe występowały na Oʻahu, Maui, Molokaʻi i Lānaʻi, gdzie wymarły przed 1931; dwa ostatnie doniesienia (z końca lat 80. XX wieku) pochodzą z Kauaʻi i Hawaiʻi[8].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Hawajki żółtogłowe występują jedynie w wilgotnych lasach Metrosideros polymorpha na wysokości 800–1900 m n.p.m., głównie między 1200 a 1500 m n.p.m. Ich dzioby są przystosowane do żerowania na Freycinetia arborea. Poza sezonem owocowania tych roślin hawajki żółtogłowe prowadzą nomadyczny tryb życia, żywiąc się innymi owocami i bezkręgowcami[8]. Są to ptaki rzucające się w oczy i niepłochliwe. Rothschild odnotował, że hawajki te wyróżniał nietypowy, piżmowy zapach, utrzymujący się nawet u spreparowanych okazów[6]. Żebrzące o pokarm młode obserwowano w sierpniu[4]. Według Rothschilda samice odłowione od końca marca do maja miały powiększone gonady, co wskazuje na aktywność lęgową[6].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje hawajkę żółtodziobą za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR, Critically Endangered; stan w 2020). Według BirdLife International możliwe, że gatunek już wymarł; nadaje gatunkowi status CR(PE). Na Kauaʻi ostatni raz stwierdzono hawajki żółtodziobe w 1989, kiedy to zaobserwowano dwa osobniki. Na Hawaiʻi ostatnia pewna obserwacja miała miejsce w 1987, ale w latach 1995–1999 doniesiono o kilku niepotwierdzonych obserwacjach. Zagrożeniem dla tych ptaków jest niszczenie ich środowiska życia przez wycinkę drzew i rozwój rolnictwa. Zarośla M. polymorpha są niszczone przez introdukowane na wyspy szczury i ssaki kopytne. Pozostała przy życiu populacja została przetrzebiona przez huragany na Kauaʻi i wylewy lawy na Hawaiʻi. Gatunku nie można jeszcze uznać za wymarły, ponieważ w niektórych potencjalnych miejscach występowania nie przeprowadzono do tej pory badań terenowych, podczas których wykazano by brak hawajek w danym obszarze[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Psittirostra psittacea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Psittirostra psittacea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Drepanidini Cabanis, 1847 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].
- ↑ a b c d Pratt, D.: Ou (Psittirostra psittacea). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-24)].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).
- ↑ a b c d Walter Rothschild: The avifauna of Laysan and the neighbouring islands. 1893-1900, s. 191–192.
- ↑ Julian P. Hume, Michael Walters: Extinct Birds. A&C Black, 2012, s. 307. ISBN 978-1-4081-5862-3.
- ↑ a b c Ou Psittirostra psittacea. BirdLife International. [dostęp 2017-02-07].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).