Hippodamia (rodzaj)
| Hippodamia[1] | |
| Chevrolat (in Dejean), 1837 | |
 Czerwonka trzynastokropka | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj |
Hippodamia |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Coccinella tredecimpunctata Linnaeus, 1758 | |
_(22755197288).png)
Czerwonka[2] (Hippodamia) – rodzaj owadów z rzędu chrząszczy i rodziny biedronkowatych.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcze o ciele długości od 3 do 8 mm, dość wyraźnie wydłużonym i grzbietobrzusznie przypłaszczonym jak na przedstawicieli plemienia. Zarys ciała jest owalny[3]. Głowa zwykle jest czarna z jasnym przodem[4][3]. Nadustek ma ściętą lub lekko wklęsłą przednią krawędź oraz co najwyżej lekko ku przodowi wyciągnięte kąty przednio-boczne. Przedplecze ma jasne tło z różnie rozległą czarną łatą; niekiedy na tej łacie występują jeszcze jasne plamy. Krawędź tylna przedplecza pozbawiona jest obrzeżenia. Tło pokryw zwykle jest ubarwione w odcieniach żółci, pomarańczu, różu lub czerwieni. Na tle tym występują zwykle czarne plamy. Boczne brzegi pokryw są lekko podgięte w formę niemal płaskich epipleur, które opadają ku dołowi i nieco do wewnątrz[3]. Na spodzie ciała zwykle dominuje barwa czarna[4]. Przedpiersie ma wyrostek międzybiodrowy wąski, zwykle delikatnie wypukły, zaopatrzony w delikatne listewki boczne, natomiast pozbawiony żeberek. Wyrostek ów wchodzi w dołek na przedniej części śródpiersia. Środkowa część śródpiersia jest wystająca. Linie udowe (zabiodrowe) na zapiersiu i pierwszym z widocznych sternitów odwłoka mogą być obecne lub zanikłe. Dwie ostatnie pary odnóży zaopatrzone są w po dwie ostrogi na wierzchołkach goleni. Uda wystają poza boczny brzeg pokrywy[3]. Stopy wszystkich par mają pazurki z wcięciem, formującym ząbek dodatkowy[4][3]. U samców części gatunków stopy przedniej i środkowej pary odnóży są rozszerzone. Narządy rozrodcze samca są symetrycznie zbudowane. U samicy genitalia charakteryzują się dużym infundibulum oraz wydłużoną płytką koksalną z wyraźnym stylikiem[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zarówno larwy, jak i imagines są drapieżnikami żerującymi głównie na mszycach (afidofagia)[3]. U gatunków o lepiej poznanych preferencjach pokarmowych stwierdzano także żerowanie na innych drobnych owadach, np. koliszkach i larwach stonkowatych, a z braku takiego pokarmu kanibalizm[5] oraz uzupełnianie diety miękkimi częściami roślin[6].
Stadium zimującym u tych chrząszczy jest owad dorosły. W trudnych warunkach klimatycznych mogą one spędzać w hibernacji większą część roku[7].
Większość przedstawicieli rodzaju to gatunki nearktyczne, ale część jest palearktyczna lub holarktyczna[3], a H. convergens introdukowany został do wielu rejonów krainy neotropikalnej oraz na Hawaje[8][5]. W Polsce rodzaj reprezentują trzy gatunki: czerwonka trzynastokropka, czerwonka baldaszówka i H. septemmaculata[4].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj ten wprowadzony został w 1837 roku przez Louisa A.A. Chevrolata w publikacji współautorstwa Pierre’a F.M.A. Dejean[9]. Coccinella tredecimpunctata została wyznaczona jego gatunkiem typowym w 1873 roku przez George’a Roberta Crotcha[3]. Część autorów wyróżnia w obrębie tego rodzaju podrodzaje Hippodamia (Adonia), Hippodamia (Hemisphaerica), Hippodamia s.str. i Hippodamia (Neoippodamia)[9], podczas gdy inni traktują wymienione taksony jako synonimy nazwy rodzajowej[3].
Do rodzaju tego zalicza się następujące gatunki[9]:
- Hippodamia americana Crotch, 1873
- Hippodamia apicalis Casey, 1899
- Hippodamia arctica (Schneider, 1792)
- Hippodamia caseyi Johnson, 1910
- Hippodamia convergens Guérin-Méneville, 1842
- Hippodamia expurgata Casey, 1908
- Hippodamia falcigera Crotch, 1873
- Hippodamia glacialis (Fabricius, 1775)
- Hippodamia koebelei Timberlake, 1942
- Hippodamia lunatomaculata Motschulsky, 1845
- Hippodamia moesta LeConte, 1854
- Hippodamia oregonensis Crotch, 1873
- Hippodamia parenthesis (Say, 1824)
- Hippodamia quindecimmaculata Mulsant, 1850
- Hippodamia quinquesignata (Kirby, 1837)
- Hippodamia septemmaculata (DeGeer, 1775)
- Hippodamia sinuata Mulsant, 1850
- Hippodamia tredecimpunctata (Linnaeus, 1758) – czerwonka trzynastokropka
- Hippodamia variegata (Goeze, 1777) – czerwonka baldaszówka
- Hippodamia washingtoni Timberlake, 1939
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hippodamia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886.
- ↑ a b c d e f g h i j Robert D. Gordon. The Coccinellidae (Coleoptera) of America North of Mexico. „Journal of the New York Entomological Society”. 93 (1), s. 1-912, 1985. New York Entomological Society.
- ↑ a b c d Ryszard Bielawski: Klucze Do Oznaczania Owadów Polski: cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera: z. 76 Biedronki - Coccinellidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1959.
- ↑ a b Luis F. Aristizábal, Steven P. Arthurs: Convergent lady beetle, Hippodamia convergens. [w:] Featured Creatures [on-line]. Entomology and Nematology Department, University of Florida, 2014. [dostęp 2021-01-16].
- ↑ Kenneth S. Hagen. Biological Control with Lady Beetles. „Plants and Gardens: the Brooklyn Botanic Garden Record”. 16 (3), s. 28–35, 1960.
- ↑ Weeden, Shelton, Li, Hoffman: Hippodamia convergens (Coleoptera: Coccinellidae). Convergent Lady Beetle. [w:] Biological Control. A Guide to Enemies of North America [on-line]. Cornell University. [dostęp 2021-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ John J. Obrycki, Timothy J. Kring. Predaceous Coccinellidae in Biological Control. „Annual Review of Entomology”. 43 (1), s. 295–321, 1998. DOI: 10.1146/annurev.ento.43.1.295.
- ↑ a b c genus Hippodamia Chevrolat in Dejean, 1837. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2021-01-16].