Histiocytoza z komórek Langerhansa

Histiocytoza z komórek Langerhansa
	Histocytosis X
	; Naciek tkanki okołogałkowej
	Klasyfikacje
ICD-10	C96.0

Histiocytoza z komórek Langerhansa (choroba Handa-Schüllera-Christiana, ziarniniak kwasochłonny wieloogniskowy, żółtakowatość przewlekła samoistna, choroba Abta-Lettera-Siwego, LCH) – nazwa odnosi się do heterogennej grupy chorób, charakteryzujących się nadmiernym rozrostem histiocytów (histiocytoza), któremu towarzyszą różnorodne objawy kliniczne w zależności od lokalizacji procesu chorobowego.

Patogeneza

Uważa się, że choroba spowodowana jest nadmierną stymulacją immunologiczną komórek Langerhansa, która powoduje ich klonalny rozrost.

Częstość występowania

Około 2 przypadków na 1 milion osób. Średnia wieku w chwili rozpoznania wynosi 3 lata.

Historia

Początkowo rozpoznawano trzy odrębne jednostki chorobowe:

ziarniniak kwasochłonny, czyli postać płucna,
choroba Handa-Schüllera-Christiana,
Choroba Abta-Letterera-Siwego.

W roku 1953 uznano, że są one manifestacją kliniczną tego samego procesu patomorfologicznego.

Objawy

W zależności od wieku i umiejscowienia choroba może mieć bardzo różny przebieg. Objawy, które mogą sugerować początek choroby:

ubytek w kościach sklepienia czaszki (widoczny jako uwypuklenie skóry)
trudna do usunięcia „ciemieniucha” u noworodka
wysypka grudkowa na skórze tułowia
przewlekły wyciek z ucha
trudne gojenie się zębodołów po usunięciu zębów
bolesność dziąseł z ich naciekiem zapalnym oraz rozchwianiem się i wypadaniem zębów
wytrzeszcz gałek ocznych (jedno- lub obustronny)
polidypsja i poliuria (objawy moczówki prostej)
duszność wysiłkowa i krwioplucie (objawy zajęcia miąższu płucnego)
objawy skazy krwotocznej
powiększenie węzłów chłonnych
hepatomegalia i/lub splenomegalia
stany gorączkowe
upośledzone łaknienie i zmniejszenie masy ciała
nadmierna drażliwość

Leczenie

Część pacjentów ze zlokalizowanymi postaciami LCH nie wymaga żadnego leczenia. U innych konieczna może być wielolekowa chemioterapia oraz leczenie ukierunkowane biologicznie^[1]. Nie podjęcie leczenia na czas lub zastosowanie nieadekwatnego schematu zwiększa ryzyku trwałych następstw takich jak niedosłuch, niepełnosprawność intelektualna, zaburzenia hormonalne, stwardniające zapalenie dróg żółciowych. W związku z powyższym leczenie histiocytozy powinno być prowadzone wyłącznie przez ośrodki i onkologów dysponujących:

odpowiednim doświadczeniem w tym zakresie;
dostępem do nowoczesnej diagnostyki;
dostępem do nowoczesnych leków i schematów leczenia;
możliwością prowadzenia konsultacji w międzynarodowych zespołach zajmujących się LCH;

Leczenie LCH składa się następujących etapów:^[2]

Faza diagnostyczna

Potwierdzenie rozpoznania powinno odbywać się na podstawie badania histopatologicznego tkanek pobranych podczas biopsji. Duże znaczenie prognostyczne i predykcyjne ma określony na podstawie biopsji molekularny profil nowotworu. Szczególnie status mutacji w genie BRAF. Do podjęcia prawidłowej decyzji o leczeniu niezbędne jest precyzyjne określenie, które organy zajęte są chorobą. W tym celu wykonywane są badania obrazowe – między innymi: obrazowanie rezonansem magnetycznym, pozytonowa tomografia emisyjna, tomografia komputerowa, scyntygrafia kości. Konieczna jest także ocena stopnia uszkodzenia funkcji zajętych narządów poprzez badania morfologiczne i biochemiczne krwi i moczu, układu krzepnięcia krwi. Badania obrazowe i czynnościowe są powtarzane w trakcie leczenia jako ocena jego skuteczności oraz jako monitorowanie po leczeniu.

Wnikliwa obserwacja

Niektórzy chorzy jednoukładową LCH ograniczoną do kości, skóry lub węzłów chłonnych nie wymagają stosowania leczenia, a jedynie wnikliwej obserwacji.

Chemioterapia pierwszej linii

W pierwszej linii leczenia stosuje się najczęściej sterydoterapię prednizolonem w połączeniu z cytostatykiem: winblastyną podawaną raz w tygodniu. Intensywna faza leczenia trwa od 6 do 12 tygodni w zależności od oceny współczynnika aktywności choroby. Następnie zastosować można terapię podtrzymująca tymi samymi lekami podawanymi raz na 3 tygodnie przez okres 12 miesięcy^[2].

Leczenie opornej LCH i wznów

Jeśli choroba nie ustępuje lub nawraca możliwe jest zastosowanie schematów kolejnych linii zawierających cytostatyki: cytarabina, kladrybina, winkrystyna, metotreksat, merkaptopuryna. W szczególnie opornych przypadkach zastosowanie ma autologiczne przeszczepienie komórek macierzystych z kondycjonowaniem o zredukowanej intensywności^[3]. Prowadzone są liczne badania nad zastosowaniem leków ukierunkowanych molekularnie, takich jak: alemtuzumab i dabrafenib^[2]. Szczególne znaczenie ma zastosowane wemurafenibu u pacjentów z oporną histiocytozą z mutacją somatyczną w genie BRAF. Lek ten jest swoistym inhibitorem zmutowanej kinazy tyrozynowej B-Raf V600^[4].

Leczenie miejscowe

Polega na zniszczeniu ogniska pierwotnego nowotworu. Najlepiej poprzez jego chirurgiczne usunięcie ewentualnie może być połączone z miejscowym podaniem sterydu. W przypadkach ograniczonych do jednego ogniska takie postępowanie może prowadzić do trwałego wyleczenia. Ze względu na możliwość występowania poważnych odległych powikłań radioterapia nie jest obecnie metodą zalecaną w leczeniu LCH u dzieci. Może mieć zastosowanie w szczególnych przypadkach tej choroby u osób dorosłych^[2].

Obserwacja po leczeniu

Pacjentom, którzy zakończyli intensywną fazę leczenia wykonuje się regularnie badania kontrolne. Głównie badania krwi, moczu, radiogramy i obrazowanie rezonansu magnetycznego - podobnie jak przy rozpoznaniu choroby. Ma to na celu wczesne wykrycie wznowy choroby oraz monitorowanie jej odległych następstw. Wielu chorych wymaga przewlekłego leczenia następstw choroby takich jak^[2]:

moczówka;
deformacje kręgosłupa;
uszkodzenia słuchu;
uszkodzenie wątroby i dróg żółciowych;
uszkodzenie płuc;

Rokowanie

U dzieci powyżej 2 roku życia w przypadkach zlokalizowanych rokowanie jest jednoznacznie pomyślne. Złe rokowanie jest w postaci uogólnionej, u dzieci młodszych i z dysfunkcją narządów. W takich przypadkach śmiertelność wynosi około 20%.

Przypisy

↑ Rizzo FM, Cives M, Simone V, Silvestris F. New insights into the molecular pathogenesis of langerhans cell histiocytosis.. „Oncologist”. 19(2), s. 151-163, 2014 Feb 27. DOI: 10.1634/theoncologist.2013-0341. PMID: 24436311.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Haupt R, Minkov M, Astigarraga I, Schäfer E, Nanduri V, Jubran R, Egeler RM, Janka G, Micic D, Rodriguez-Galindo C, Van Gool S, Visser J, Weitzman S, Donadieu J; Euro Histio Network. Langerhans cell histiocytosis (LCH): guidelines for diagnosis, clinical work-up, and treatment for patients till the age of 18 years.. „Pediatr Blood Cancer”. 60(2), s. 175-184, 2013 Feb. DOI: 10.1002/pbc.24367. PMID: 23109216.
↑ Steiner M, Matthes-Martin S, Attarbaschi A, Minkov M, Grois N, Unger E, Holter W, Vormoor J, Wawer A, Ouachee M, Woessmann W, Gadner H. Improved outcome of treatment-resistant high-risk Langerhans cell histiocytosis after allogeneic stem cell transplantation with reduced-intensity conditioning. „Bone Marrow Transplant”. 36(3), s. 215-225, 2005 Aug. DOI: 10.1038/sj.bmt.1705015. PMID: 15937510.
↑ Raciborska A, Małas Z, Tysarowski A.. Vemurafenib in refractory Langerhans histiocytosis. „Dev Period Med.”. 22(4), s. 376-378, 2018. PMID: 30636236.

Bibliografia

KubickaK. Krystyna KubickaK., KawalecK. Wanda KawalecK. (red.), Pediatria, Warszawa: PZWL, 2010, s. 442-444, ISBN 978-83-200-4169-9 .

Linki zewnętrzne

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[”pmid24436311”-1] Rizzo FM, Cives M, Simone V, Silvestris F. New insights into the molecular pathogenesis of langerhans cell histiocytosis.. „Oncologist”. 19(2), s. 151-163, 2014 Feb 27. DOI: 10.1634/theoncologist.2013-0341. PMID: 24436311.

[”pmid23109216”-2] Haupt R, Minkov M, Astigarraga I, Schäfer E, Nanduri V, Jubran R, Egeler RM, Janka G, Micic D, Rodriguez-Galindo C, Van Gool S, Visser J, Weitzman S, Donadieu J; Euro Histio Network. Langerhans cell histiocytosis (LCH): guidelines for diagnosis, clinical work-up, and treatment for patients till the age of 18 years.. „Pediatr Blood Cancer”. 60(2), s. 175-184, 2013 Feb. DOI: 10.1002/pbc.24367. PMID: 23109216.

[”pmid15937510”-3] Steiner M, Matthes-Martin S, Attarbaschi A, Minkov M, Grois N, Unger E, Holter W, Vormoor J, Wawer A, Ouachee M, Woessmann W, Gadner H. Improved outcome of treatment-resistant high-risk Langerhans cell histiocytosis after allogeneic stem cell transplantation with reduced-intensity conditioning. „Bone Marrow Transplant”. 36(3), s. 215-225, 2005 Aug. DOI: 10.1038/sj.bmt.1705015. PMID: 15937510.

[”pmid30636236”-4] Raciborska A, Małas Z, Tysarowski A.. Vemurafenib in refractory Langerhans histiocytosis. „Dev Period Med.”. 22(4), s. 376-378, 2018. PMID: 30636236.

[1]

[2]

[3]

[4]