Horyzont

Podstawowe typy horyzontu

Widok ziemskiego horyzontu z wahadłowca Endeavour (2002)

Horyzont widoczny z brzegu morza

Horyzont (stgr. ὁρίζων (κύκλος) horízōn (kýklos), dosł. „(krąg) oddzielający”) – okrąg powstały w wyniku przecięcia sfery niebieskiej na dwie części, wyznaczający granicę między przestrzenią widoczną dla obserwacji a zasłoniętą przez Ziemię.

Płaszczyzna horyzontu jest zawsze prostopadła do lokalnej osi pionu. Ze względu na odchylenie kształtu Ziemi od kuli, oś pionu nie pokrywa się z osią łączącą środek Ziemi z obserwatorem, z wyjątkiem równika i biegunów ziemskich.

Wyróżnia się trzy zasadnicze typy horyzontu:

• horyzont astronomiczny – okrąg wielki na sferze niebieskiej, którego płaszczyzna jest prostopadła do osi pionu
• horyzont prawdziwy – okrąg będący częścią wspólną podstawy stożka o wierzchołku na wysokości oka obserwatora i powierzchni Ziemi. Horyzont prawdziwy jest obniżony względem horyzontu astronomicznego o kąt:
  $\cos \alpha ={\frac {R}{R+h}}$
  gdzie R jest promieniem Ziemi, a h wysokością obserwatora.
  Odległość horyzontu prawdziwego od obserwatora można obliczyć, stosując (ścisłą) zależność:
  $d={\sqrt {h(2R+h)}}$
  gdzie h to wysokość obserwatora, a R to promień Ziemi.
  Dla małych h, podstawiając za R promień Ziemi i przyjmując, że (2R+h) jest w przybliżeniu równe 2R, dostajemy przybliżony wzór:
  $d\approx 3,57{\sqrt {h}}\approx {\sqrt {13h}}$
  gdzie h jest wyrażone w metrach, a d w kilometrach.
• horyzont topograficzny – uwzględnia elementy topografii miejsca obserwacji. Ten rodzaj horyzontu zwykle nie jest już okręgiem.

Wielkość obniżenia horyzontu prawdziwego dla przeciętnego obserwatora jest niewielka i wynosi od 2 do 3 minut łuku, jest więc trudna do zauważenia. Podczas lotu samolotem na trasie międzykontynentalnej obniżenie to sięga już 3 stopni.

Termin „horyzont” jest często mylony z terminem „widnokrąg”. Mówiąc, że coś widzimy na horyzoncie, w rzeczywistości mamy na myśli widnokrąg.

Zobacz też

• horyzont radiowy
• wertykał

Bibliografia

• Jan Flis: Szkolny słownik geograficzny. Warszawa: WSiP, 1986, s. 17.