IX symfonia Schuberta
| Kompozytor | |
|---|---|
| Forma muzyczna | |
| Czas powstania |
lato 1828 |
| Miejsce powstania | |
| Data premiery |
21 marca 1839 |
| Miejsce premiery | |
| Wykonawcy premiery |
Felix Mendelssohn (dyrygent) |
IX (VIII) Symfonia Franza Schuberta, tzw. „Wielka” Symfonia C-dur (w odróżnieniu od „Małej” VI Symfonii C-dur), w katalogu Deutscha umieszczona pod numerem 944. Kompozytor rozpoczął nad nią pracę w 1824, powstała ostatecznie latem 1828 roku[1][2][3][4][5][6]. Jest ostatnią symfonią skomponowaną przez kompozytora, uważaną niekiedy za jego najlepsze dzieło[1][2][3][4][5][6].
Symfonia nie została wykonana za życia twórcy – co prawda przesłał on ją do Austriackiego Towarzystwa Muzycznego, lecz jednogłośnie uznano ją tam za niewykonalną[1][2][3][5]. Rękopis symfonii odnalazł w 1838 roku (10 lat po śmierci Franza Schuberta) Robert Schumann, podczas odwiedzin u brata kompozytora, Ferdinanda[1][2][3][4][5][6]. Zachęcił do jej wykonania Felixa Mendelssohna, pod którego batutą premiera dzieła miała miejsce w Gewandhaus w Lipsku 21 marca 1839 roku[1][2][3][4][5][6]. Mendelssohn określił dzieło jako „błyskotliwe, fascynujące i oryginalne”[5].
Finał zawiera cytat z IX symfonii Beethovena; sama symfonia jest zainspirowana jego muzyką[1][2][3][4][6]. Stanowiła inspiracje dla Roberta Schumanna[2]. Wykorzystując technikę dłużyzn melodycznych i bloków brzmieniowych, a także operując płaszczyznami tematyczno-brzmieniowymi, Schubert przetwarza tematy w różnych tonacjach, a każdy temat oddzielony jest motywem kantylenowym puzonu[1][2][3][4][6]. Dzieło pełne jest dramatyzmu, ale też i tryumfalnych, chóralnych fragmentów[1][2][3][4][6].
Problem opusu[5]
[edytuj | edytuj kod]Początkowo oznaczona przez Deutscha jako dziewiąta symfonia Schuberta. Później często określana jako siódma (w pierwotnej numeracji symfonii kompozytora numer VII pozostawiono pusty, ze względu na przypuszczenia o zaginięciu jednej z symfonii). W aktualnym wydaniu katalogu Deutscha symfonia jest określona jako ósma.
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Dzieło składa się z czterech części (trzech i finału)[1][2][3][4].
I. Andante – Allegro ma non troppo
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza część symfonii zaczyna się ekspansywną, majestatyczną i brawurową partią solową rogu, tworzącą małą formę sonatową (warto wspomnieć, że właśnie w czasach Schuberta wynaleziono róg wentylowy)[1][2][3][4]. Do rogu dołączają się z czasem inne instrumenty, tworząc melodię[1][2][3][4]. Tempo przyspiesza, wprowadzając motyw galopu, jednak wkrótce melodia taje się dramatyczna, pojawia się wiele kontrastów kolidujących z fundamentalnym rytmem[1][2][4]. Jak w Beethovenowskiej sonacie, powracają fragmenty poprzednich melodii[1][2][4].
II. Andante con moto
[edytuj | edytuj kod]Drugą część rozpoczyna delikatna, jakby marszowa partia solowa oboju; melodia waha się między tonacjami C-dur i a-moll, a temat podejmują smyczki[1][2][3][4] Wkrótce jednak temat znów staje się dramatyczny, sugeruje zagrożenie i konflikt[1][2][3][4]. Odzywają się instrumenty dęte blaszane, a następnie drewniane, co powoduje swoistą zmianę kolorystyczną, jak w drugim ustępie V symfonii Beethovena[2][4].
III. Scherzo. Allegro vivace – Trio
[edytuj | edytuj kod]Trzeci ustęp symfonii to potężne, mroczne Beethovenowskie scherzo[1][2][3][4]. Ma typową budowę ramową, ABA[1][3][4]. Temat rozpoczynają instrumenty dęte blaszane i smyczki w niskim rejestrze[1][2][3][4]. Zawiera specyficzny klimat, nietypowy dla "eleganckiej klasycznej symfonii"[2][4]. Trio to bardziej ruchliwa melodia przypominająca Ländlera[1][4]. Wkrótce powracają reminiscencje symfonii Beethovena[4]
IV. Finale. Allegro vivace
[edytuj | edytuj kod]Ostatnią część symfonii rozpoczyna fanfara[1][2][3][4]. Wkrótce melodia się rozwija, staje się coraz bardziej uduchowiona i potężna[1][2][3][4]. Kompozytor wykorzystuje całą gamę środków technicznych, m.in. bogatą chromatykę[1][2][3][4]. Następuje wiele modulacji, operuje także całym aparatem orkiestry. Coda finału utrzymana jest w tonacji wyjściowej[1][2][3][4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Tom Service, Symphony guide: Schubert's Ninth ('the Great'), „The Guardian”, 17 czerwca 2014, ISSN 0261-3077 [dostęp 2017-06-28] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Timothy Judd, Schubert's 'Great' Ninth Symphony [online], The Listeners' Club, 23 stycznia 2015 [dostęp 2017-06-28].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Franz Schubert – Symphony No. 9 in C major, D. 944 ('Great') [online], www.franzpeterschubert.com [dostęp 2017-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-21] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Symphony No. 9 in C Major, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Classical Notes – Classical Classics – Schubert – Symphony # 9 in C Major ("Great"), By Peter Gutmann [online], www.classicalnotes.net [dostęp 2017-06-28].
- ↑ a b c d e f g Symphony No. 9 in C major ("The… | Details | AllMusic [online], AllMusic [dostęp 2017-06-28].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Symfonia IX "Wielka" – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- "Biografia symfonii" – dokładna analiza i historia powstania