Inia (rodzaj)

Inia
	Inia
	d’Orbigny, 1834
	; Przedstawiciel rodzaju – inia amazońska (I. geoffrensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Inioidea
Rodzina	iniowate
Rodzaj	inia
	Typ nomenklatoryczny
	Inia boliviensis d’Orbigny 1834
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	; Zasięg gatunków rodzaju Inia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Inia^[2] (Inia) – rodzaj wodnych ssaków z rodziny iniowatych (Iniidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w rzekach Ameryki Południowej^[3]^[4]^[5].

Morfologia

Długość ciała 182–255 cm; masa ciała 72–207 kg; samice są mniejsze i lżejsze od samców^[4]^[6]. Z przodu głowę wieńczy długi dziób, wypełniony zębami – co rzadkie u zębowców – dwóch różny rodzajów^[7]. W przeciwieństwie do dawnych waleni o różnych rodzajach zębów, podobnie jak u ich lądowych przodków, u dzisiejszych zębowców występuje jednorodne, homodontyczne uzębienie^[8]. Natomiast suzu wyróżnia się heterodontycznym. Z przodu pyska ma stożkowate zęby służące chwytaniu pokarmu. Z tyłu zastępuje przypominające trzonowce zęby zaadaptowane do miażdżenia pokarmu^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1834 roku francuski przyrodnik, odkrywca, paleontolog i konchiolog Alcide d’Orbigny w artykule poświęconym nowemu gatunkowi walenia z Ameryki Południowej opublikowanym na łamach Nouvelles annales du Muséum d’histoire naturelle^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) inię boliwijską (I. boliviensis).

Etymologia

Inia: tupijska nazwa inia dla inii amazońskiej^[9].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[10]^[6]^[3]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[2]	Podgatunki^[4]^[3]^[6]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[6]	Podstawowe wymiary^[4]^[6]^[a]	Status IUCN^[11]
Inia geoffrensis	(de Blainville, 1817)	inia amazońska	gatunek monotypowy	większość dorzeczy rzeki Amazonka w Kolumbii, Brazylii, Ekwadorze i Peru	DC: 178–228 cm MC: 72–207 kg	EN
Inia humboldtiana	Pilleri & Gihr, 1977		gatunek monotypowy	dorzecze Orinoko obejmujące rzeki Apure i Meta, w górę rzeki do bystrzy w Puerto Ayacucho (Wenezuela i Kolumbia)	DC: 184–214 cm MC: brak danych	NE
Inia boliviensis	d’Orbigny, 1834	inia boliwijska	gatunek monotypowy	niziny Boliwii i południowo-zachodnia Brazylia w górnym biegu rzeki Madeira i jej dopływach (Beni, Ichilo, Marmoré, Ipurupuru, Iboré, Baré, Abuná i Guaporé)	DC: 208–216 cm MC: brak danych	NE
Inia araguaiaensis	Hrbek, Farias, Dutra & V.M.F. Silva, 2014		gatunek monotypowy	endemit Brazylii (dorzecze Araguaia-Tocantins w stanach Goiás, Tocantins, Mato Grosso i Pará)	DC: do 252 cm MC: brak danych	NE

Kategorie IUCN: EN – gatunek zagrożony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b A. d’Orbigny. Notice sur un nouveau genre de Cetacé, des rivières du centre de l’Amérique Méridionale. „Nouvelles annales du Muséum d’histoire naturelle”. 3, s. 31, 1834. (fr.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 290. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e V. da Silva & A. Martin: Family Iniidae (Amazon River Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 377–379. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Inia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 575. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b V. da Silva & A. Martin: Family Iniidae (Amazon River Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 364-377. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ J.G.M. Thewissen, Lisa N. Cooper, John C. George, Sunil Bajpai. From Land to Water: the Origin of Whales, Dolphins, and Porpoises. „Evolution: Education and Outreach”. 2 (2), s. 272–288, 2009. DOI: 10.1007/s12052-009-0135-2.
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 350, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-07]. (ang.).
↑ Taxonomy: Inia – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-06]. (ang.).

[11] DC – długość ciała; MC – masa ciała

[Orbigny-1] A. d’Orbigny. Notice sur un nouveau genre de Cetacé, des rivières du centre de l’Amérique Méridionale. „Nouvelles annales du Muséum d’histoire naturelle”. 3, s. 31, 1834. (fr.).

[Cichocki&inni-2] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-3] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 290. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Silva&Martin-4] V. da Silva & A. Martin: Family Iniidae (Amazon River Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 377–379. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Inia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).

[amw-6] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 575. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[HMW-7] V. da Silva & A. Martin: Family Iniidae (Amazon River Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 364-377. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Thewissen&09-8] J.G.M. Thewissen, Lisa N. Cooper, John C. George, Sunil Bajpai. From Land to Water: the Origin of Whales, Dolphins, and Porpoises. „Evolution: Education and Outreach”. 2 (2), s. 272–288, 2009. DOI: 10.1007/s12052-009-0135-2.

[Palmer-9] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 350, 1904. (ang.).

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-07]. (ang.).

[12] Taxonomy: Inia – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-06]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[11]