Isartor
48°08′06″N 11°34′54″E/48,135000 11,581667 Isartor, 2004 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
Położenie na mapie Monachium  | |
Położenie na mapie Niemiec  | |
Położenie na mapie Bawarii  | |
| 48°08′06″N 11°34′54″E/48,135000 11,581667
| |
| Strona internetowa | |
Isartor – wschodnia brama miejska w Monachium. Jedna z trzech bram (obok Sendlinger Tor i Karlstor) średniowiecznych fortyfikacji zachowanych do dzisiaj. Jej nazwa pochodzi od nieopodal płynącej rzeki Izary (niem. Isar).
Obecnie w Isartor mieści się Valentin-Karlstadt-Musäum.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Brama wznosi się na wschodnim krańcu ulicy Tal w tzw. dzielnicy Graggenauer, znajdującej się dawniej na Szlaku Solnym i tworzącej główną oś wschód-zachód historycznego starego miasta. Brama oddziela historyczne stare miasto od przedmieść Isarvorstadt i Au. Przed bramą znajduje się Isartorplatz, obecnie część obwodnicy wokół starego miasta.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Na początku XIV w. stale rosnąca liczba mieszkańców Monachium spowodowała konieczność rozbudowy miasta[1]. W związku z tym król Ludwik IV Bawarski zlecił rozbudowę miasta i wzniesienie drugiego muru miejskiego[2]. Wówczas też, w ramach drugiej fortyfikacji (1285–1347), wzniesiono Isartor (1337).
W 1827 Peter von Cornelius zaapelował do króla Ludwika I Wittelsbacha o uratowanie Isartor, która na przestrzeni wieków popadła w ruinę[3]. Aby podkreślić historyczne znaczenie bramy, von Cornelius przywołał legendę o tryumfalnym wjeździe przez Isartor do miasta cesarza Ludwika IV Bawarskiego po zwycięstwie nad Fryderykiem III Pięknym w bitwie pod Ampfing (1322) i zaproponował, by uwiecznić to wydarzenie na fresku na bramie[3]. Wjazd ten jednak nie mógł się odbyć w Monachium, ponieważ Isartor zbudowano dopiero piętnaście lat po bitwie[3]. W 1833 Ludwik I Wittelsbach zlecił Friedrichowi von Gärtnerowi restaurację bramy. W ramach prac restauracyjnych wykonano malowidła herbów na wieżach bocznych oraz freski po zewnętrznej stronie korpusu środkowego nad przejściami, ukazujące zwycięstwo cesarza Ludwika IV Bawarskiego w bitwie pod Ampfing w 1322. W 1860 wieża środkowa otrzymała zegar, który pierwotnie był przeznaczony dla bramy zachodniej – Karlstor, która uległa zniszczeniu w eksplozji prochu czarnego.
Podczas II wojny światowej brama została poważnie uszkodzona. W latach 1946–1957 budowlę zabezpieczono, by uchronić ją przed zawaleniem. Zamontowano wówczas na wieży środkowej zegar. W latach 1971–72 przeprowadzono restaurację bramy, uwzględniając jej średniowieczny charakter i korygując pewne zmiany przeprowadzone w ramach prac w XIX w. Zdemontowano wówczas zegar z dwoma szklanymi cyferblatami.
Podczas prac ziemnych w związku z budową centrum zarządzania dla banku Stadtsparkasse München przy Thomas-Wimmer-Ring odkryto w połowie lat 80. XX w. fundamenty muru miejskiego oraz wieży strażniczej. Natomiast przy ulicy Lueg ins Land pozostałości muru miejskiego i wież przebudowano na domy, które w 1944 przetrzymały naloty bombowe.
Od 1959 w pomieszczeniach obydwu wież znajduje się Valentin-Karlstadt-Musäum[4].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]
Isartor składa się z dwóch wież oraz korpusu środkowego z trzema przejściami i wieżą środkową, górującą nad budowlą. Korpus zdobi malowidło Bernharda von Nehera z 1835 przedstawiające "Tryumfalny przejazd Ludwika IV Bawarskiego po zwycięskiej bitwie z Habsburgiem Fryderykiem Pięknym pod Mühldorf w roku 1322" (niem. Triumphzug Ludwigs des Bayern nach seiner siegreichen Schlacht gegen den Habsburger Friedrich den Schönen bei Mühldorf im Jahre 1322).
Zegar
[edytuj | edytuj kod]
4 listopada 2005 na wieży środkowej zamontowano ponownie duży zegar[5]. Od zachodu cyferblat jest lustrzanym odbiciem cyferblatu po przeciwnej stronie – dlatego wskazówki zegara po stronie zachodniej biegną w stronę przeciwną niż przyjęte. Zabieg ten nawiązuje do zdania, jakie miał wypowiedzieć Willy Brandt:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Henry Rawle Wadleigh: Munich - History, Monuments, and Art. READ BOOKS, 2008, s. 101. ISBN 1-4437-8061-8. [dostęp 2009-11-29]. (ang.).
- ↑ John M. Jeep: Medieval Germany: an encyclopedia. Routledge, 2001, s. 543. ISBN 0-8240-7644-3. [dostęp 2009-11-29]. (ang.).
- ↑ a b c Frank Büttner: Peter Cornelius: Fresken und Freskenprojekte. T. 2. Franz Steiner Verlag, 1999, s. 54. ISBN 3-515-03612-1. [dostęp 2009-11-29]. (niem.).
- ↑ Valentin-Karlstadt-Musäum: strona oficjalna. [dostęp 2009-11-29]. (niem.).
- ↑ a b Henrik John Hohl. Wer hat an der Uhr gedreht?. „Süddeutsche Zeitung”, 4 listopada 2005. [dostęp 2009-11-29]. (niem.).
- ↑ Wolne tłum. z jęz. niem. In Bayern gehen die Uhren anders
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Frank Büttner: Peter Cornelius: Fresken und Freskenprojekte. T. 2. Franz Steiner Verlag, 1999, s. 54. ISBN 3-515-03612-1. [dostęp 2009-11-29]. (niem.).
Literatura dodatkowa
[edytuj | edytuj kod]- Klaus Gallas: München. Von der welfischen Gründung Heinrichs des Löwen bis zur Gegenwart: Kunst, Kultur, Geschichte. Köln: DuMont, 1979. ISBN 3-7701-1094-3.