Kraje związkowe Niemiec
Kraje związkowe Niemiec (również landy[1]; niem. Land, Bundesland) – jednostki podziału administracyjnego najwyższego szczebla w Republice Federalnej Niemiec.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Republika Federalna Niemiec po zjednoczeniu
[edytuj | edytuj kod]Kraje związkowe zostały wprowadzone w Niemczech republikańską konstytucją z 1919 roku, w miejsce monarchii wchodzących w skład Cesarstwa Niemieckiego[2].
Kraje związkowe mają szeroką autonomię, z wyłączeniem obrony i spraw zagranicznych. Częściowo mogą decydować o finansach[3].
Poszczególne kraje związkowe mają swoje konstytucje, własne parlamenty, władzę wykonawczą oraz sądowniczą. Same ustanawiają swoją organizację wewnętrzną[4].
Organizacja administracji krajowej jest na ogół trójszczeblowa[5]:
- szczebel wyższy (rząd krajowy bądź minister jako organy najwyższe, a także wyższe organy administracji),
- szczebel pośredni (prezydent rejencji),
- szczebel niższy (starosta).
| flaga | herb | kraj związkowy | stolica | powstał w | szef rządu | miejsca w Bundesracie | powierzchnia (km²)[6] |
liczba mieszkańców[6] | liczba ludności/km²[6] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
Badenia-Wirtembergia | Stuttgart | 1952 | Winfried Kretschmann (Zieloni) | 6 | 35 748 | 11 280 257 | 311 |
|
|
Bawaria | Monachium | 1949 | Markus Söder (CSU) | 6 | 70 542 | 13 369 393 | 187 |
|
|
Berlin | – | 1990 | Kai Wegner (CDU) | 4 | 891 | 3 755 251 | 4127 |
|
|
Brandenburgia | Poczdam | 1990 | Dietmar Woidke (SPD) | 4 | 29 654 | 2 573 135 | 86 |
|
|
Brema | Brema (de facto) | 1949 | Andreas Bovenschulte (SPD) | 3 | 419 | 684 864 | 1613 |
|
|
Hamburg | – | 1949 | Peter Tschentscher (SPD) | 3 | 755 | 1 892 122 | 2455 |
|
|
Hesja | Wiesbaden | 1949 | Boris Rhein (CDU) | 5 | 21 116 | 6 391 360 | 298 |
|
|
Meklemburgia-Pomorze Przednie | Schwerin | 1990 | Manuela Schwesig (SPD) | 3 | 23 295 | 1 628 378 | 69 |
|
|
Dolna Saksonia | Hanower | 1949 | Olaf Lies (SPD) | 6 | 47 710 | 8 140 242 | 168 |
|
|
Nadrenia Północna-Westfalia | Düsseldorf | 1949 | Hendrik Wüst (CDU) | 6 | 34 113 | 18 139 116 | 525 |
|
|
Nadrenia-Palatynat | Moguncja | 1949 | Alexander Schweitzer (SPD) | 4 | 19 858 | 4 159 150 | 207 |
|
|
Saara | Saarbrücken | 1957 | Anke Rehlinger (SPD) | 3 | 2572 | 992 666 | 382 |
|
|
Saksonia | Drezno | 1990 | Michael Kretschmer (CDU) | 4 | 18 450 | 4 086 152 | 219 |
|
|
Saksonia-Anhalt | Magdeburg | 1990 | Reiner Haseloff (CDU) | 4 | 20 464 | 2 186 643 | 106 |
|
|
Szlezwik-Holsztyn | Kilonia | 1949 | Daniel Günther (CDU) | 4 | 15 804 | 2 953 270 | 185 |
|
|
Turyngia | Erfurt | 1990 | Mario Voigt (CDU) | 4 | 16 202 | 2 126 846 | 130 |
|
|
Niemcy | Berlin | – | Friedrich Merz (CDU) | – | 357 592 | 84 358 845 | 236 |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Republika Weimarska
[edytuj | edytuj kod]W latach 1920–1929 państwo składało się z 18 krajów związkowych, których korzenie wywodzą się z czasów Cesarstwa Niemieckiego. Jedynie kraj związkowy Turyngia został utworzony w 1920 r. W 1934 r., za rządów Adolfa Hitlera, z krajów związkowych Mecklenburg-Schwerin i Mecklenburg-Strelitz utworzono jeden kraj związkowy Meklemburgia. W 1937 r. Lubeka stała się częścią Prus.
|
1945–1952
1990
Niemiecka Republika Demokratyczna
[edytuj | edytuj kod]Do 1952 r. Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) podzielona była na 5 krajów związkowych:
- Brandenburgia – utworzona z pruskiej prowincji Brandenburgia,
- Meklemburgia-Pomorze Przednie – utworzona z Meklemburgii i zachodniej części pruskiej prowincji Pomorze,
- Saksonia – utworzona z Wolnego Państwa Saksonia i zachodnich fragmentów pruskiej prowincji Śląsk,
- Saksonia-Anhalt – utworzona z pruskiej prowincji Saksonia i Wolnego Państwa Anhalt,
- Turyngia – funkcjonująca w granicach z 1944.
U schyłku NRD kraje te zostały 23 sierpnia 1990 r. przywrócone do życia, co otworzyło drogę do przeprowadzenia ponownego zjednoczenia Niemiec w oparciu o procedurę przewidzianą w art. 23 ustawy zasadniczej RFN, polegającą na rozciągnięciu jej mocy obowiązującej na „inne części Niemiec, po ich przystąpieniu”[8]. Wraz z wejściem w życie 3 października 1990 r. traktatu zjednoczeniowego kraje te weszły w skład RFN, a jednocześnie dotychczasowe sektory okupacyjne Berlina: amerykański, brytyjski i francuski (administrowane wspólnie jako Berlin Zachodni), połączone zostały z radzieckim sektorem okupacyjnym (administrowanym jako tzw. Berlin Wschodni, uważany przez NRD wbrew postanowieniom umowy poczdamskiej za swoją stolicę i integralną część terytorium, co nie znajdowało jednak szerokiego uznania międzynarodowego), wskutek czego wszystkie cztery sektory okupacyjne miasta zastąpione zostały przez zjednoczony Berlin, który również wszedł w skład zjednoczonych Niemiec jako kolejny kraj związkowy i zarazem stolica państwa.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ land, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-04].
- ↑ Chris Cook, John Stevenson: Leksykon historii Europy XXI wieku. 1900-2004, wyd. polskie 2004, s.I 402.
- ↑ Niemcy. Ustrój polityczny, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-11-03].
- ↑ M Kardas, C Kucharska: Analiza porównawcza modeli samorządu terytorialnego Niemiec, Wielkiej Brytanii i Szwecji, Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych, Rocznik III/2011, s. 94.
- ↑ Marcin Miemiec: 327 Ustrój administracji publicznej społeczeństwa obywatelskiego (z doświadczeń niemieckich), s. 327.
- ↑ a b c Statistische Ämter des Bundes und der Länder: Fläche und Bevölkerung.
- ↑ Otto Beckmann: Beckmanns Welt-Lexikon und Welt-Atlas. A–Z. Verlagsanstalt Beckmann, Leipzig 1931.
- ↑ 31. August 1990 – Auf dem Weg zur Deutschen Einheit: Unterzeichnung des Einigungsvertrages. [w:] Deutsche Einheit [on-line]. bundesregierung.de. [dostęp 2022-11-05]. (niem.).