Kraje związkowe Niemiec

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Niemcy
Coat of arms of Germany.svg
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Niemiec
Portal Niemcy

Kraje związkowe Niemiec (również landy;[1] niem. Land, Bundesland) – jednostki podziału administracyjnego najwyższego szczebla w Republice Federalnej Niemiec.

Republika Federalna Niemiec od zjednoczenia Niemiec[edytuj | edytuj kod]

Kraje związkowe zostały wprowadzone w Niemczech republikańską konstytucją z 1919 roku, w miejsce monarchii wchodzących w skład Cesarstwa Niemieckiego.[2]

Kraje związkowe mają szeroką autonomię, z wyłączeniem obrony i częściowo finansów oraz spraw zagranicznych[3].

Poszczególne kraje związkowe mają swoje konstytucje, własne parlamenty, władzę wykonawczą oraz sądowniczą. Same ustanawiają swoją organizację wewnętrzną.[4]

Organizacja administracji krajowej jest na ogół trójszczeblowa[5]:

  • szczebel wyższy (rząd krajowy bądź minister jako organy najwyższe, a także wyższe organy administracji),
  • szczebel pośredni (prezydent rejencji)
  • szczebel niższy (starosta).
Kraje związkowe Niemiec

flaga herb kraj związkowy stolica pow­stał w szef rządu miejsca w Bundes­racie powier­zchnia
(km²)[6]
liczba miesz­kańców
(mln)[6]
liczba ludno­ści/​km²[6]
Flag of Baden-Württemberg.svg Lesser coat of arms of Baden-Württemberg.svg Badenia-Wirtembergia Stuttgart 1952[7] Winfried Kretschmann (Zieloni) 6 35 751 10,880 304
Flag of Bavaria (lozengy).svg Bayern Wappen.svg Bawaria Monachium 1949 Markus Söder (CSU) 6 70 550 12,844 182
Flag of Berlin.svg Coat of arms of Berlin.svg Berlin 1990[8] Franziska Giffey (SPD) 4 892 3,520 3948
Flag of Brandenburg.svg DEU Brandenburg COA.svg Brandenburgia Poczdam 1990 Dietmar Woidke

(SPD)

4 29 654 2,485 84
Flag of Bremen.svg Bremen Wappen(Mittel).svg Brema Brema (de facto) 1949 Andreas Bovenschulte (SPD) 3 420 0,671 1599
Flag of Hamburg.svg DEU Hamburg COA.svg Hamburg 1949 Peter Tschentscher (SPD) 3 755 1,787 2366
Flag of Hesse.svg Coat of arms of Hesse.svg Hesja Wiesbaden 1949 Boris Rhein

(CDU)

5 21 115 6,176 293
Flag of Mecklenburg-Western Pomerania.svg Coat of arms of Mecklenburg-Western Pomerania (great).svg Meklemburgia-Pomorze Przednie Schwerin 1990 Manuela Schwesig

(SPD)

3 23 212 1,612 69
Flag of Lower Saxony.svg Coat of arms of Lower Saxony.svg Dolna Saksonia Hanower 1949 Stephan Weil (SPD) 6 47 593 7,927 167
Flag of North Rhine-Westphalia.svg Coat of arms of North Rhine-Westfalia.svg Nadrenia Północna-Westfalia Düsseldorf 1949 Hendrik Wüst

(CDU)

6 34 113 17,866 524
Flag of Rhineland-Palatinate.svg Coat of arms of Rhineland-Palatinate.svg Nadrenia-Palatynat Moguncja 1949 Malu Dreyer

(SPD)

4 19 854 4,053 204
Flag of Saarland.svg Wappen des Saarlands.svg Saara Saarbrücken 1957 Anke Rehlinger (SPD) 3 2 567 0,996 388
Flag of Saxony.svg Coat of arms of Saxony.svg Saksonia Drezno 1990 Michael Kretschmer

(CDU)

4 18 449 4,085 221
Flag of Saxony-Anhalt.svg Wappen Sachsen-Anhalt.svg Saksonia-Anhalt Magdeburg 1990 Reiner Haseloff

(CDU)

4 20 452 2,245 110
Flag of Schleswig-Holstein.svg DEU Schleswig-Holstein COA.svg Szlezwik-Holsztyn Kilonia 1949 Daniel Günther (CDU) 4 15 802 2,859 181
Flag of Thuringia.svg Coat of arms of Thuringia.svg Turyngia Erfurt 1990 Bodo Ramelow (Die Linke) 4 16 202 2,171 134
Flag of Germany.svg Coat of arms of Germany.svg Niemcy Berlin Olaf Scholz (SPD) 357 386 82,176 230

Historia[edytuj | edytuj kod]

Republika Weimarska[edytuj | edytuj kod]

W latach 1920–1929 państwo składało się z 18 krajów związkowych, których korzenie wywodzą się z czasów Cesarstwa Niemieckiego. Jedynie kraj związkowy Turyngia został utworzony w 1920 r. W 1934 r., za rządów Adolfa Hitlera, z krajów związkowych Mecklenburg-Schwerin i Mecklenburg-Strelitz utworzono jeden kraj związkowy Meklemburgia. W 1937 r. Lubeka stała się częścią Prus.

Podział administracyjny Republiki Weimarskiej
Podział administracyjny w 1925 r.
Kraj Powierz-
chnia
(km²)
Liczba
mieszk.
Gęstość
zalud­nienia
Stolica
Anhalt 2 313,58 351 045 143 Dessau
Badenia 15 069,87 2 312 500 153 Karlsruhe
Bawaria 75 996,47 7 379 600 97 Monachium
Brunszwik 3 672,05 501 875 137 Brunszwik
Brema 257,32 338 846 1322 Brema
Hamburg 415,26 1 132 523 2775 Hamburg
Ludowa Republika Hesji 7 691,93 1 347 279 167 Darmstadt
Lippe 1 215,16 16 648 135 Detmold
Lubeka 297,71 127 971 430 Lubeka
Meklemburgia-Schwerin 13 126,92 674 045 51 Schwerin
Meklemburgia-Strelitz 2 929,50 110 269 38 Neustrelitz
Oldenburg 6 423,98 545 172 85 Oldenburg
Prusy 292 695,36 38 175 986 130 Berlin
Saksonia 14 986,31 4 992 320 333 Drezno
Schaumburg-Lippe 340,30 48 046 141 Bückeburg
Turyngia 11 176,78 1 607 329 137 Weimar
Waldeck ? ? ? Waldeck
Wirtembergia 19 507,63 2 580 235 132 Stuttgart
Saara 1 910,49 768 000 402 Saarbrücken
Republika Weimarska 468 116,13 62 410 619 134 Berlin
Porównanie granic landów z 1947 r. z landami z 1990 r. na obszarze NRD

     1945-1952

     1990

Niemiecka Republika Demokratyczna[edytuj | edytuj kod]

Do 1952 r. Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) podzielona była na 5 krajów związkowych:

Po zjednoczeniu Niemiec (1990) na obszarze byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej ponownie utworzono 5 krajów związkowych, natomiast Berlin Zachodni włączono do Berlina (stolicy byłej NRD) i utworzono Berlin, miasto na prawach kraju związkowego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. land, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-08-04].
  2. Chris Cook, John Stevenson: Leksykon historii Europy XXI wieku. 1900-2004, wyd. polskie 2004, s.I 402.
  3. Niemcy. Ustrój polityczny, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-11-03].
  4. M Kardas, C Kucharska: Analiza porównawcza modeli samorządu terytorialnego Niemiec, Wielkiej Brytanii i Szwecji, Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych, Rocznik III/2011, s. 94.
  5. Marcin Miemiec: 327 Ustrój administracji publicznej społeczeństwa obywatelskiego (z doświadczeń niemieckich), s. 327.
  6. a b c Statistische Ämter des Bundes und der Länder: Fläche und Bevölkerung, Stand: 4. November 2014, Einw./km² nach gerundeten Werten errechnet, da in der Quelle teils fehlerhaft (vgl. Wert für Berlin). Alle Zahlen kaufmännisch gerundet, abgerufen am 29. Mai 2018.
  7. 1949 traten die damaligen Länder Baden, Württemberg-Baden und Württemberg-Hohenzollern dem Bund bei, die 1952 zum heutigen Bundesland Baden-Württemberg vereinigt wurden.
  8. Berlin ist erst seit der Wiedervereinigung ein vollwertiges Land, auch wenn Berlin (West) während der Teilung weitgehend als solches behandelt wurde (siehe auch Berlin-Frage).