Józef Dmoch

Józef Dmoch

Data urodzenia	1896
Data śmierci	15 lipca 1943
Przyczyna śmierci	rozstrzelanie
Miejsce spoczynku	okolice Radzymina
Zawód, zajęcie	rolnik, rymarz
Miejsce zamieszkania	Helenów
Narodowość	Polak
Małżeństwo	Józefa Dmoch
Dzieci	7

Józef Dmoch (ur. 1896, zm. 15 lipca 1943) – polski rolnik, stracony za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej.

Życiorys

Józef Dmoch wraz z żoną Józefą i siódemką dzieci (jedno przedwcześnie zmarło) mieszkał we wsi Helenów na Mazowszu. Rodzina utrzymywała się z niewielkiego gospodarstwa. Józef nadto zajmował się rymarstwem. Wraz z synem Janem grał w orkiestrze dętej w okolicznym kościele.

Do wybuchu wojny rodzina Dmochów miała regularne kontakty z członkami lokalnej społeczności żydowskiej, ponieważ często sprzedawali swoje produkty na targu w Stanisławowie.

Po wprowadzeniu niemieckiej okupacji w 1939 w gminie Ręczaje, do której należała wtedy wieś Helenów, aktywny był ruch oporu. Zaangażowany weń był także najstarszy syn Dmochów – Jan. Z kolei w samym Stanisławowie utworzono getto. Po jego likwidacji, części Żydom udało się zbiec. Dmochowie ukryli w swoim gospodarstwie około dziesięciorga Żydów. Żydzi za dnia przebywali w kryjówce w oborze, powyżej miejsca, gdzie znajdowały się zwierzęta. Wychodzili jedynie, kiedy było ciemno.

W lipcu 1943 kryjówka została odkryta przez niemiecką ekspedycję. Część Żydów zastrzelono podczas próby ucieczki z obory. Sześciu udało się zbiec. Dzieci Dmochów wydostały się przez okna i ukryły się w lesie oraz w zbożu. Niemcy wtargnęli do gospodarstwa i przeszukali je. Małżeństwo Dmochów przewieziono do siedziby Gestapo w Radzyminie. Po drodze aresztowano także podsołtysa Jana Kowalskiego i jego żonę Ludwikę za to, że nie poinformowali o tym, że Dmochowie ukrywają Żydów.

Schwytanych Żydów zastrzelono bez sądu. Małżeństwa Dmochów i Kowalskich poddano przesłuchaniom i torturom. Po kilku dniach Dmochów oraz Jana Kowalskiego skazano na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok wykonano 15 lipca 1943. Ich ciała zakopano we wspólnym grobie w lesie pod Radzyminem. Ludwikę Kowalską, dzięki wstawiennictwu Józefy Dmoch, zwolniono z aresztu.

14 czerwca 2022 w Poświętnem z inicjatywy Instytutu Pileckiego uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą małżeństwo Dmochów oraz Jana Kowalskiego w ramach projektu Zawołani po imieniu. W wydarzeniu uczestniczyli między innymi wnuk Jana Kowalskiego – Wojciech Kowalski oraz wnuczka Józefa i Józefy Dmochów – Grażyna Prostko.