Jan Kowalski (1906–1943)

Jan Kowalski

Data urodzenia	1906
Data śmierci	15 lipca 1943
Przyczyna śmierci	rozstrzelanie
Miejsce spoczynku	okolice Radzymina
Zawód, zajęcie	rolnik
Miejsce zamieszkania	Helenów
Narodowość	Polak
Stanowisko	podsołtys Helenowa
Małżeństwo	Ludwika Kowalska
Dzieci	2

Jan Kowalski (ur. 1906, zm. 15 lipca 1943) – polski rolnik, stracony za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej.

Życiorys

Jan Kowalski wraz z żoną Ludwiką i dwójką synów mieszkał we wsi Helenów na Mazowszu. Rodzina utrzymywała się z gospodarstwa rolnego. Było ono oddalono o około 4 km od domu Józefa i Józefy Dmochów.

Do wybuchu wojny i wprowadzeniu niemieckiej okupacji w Stanisławowie utworzono getto. Po jego likwidacji, części Żydom udało się zbiec. Dmochowie ukryli w swoim gospodarstwie około dziesięciorga Żydów.

W lipcu 1943 kryjówka została odkryta przez niemiecką ekspedycję. Część Żydów zastrzelono podczas próby ucieczki z obory. Sześciu Żydom oraz dzieciom Dmochów udało się zbiec. Małżeństwo Dmochów przewieziono do siedziby Gestapo w Radzyminie. Po drodze w ramach odpowiedzialności zbiorowej aresztowano także Jana Kowalskiego jako podsołtysa Helenowa i jego żonę Ludwikę za to, że nie poinformowali o tym, że Dmochowie ukrywają Żydów.

Schwytanych Żydów zastrzelono bez sądu. Małżeństwa Dmochów i Kowalskich poddano przesłuchaniom i torturom. Po kilku dniach Jana Kowalskiego oraz Dmochów skazano na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok wykonano 15 lipca 1943. Ich ciała zakopano we wspólnym grobie w lesie pod Radzyminem. Ludwikę Kowalską, dzięki wstawiennictwu Józefy Dmoch, zwolniono z aresztu.

14 czerwca 2022 w Poświętnem z inicjatywy Instytutu Pileckiego uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą Jana Kowalskiego oraz małżeństwo Dmochów w ramach projektu Zawołani po imieniu. W wydarzeniu uczestniczyli między innymi wnuk Jana Kowalskiego – Wojciech Kowalski oraz wnuczka Józefa i Józefy Dmochów – Grażyna Prostko.