Jan Barszczewski
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1790 lub 1794 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 marca 1851 |
| Narodowość |
polska, białoruska |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
| |
_(signature).jpg){kind=small}
| |
Jan Barszczewski (biał.; Ян Баршчэўскі; ur. w 1790 lub 1794 w Murahach[1][2] (w polskiej literaturze podaje się nazwę Moruchy[3][4][5], w obu przypadkach chodzi o wieś nad jeziorem Nieszczerdo koło Połocka), zm. 11 marca 1851 roku w Cudnowie) – polski i białoruski pisarz, poeta, wydawca.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się powiecie połockim, w rodzinie greckokatolickiego kapłana[1]. Jego ewentualne pochodzenie szlacheckie jest wątpliwe; w jego rodzinnej wsi mieszkała zarówno szlachta, jak i rodziny popów unickich o tym samym nazwisku. W okresie szkolnym Barszczewski mówiąc o ojcu określał go jako szlachcica (tak samo podano w przedmowie z 1844r. Romualda Podbereskiego do wyd. t. 1 Szlachcic Zawalnia), pomijał zaś jego stan duchowny, być może jednak dlatego, by ustrzec się drwin jezuickich wychowanków[1]. Akt zgonu poety przynosi informację, że nie miał on pochodzenia szlacheckiego[1].
Uczył się w połockim kolegium jezuickim. W tym czasie utrzymywał się z pisania okolicznościowych często humorystycznych wierszy w języku ruskim na różne uroczystości w dworach szlacheckich, malował także obrazy dla szlachty[5]. Utwory te nie zostały wydane, z wyjątkiem humorystycznego wiersza Rabunki mużykou (Рабункi мужыкоў), którego znaczny fragment wydano w przedmowie do t. 1 Szlachcica Zawalni. Po kolegium przez krótki czas był guwernantem w rodzinnych okolicach[5]. W latach 20. i 30. XIX wieku utrzymywał się z prywatnego nauczania w Petersburgu (wykładał głównie grekę i łacinę[6]), a od 1840 do 1844 wydawał tamże pismo Niezabudka (tamże opublikował swoje ballady: Wróżka Rusałka, Zdrój Dziewiczy, Poczanowska Góra[5]). Pisywał także do Rocznika Literackiego. W stolicy zaznajomił się z Adamem Mickiewiczem, który podobno osobiście poprawiał jego wiersze[7] oraz z Tarasem Szewczenką. Dużo podróżował po zachodzie Europy. Od 1847 na zaproszenie właściciela zamieszkał w majątku Rzewuskich w Cudnowie. Zmarł po długiej, kilkuletniej chorobie. Pochowany został na cmentarzu przykościelnym w Cudnowie[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Pisał wiersze i opowiadania, głównie po polsku, ale też po białorusku. W tym drugim języku w 1809 roku napisał utwór Дзеванька, który stał się później pieśnią ludową[1]. W języku ruskim powstał jeszcze wiersz Гарэлiца[1]. Jego główne dzieło to Szlachcic Zawalnia, czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach, wydane w języku polskim w latach 1844-1846 (tom. 1[8] w 1844, t. 2[9] i 3[10] w 1845, oba wyd. K. Kraj, Petersburg, t. 4[6] w 1846, wyd. E. Pratz[11]). W 1849 r. wydał tom swoich utworów pt. Proza i wiersze[3][12] (wyd. T. Glücksberg, Kijów, t. 1 zawierał powieść Dusza nie w swoim ciele, utwór Sierota, wierszem i prozą oraz Melodye i Sonety[11]). W swoich utworach poruszał chętnie tematy folklorystyczne oraz romantyczno-wzniosłego poczucia miłości do Białorusi i jej ludu[13].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- W Murachach znajduje się kamień upamiętniający pisarza[14]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Dmitry O. Vinokhodov: БИОГРАФИЯ. barszczewski.eu.pn. [dostęp 2011-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-07)]. (ros.).
- ↑ Нещердо. belarustourism.by. [dostęp 2011-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)]. (ros.).
- ↑ a b Encyklopedia PWN, 1962, t.1.
- ↑ Kijas A., 2000: Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Inst. Wydawniczy PAX, Wydawnictwo Poznańskie. ISBN 83-211-1340-0.
- ↑ a b c d Przedmowa z 1844r. Romualda Podbereskiego do wyd. t. 1 Szlachcica Zawalni.
- ↑ a b Jan Barszczewski, Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach. [T. 4] [online], polona.pl [dostęp 2019-02-22].
- ↑ Słownik polskich autorów SF, „Fantastyka” (2/82), ISSN 1731-7134.
- ↑ Jan Barszczewski, Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach. [T. 1] [online], polona.pl [dostęp 2019-02-22].
- ↑ Jan Barszczewski, Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach. [T. 2] [online], polona.pl [dostęp 2019-02-22].
- ↑ Jan Barszczewski, Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach. [T. 3] [online], polona.pl [dostęp 2019-02-22].
- ↑ a b Katalog BN.
- ↑ Jan Barszczewski, Proza i wiersze. Cz. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-02-22].
- ↑ Wstęp autora do t. 1 Szlachcica Zawalni.
- ↑ Jan Barszczewski – polski pisarz czy ojciec białoruskiej fantastyki? [online], belsat.eu [dostęp 2021-07-08] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Barszczewski, 1846. Szlachcic Zawalnia. St Petersburg: W Drukarni Eduarda Pratza
- Artur Kijas: Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Warszawa-Poznań: Instytut Wydawniczy PAX, Wydawnictwo Poznańskie, 2000. ISBN 83-211-1340-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dzieła Jana Barszczewskiego w bibliotece Polona