Jan Peucker
| podpułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia |
14 kwietnia 1824 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 kwietnia 1861 |
| Jednostki |
Zarząd Kwatermistrzostwa Wojsk Rosyjskich |
_01.jpg)
Jan Peucker, także Peiker, Peyker (ur. 14 kwietnia 1824 w Kurlandii, zm. 7 kwietnia 1861 w Warszawie)[1] – oficer rosyjski; popełnił samobójstwo, nie chcąc strzelać do manifestantów podczas patriotycznego pochodu w Warszawie.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Kurlandczyk, syn Teodora, służył w Zarządzie Kwatermistrzostwa Wojsk Rosyjskich w stopniu podpułkownika. Z racji wysokiej rangi był zorientowany w planach użycia wojska przeciwko spodziewanej manifestacji mieszkańców Warszawy, protestujących przeciwko rozwiązaniu Towarzystwa Rolniczego. Manifestacja warszawiaków 7 kwietnia 1861 ruszyła spod siedziby zlikwidowanego Towarzystwa przy placu Ewangelickim (późniejszy plac Małachowskiego), kierując się w stronę placu Zamkowego. Nie chcąc uczestniczyć w masakrze cywilów, Peucker zastrzelił się na terenie Zamku Warszawskiego; zaskoczony jego czynem namiestnik Gorczakow wydał polecenie wycofania wojska do koszar, co pozwoliło na spokojne opuszczenie placu przez uczestników manifestacji i uniknięcie ofiar.
Samobójstwo Peuckera uczyniło go bohaterem mieszkańców Warszawy. Jego postawę wspominał m.in. Oskar Awejde jeszcze kilka lat po powstaniu styczniowym, wskazując, że społeczeństwo polskie, a nawet naród rosyjski, zostały napełnione wówczas nadzieją na wyzwolenie spod ucisku carskiego. Innej formy protestu oczekiwał rosyjski, emigracyjny rewolucjonista Aleksander Hercen, który pisał:
Wieczne odpoczywanie, to bohater, ale dlaczego strzał ten został oddany w czystą pierś? Jeśli już strzelać, to lepiej do tych generałów, którzy każą rozstrzeliwać bezbronnych.
Peucker został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ul. Młynarskiej 54 na warszawskiej Woli (aleja D, grób 85)[2]. Jego nagrobek stał się miejscem pielgrzymek warszawiaków. Pogrzeb znanego warszawskiego kupca Edwarda Andrzeja Koelichena (15 kwietnia 1861) wykorzystano, by grób Peuckera udekorować naręczami kwiatów; wydarzenia te stały się przyczyną decyzji carskiego generała-gubernatora Fiodora Paniutina, by ograniczyć udział w uroczystościach pogrzebowych w Warszawie wyłącznie do członków rodzin osoby zmarłej. Pamięć Peuckera uhonorowano także wybiciem w Warszawie srebrnego medalu z nazwiskiem i datą samobójczej śmierci na awersie oraz z krzyżem, złamaną szpadą w cierniowej koronie i napisem na rewersie: Za cnotliwy czyn.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Napis na nagrobku: Juan von Peucker, obrist leutenant, geb. den 2/14 April 1824, gest. den 25/7 Maerz/April 1861 (...)
- ↑ śp. Jan Peucker
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Eugeniusz Szulc, Jan Peucker, w: Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie. Zmarli i ich rodziny, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989, s. 432–433
- Jan Szturc, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w., Ośrodek Wydawniczy "Augustana", Bielsko-Biała 1998, s. 233