Japońskie dzwony, dzwonki i gongi

Japoński dzwon pokoju w siedzibie ONZ w Nowym Jorku

Kane (jap. 鐘, 鉦 kane) – słowo w języku japońskim oznaczające ogólnie dzwony i gongi.

Dźwięk dzwonu jest wydobywany poprzez uderzanie drewnianą belką (shumoku) od strony zewnętrznej, a gongu drewnianym młoteczkiem (kizuchi).

Dzwony bonshō

Bonshō to duże, wiszące dzwony używane we wschodnioazjatyckich świątyniach buddyjskich. Ciężki, głęboki dźwięk jest wydobywany uderzeniami drewnianą belką od zewnątrz. Jest uważany za wyraz dobroczynnej mocy Buddy, wnoszący do ludzkich serc uczucie spokoju, ale zawsze łączony z buddyjską koncepcją nietrwałości. Wyróżnia się dzwon w stylu japońskim o nazwie washō.

Produkcja dzwonów świątynnych w Japonii sięga okresu Asuka (538–710), kiedy buddyzm dotarł do Japonii. Ich produkcja osiągnęła szczyt w okresie Edo (1603–1868). Dzwony nabrały wówczas kształtu i niepowtarzalnego tonu, jaki posiadają do dziś. Mają one charakterystyczny rezonans niskiej częstotliwości. Współgra to z estetyką zen wabi-sabi (zmysł estetyczny w sztuce japońskiej skoncentrowany na akceptacji przemijania i niedoskonałości​) w dużej części japońskiej kultury.

• 
  Bonshō w dzwonnicy przy świątyni Kiyomizu-dera, Kioto
• 
  Washō, Ryōan-ji, Kioto
• 
  Bonshō w świątyni Kannō-ji, w dzielnicy Edogawa, Tokio
• 
  Dzwonnica (shōrō) w chramie-mauzoleum Nikkō Tōshō-gū

Joya-no-kane

W noworoczną noc w świątyniach w całym kraju rozlega się coroczne bicie dzwonów bonshō – joya-no-kane („dzwon nocnego czuwania, kończący stary rok”). Zgodnie ze starożytnym zwyczajem, w dniu 31 grudnia dzwon bije 107 razy i jeszcze jeden raz w momencie, kiedy zegar wybija północ, a więc łącznie 108 razy. Według nauk buddyjskich, liczba ta reprezentuje 108 ziemskich pragnień, których człowiek doświadcza przez całe życie. Kiedy wreszcie dzwon uderzy po raz 108., uważa się, że następuje oczyszczenie z problemów i zmartwień z poprzedniego roku.

Gongi

Gongi kane

• 
  Gongi (kane) i młoteczki (kizuchi)
• 
  Waniguchi, gong w świątyni Hōkai-ji, Kamakura

Gongi shōko

Gongi shōko (lub shōgo) używane są m.in. w muzyce dworu cesarskiego gagaku oraz w trakcie modłów kapłanów do Buddy Amidy. Uderza się je dwoma drewnianymi pałeczkami z okrągłymi główkami, które po uderzeniu spoczywają na gongu, po czym przesuwają się cicho w dół. Jeden z typów były używany w wojsku do sygnalizacji.

• 
  Shōko

Drewniany gong w kształcie ryby gyoban

Gyoban (także: gyoku, mokugyo, dosł. drewniana ryba) to duży, drewniany gong w kształcie ryby. Uderzany podczas śpiewania sutr dostosowuje rytm. Ma też znaczenie walki z bezsennością, gdyż niegdyś wierzono, iż ryba nie zamyka oczu, gdy śpi​. Służy jako sygnał do rozpoczynania i kończenia rytuałów, sesji medytacyjnych i posiłków. Gong jest używany w buddyzmie: zen, tendai, jōdo. Ryba trzyma w pysku perłę, która symbolizuje ludzkie pragnienia i ziemskie pokusy. Gdy jest „bita”, są one umownie razem z nią wyrzucane.

• 
  Fukujū-ji, Kitakyūshū
• 
  Manpuku-ji, Uji
• 
  Manpuku-ji, Uji

Śpiewające misy rin, rei

Japońskie „śpiewające misy” (czasem nazywane „odwróconymi dzwonami”) są toczone i obrabiane z gładkiego, polerowanego mosiądzu. Ich czysty melodyjny dźwięk służy otwieraniu i zamykaniu medytacji lub do wywołania poczucia spokoju i relaksu. Są ustawiane na jedwabnej poduszce, co umożliwia uzyskanie czystości dźwięku. Można w nie uderzać specjalną pałeczką zwaną kizuchi (malet), aby uzyskać czysty melodyjny dźwięk lub przesuwać pałeczkę wokół zewnętrznej krawędzi, wywołując efekt echa. Na zdjęciu poniżej, pierwszym od lewej, zestaw: od góry rinbō (pałeczka), rin (misa), rin-futon (poduszka), rindai (podstawka, okrągła), rinbō-dai (podstawa).

• 
  „Śpiewająca misa”
• 
  Rin gong w Kiyomizu-dera, Kioto
• 
  Misa w świątyni zen, Francja
• 
  Keisu w Ichijō-in, prefektura Nagasaki

Dzwonki wietrzne fūrin

Pierwotnie dzwonki wietrzne były używane jako narzędzie wróżenia w starożytnych Chinach. Zawieszano je na łodygach bambusa, a następnie interpretowano ich dźwięki na wietrze. Wierzono na przykład, że silny wiatr zapowiada rozprzestrzenienie się epidemii lub jakiegoś nieszczęścia.

W okresie Heian (794–1185) dzwonki wietrzne rozpowszechniły się wśród japońskich klas wyższych. Zazwyczaj wieszano je na werandzie (engawa), aby odpędzały złe duchy. Duże dzwony z brązu, zwane fūtaku, zawieszano także w świątyniach (pod okapem czterech narożników głównego pawilonu lub pagody).

Dzwonki fūrin powstały jako prostsze i mniejsze wersje fūtaku. Niegdyś zawieszano je latem jako zabezpieczenie przed epidemiami rozprzestrzeniającymi się m.in. z powodu wysokich temperatur i wilgotności. Dzięki wprowadzeniu w XVIII wieku holenderskiej (rangaku) techniki szklarskiej dzwonki z brązu zostały zastąpione szklanymi, ceramicznymi i innymi.

Obecnie dzwonki wietrzne są wywieszane w upalne letnie dni, aby swoim łagodnym dźwiękiem tworzyły poczucie świeżego chłodu.

• 
  Fūrin z ceramiki
• 
  Szklane fūrin
• 
  Dzwonek z metalu
• 
  Metalowe fūrin
• 
  Fūtaku, Banna-ji, Ashikaga

Haru-ichiban

Haru-ichiban („wiosna numer jeden”) to nazwa silnego, południowego wiatru zwiastującego nadejście wiosny, „zapraszającego” wiosnę. Wieje w okresie od pierwszego dnia wiosny do przesilenia wiosennego. Pojawienie się tego wiatru oznajmiają dzwonki fūrin przyśpieszonym, natarczywym dzwonieniem.

Dzwonki suzu

Dzwonki suzu są wykorzystywane do sakralnej muzyki i tańca kapłanek miko w trakcie starożytnej formy przedstawień o nazwie kagura wywodzących się z rytuałów shintō. Jest to część obrzędów towarzyszących składaniu ofiar dla kami.

W 1940 roku zdecydowano, że z okazji 2600. rocznicy władzy cesarskiej powinna powstać nowa forma kagura stworzona na specjalne festiwale organizowane z tej okazji. Tak powstał urayasu-no-mai, taniec wykonywany przez kapłanki solo, w parach lub w czterech osobach. Składa się z dwóch części: pierwsza, ōgi-no-mai, ze składanym wachlarzem, druga, suzu-no-mai, z dzwonkami.

• 
  Suzu
• 
  Urayasu-no-mai, taniec kagura
• 
• 
• 
  Suzu pod okapem chramu

Dzwonki ceramiczne dorei

Ceramiczne dzwonki o charakterze zabawki, pamiątki, amuletu o rozmaitych kształtach (np. zwierząt chińskiego zodiaku) z umieszczonymi wewnątrz kulkami również z ceramiki i szczeliną, przez którą dochodzi ich dźwięk.

Dzwonki tego rodzaju znaleziono w trakcie prowadzenia wykopalisk z okresu Jōmon (12 000 p.n.e. – 300 p.n.e.) oraz w starożytnych miejscach rytualnych.

• 
• 
• 

Dzwony dōtaku

Bogato zdobione dzwony wiszące, wykonane z brązu, wytwarzane w okresie Yayoi (300 p.n.e. – 300 n.e), znajdowane w wielu wykopaliskach archeologicznych. Używane były jako instrument muzyczny w rytuałach.

• 
  Dzwon dōtaku, Yayoi, III w.
• 
  Dōtaku
• 
  Dōtaku, I-III w.

Zobacz też

• Dzwon Pokoju w Warszawie
• Dzwon (instrument)
• Sen no Rikyū (sekcja: Wabi i sabi)