Kamienica przy ulicy Podwale 68 we Wrocławiu
 nr rej. A/1486/571/Wm z 9.12.1996[1]
| |
 Kamienica przy ulicy Podwale 68 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Podwale 68 |
| Styl architektoniczny |
historyzm/neoklasycyzm |
| Architekt |
Cremer & Wolffenstein |
| Kondygnacje |
cztery |
| Powierzchnia użytkowa |
1312 m2 |
| Ukończenie budowy |
1883-1885 |
| Ważniejsze przebudowy |
1887, 1922, 1926, 1951, 1963, 1974 |
| Pierwszy właściciel |
Heinrich Simon |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,103271°N 17,040674°E/51,103271 17,040674 | |
Kamienica przy ulicy Podwale 68 – zabytkowa kamienica mieszczańska znajdująca się przy ulicy Podwale 68 we Wrocławiu. Kamienica połączona jest z sąsiednią kamienicą nr 69 i razem stanowią siedzibę Państwowej Szkoły Muzycznej II stopnia im. Ryszarda Bukowskiego.
Historia posesji i kamienicy[edytuj | edytuj kod]
Pomiędzy ówczesnymi ulicami Bahnhof Strasse (obecne ul. Dworcowa) a Vorwerk Strasse (obecnie ul. Komuny Paryskiej) jeszcze w latach 40. XIX wieku znajdowały się założenia ogrodowe zwane Knysche Knie[2] lub ogrody karczmarza Kny[3]. Na planie Wrocławia z 1827 roku autorstwa Eduarda Hoffmanna w tym kwartale, przy ul. Am Stadtgraben (obecnie ul. Podwale), widoczne są dwa budynki[4]; na planie Carla Heinricha Studta z 1853 roku były one oznaczone jako budynki sierocińca[5]. Zachodnia parcela od ulicy Dworcowej była już zabudowana. Około roku 1846 teren ten został wykupiony przez członka Rady Miejskiej, Davida Bülowa, który prawdopodobnie w miejsce starszych budynków wzniósł swoją wolnostojącą, trzykondygnacyjną willę[a]. Od strony wschodniej w 1861 roku architekt Felix Nagórski wybudował własną willę. Oba budynki, zachodnie i wschodnie, sąsiadowały z willą i z otaczającym go ogrodem[2]. Na początku lat 80. XIX wieku cały kwartał od ul. Dworcowej do Komuny Paryskiej przylegający do ul. Podwale został wykupiony przez Śląskie Towarzystwo Akcyjne Nieruchomości i został podzielony na parcele[7]. W tym samym też okresie willa Bülowa została wyburzona. W jej miejsce zaprojektowano dwie kamienice[2]. Według Agnieszki Tomaszewicz, autorem obu projektów była berlińska spółka architektoniczna Cremer & Wolfenstein[8][b], a ich wykonawcą była firma budowlana Heinricha Simona. Według Hryniewicza i Bińkowskiej kamienica nr 68 była własnością Simona, a druga o numerze 69 należała do rentiera Jonasa Hirschela[2] lub została mu sprzedana przez Simona, zanim została ukończona[7].
Część frontowa kamienicy zajmowała rodzina Simona; tylne skrzydło nie było połączone z budynkiem frontowym i przeznaczone było na mieszkania czynszowe[7].
Opis architektoniczny[edytuj | edytuj kod]
Kamienice nr 68 wzniesiono w latach 1883–1885[1][7]. Według Florentyny Łabęckiej autorem projektu był majster murarski Julius Thiem, który wykonał go w 1883 roku[7]. Agnieszka Tomaszewicz jako firmę projektową podaje spółkę architektoniczną Cremer & Wolfenstein, a za datę projektu rok 1888[c]. Budynek pierwotnie był trzykondygnacyjną kamienicą ze skrzydłem bocznym[8]. Na każdym piętrze znajdowało się jedno duże, wielopokojowe mieszkanie, do którego dostęp był z głównej klatki schodowej. Klatka schodowa połączona była również z sienią przejazdową znajdującą się w północnej osi[8]. Fasada budynku była boniowana w części parterowej, a w wyższej części obłożona cegłą. W osi środkowej znajdował się trzykondygnacyjny ryzalit o planie zmieniającym się na każdej kondygnacji. Na parterze był prostokątny, płaski, z dwoma kolumnami podtrzymującymi ryzalit kolejnej kondygnacji, ze schodami prowadzącymi do ogródka frontowego[8]. Na drugiej kondygnacji ryzalit przybierał formę wieloboku z półkolistym balkonem tworzącym jednocześnie zadaszenie nad zejściem do grodu[8]. W części trzeciej kondygnacji ryzalit miał formę płytkiego balkonu nakrytego wysmukłym daszkiem, co nadawało mu charakter loggii[8], i był podtrzymywany przez dwie hermy z kariatydami[7]. W osi ryzalitu w części dachowej umieszczono wieżyczkę z owalnym otworem[8]. Powyżej pierwszej kondygnacji fasada budynku była symetryczna, trzyczęściowa, sześcioosiowa. Okna, poza tymi w ryzalicie, zakończone są przesklepione łukami pełnymi, w profilowanych opaskach.
W 1922 roku przebudowano dach nad klatką schodową montując w nim świetlik. W 1926 roku kamienicę przebudowano dodając jej czwartą kondygnację, nie zmieniając jednocześnie jej wysokości: usunięto wieżyczkę i zmniejszono kalenicowy dach wraz z ozdobnym metalowym koronkowym zwieńczeniem pod gzymsowym. Projektantem i wykonawcą tych prac była firma budowlana Theodora Prinza[8]. W 1932 roku mieszkanie na drugiej kondygnacji zostało podzielone na trzy mniejsze według projektu architekta Paula Ehrenberga[8].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
Po 1945 roku budynek był przeznaczony pod mieszkania czynszowe. W 1951 roku został wyremontowany i połączony z tylnym skrzydłem. Przebudowano wówczas układ wnętrz budynku, a kamienica została oddana pod siedzibę Państwowej Szkoły Muzycznej[7]. W latach 1963 i 1975 budynek był remontowany[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jej zarys widoczny jest na planie Wrocławia z 1870 roku[6]
- ↑ Hryniewicz i Bińkowska podają za autora projektu Heinricha Simona[7]
- ↑ W Architektonische Rundschau znajduje się grafika budynku datowana na rok 1885; w Archiwum Budowlanym Miasta Wrocławia znajduje się dokumentacja projektowa i przebudowy budynku z lat 1897 -1932. Oba dokumenty podważają datowanie Agnieszki Tomaszewicz[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d Gromadzka 1995 ↓, s. 222.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 682.
- ↑ Mapa z 1827
- ↑ Mapa z 1853
- ↑ Mapa z 1870
- ↑ a b c d e f g h i j Florentyna Łabęcka, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Podwale 68. zabytek.pl, 2014-11. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Eysymontt 2011 ↓, s. 611.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jolanta Gromadzka, Ewa Jóźwik: "Powstanie i rozwój wrocławskiego Podwala w XIX wieku" w: Architektura Wrocławia Tom I Dom. Wrocław: Instytut Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, 1995.
- Jan Harasimowicz (red.): Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.