Kamienne kręgi Senegambii
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Kamienne kręgi w Wassu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, III |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Afryka |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2006 |
Położenie na mapie Gambii  | |
 13°41′29,7″N 14°52′23,3″W/13,691583 -14,873139
| |
Kamienne kręgi Senegambii – wspólna nazwa czterech megalitycznych stanowisk archeologicznych w Senegalu i Gambii, spośród ponad tysiąca stanowisk tego typu położonych w pasie o długości ok. 250 kilometrów i szerokości ok. 120–150 kilometrów w dorzeczu rzeki Gambii. Cztery stanowiska obejmują łącznie 93 kamienne kręgi, a także kurhany. Archeologom nie udało się jak dotąd zidentyfikować kultury ich budowniczych ani określić funkcji budowli. Znaleziona podczas wykopalisk broń i miedziane ozdoby naramienne pozwalają jednak przypuszczać, że były to groby władców.
W 2006 roku cztery kamienne kręgi Senegambii wpisano na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Senegalu i Gambii odkryto liczne obiekty megalityczne[1]. Ich występowanie skoncentrowane jest na obszarze 33 tys. km², ograniczonym od południa i północy rzekami Gambia i Saloum i rozciągającym się pomiędzy miastami Kaolack i Tambacounda[1]. Obszar ma ok. 120–150 km szerokości i ok. 250 km długości[1]. Odnaleziono tu 1087 grup obiektów megalitycznych z ok. 30 tys. megalitów[2][a].
Kamienne kręgi wznoszone były w grupach lub indywidualnie[4]. Mają średnio od 4 do 6 m średnicy i składają się z 8–18 laterytowych bloków[4]. Walcowate lub wielokątne kamienne bloki, wykonane przy pomocy narzędzi metalowych, mają średnio po 2 m wysokości i ważą 7 ton[5]. Istnieje również 12 kręgów podwójnych[4]. Każde stanowisko po stronie wschodniej ma jeden lub kilka wolno stojących megalitów[4]. Niektóre kamienie zdobią na górze znaki, których znaczenie nie jest znane[4]. Niektóre megality mają charakterystyczny kształt liry („Y”)[4], niespotykany w innych megalitycznych stanowiskach Afryki[3]. Wszystkie kompleksy wzniesiono w miejscach pochówku[3].
Kamienne kręgi Senegambii obejmują cztery stanowiska archeologiczne z 93 kamiennymi kręgami, licznymi kurhanami i kopcami, których powstanie datuje się na okres od III w. p.n.e. do XVI w. n.e.[5]:
- Kerr Batch (Gambia)
- Sine Ngayène (Senegal)
- Wanar (Senegal)
- Wassu (Gambia)
Kerr Batch (Gambia)[edytuj | edytuj kod]
Na ogrodzonym terenie w Kerr Batch znajduje się 9 kamiennych kręgów, w tym jeden podwójny, oraz monumentalny megalit o charakterystycznym kształcie liry („Y”)[6]. Również w Kerr Batch otworzono z pomocą UNESCO niewielkie muzeum[6].
Sine Ngayène (Senegal)[edytuj | edytuj kod]
Kompleks Sine Ngayène, odkryty ok. 1970 roku, jest największym tego typu stanowiskiem w regionie[5]. Składa się z 52 kamiennych kręgów, do których budulec pozyskano z pobliskiego kamieniołomu[5]. Odkryto tu również 100 kurhanów, w których znaleziono bogato wyposażone groby[7]. Odnaleziono tu 1102 megality, w tym zdobione znakami, oraz jeden krąg podwójny[7]. Kompleks używany był od II tysiąclecia p.n.e. do II tysiąclecia n.e.[7]
Wanar (Senegal)[edytuj | edytuj kod]
Kompleks Wanar leży ok. 50 km na północ od Sine Ngayène[7] i obejmuje 21 kamiennych kręgów, w tym jeden podwójny[5]. Znaleziono tu 9 obiektów kamiennych w kształcie liry („Y”)[5], a także kamienie o kształcie odwróconej litery „A”[7]. Badacze odkryli tu wiele grobów, które powstały najprawdopodobniej w XII–XIII w. n.e.[8]
Wassu (Gambia)[edytuj | edytuj kod]
Kamienne kręgi Wassu położone są około piętnastu kilometrów na północny zachód od miasta Janjanbureh (dawnego Georgetown) i około trzech kilometrów na północny wschód od miasta Kuntaur w niewielkiej miejscowości Wassu w gambijskiej dywizji Central River. Znajduje się tu 11 kamiennych kręgów, które datowane są na okres między 927 a 1305 rokiem n.e.[5] Znaleziono tu najwyższy blok kamienny o wysokości 2,59 m[6]. Kręgi składają się z 10 do 25 laterytowych kamieni, z których każdy waży około 10 ton. Ich wysokość waha się od 1 do 2,5 metra. W Wassu działa małe muzeum poświęcone kamiennym kręgom[6].
Historia prac archeologicznych i teorie powstania megalitów[edytuj | edytuj kod]
Poszukiwania i pierwsze badania kompleksów megalitycznych na terenie Senegalu i Gambii zaczęto prowadzić pod koniec XIX w.[1] Pionierami byli kapitan Duchemin i lekarz P. Jouenne, którzy pracując osobno, odkryli wiele stanowisk[1]. Jouenne przedstawił teorię pochodzenia obiektów, wiążąc je z kultem słońca[1].
Przez dekady uznawano, że budowle te były zbyt zaawansowane technicznie, by mogli wznieść je czarni Afrykanie i ich budowę przypisywano kolejno Rzymianom, Kartagińczykom i Żydom[2]. Na podstawie przeprowadzonych badań antropometrycznych i bioantropologicznych szczątków ludzi pochowanych w kompleksach, stwierdzono, że budowniczymi byli rdzenni mieszkańcy Afryki subsaharyjskiej[2]. Jednak wyniki badań nie pozwoliły na jednoznaczne ustalenie powiązań budowniczych ze współczesnymi ludami na tym terenie[2]. Jak dotąd nie udało się zidentyfikować kultury budowniczych kamiennych kręgów[2].
W 2006 roku kamienne kręgi Senegambii wpisano na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO[5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- UNESCO: Stone Circles of Senegambia. [dostęp 2020-01-29]. (ang.).
- L. Laporte, H. Bocoum, J-P. Cros, A. Delvoye, R. Bernard, M. Diallo, M. Diop, A. Kane, V. Dartois, M. Lejay, F. Bertin & L. Quesnel. Megalithic monumentality in Africa: from graves to stone circles at Wanar, Senegal. „Antiquity”, s. 409–427, 2012. 86. Antiquity Publication Ltd.. ISSN 0003-598X. (ang.).
- Augustin FC Holl. Senegambian megaliths as world cultural heritage. „Arts and Humanities Open Access Journal”. 2 (5), s. 179–185, 2018. DOI: 10.15406/ahoaj.2018.02.00055. ISSN 2577-8250. (ang.).
| Kulturowe |
|
|---|
