Katedra Zwartnoc
40°09′51″N 44°20′13″E/40,164167 44,336944 4.2/13
| |||||||||||||
 Ruiny katedry (2014) | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie prowincji Armawir  | |||||||||||||
Położenie na mapie Armenii  | |||||||||||||
| 40°09′51″N 44°20′13″E/40,164167 44,336944
| |||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||
Katedra Zwartnoc[1] (orm. Զվարթնոցի տաճար[2]), katedra pw. św. Grzegorza Oświeciciela[3] – katedra z 2. połowy VII wieku w miejscowości Zwartnoc w prowincji Armawir w Armenii, zachowana w stanie ruiny, wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Katedra została wzniesiona na miejscu pogańskiej świątyni[4] w latach 641–661 (lub 643–652[5]) ze środków katolikosa Nersesa II Budowniczego[3]. Nazwa świątyni według historyka Sebeusa ma pochodzić od dawnego ormiańskiego słowa oznaczającego anioła, co miało nawiązywać do wpadającego do świątyni światła, które migocząc mogło przywoływać na myśl wyobrażenie anielskich skrzydeł[4]. Nazywano ją także Świątynią Marchii[2][6]. W uroczystości namaszczenia katedry miał uczestniczyć cesarz Konstans II[2] w 652 roku[7].
W świątyni znajdowały się relikwie ormiańskiego biskupa, Grzegorza Oświeciciela[3]. Katedra uległa niemal całkowitemu zniszczeniu prawdopodobnie podczas trzęsienia ziemi w 930 roku[3] (nie ma jednak o tym mowy w źródłach historycznych[5]). Świątynia popadła w zapomnienie, do 1901 roku ruiny znajdowały się pod ziemią[4], zainteresowanie nią na nowo było związane z XX-wiecznymi wykopaliskami archeologicznymi[3] prowadzonymi przez Cachica Dadyana w latach 1901–1907 oraz w 1904 roku przez Torosa Thoramaniego[5], który oszacował przypuszczalne rozmiary oryginalnej budowli[2]. Model oddający przypuszczalny pierwotny wygląd katedry znajduje się w erywańskim Muzeum Historii Armenii[3]. Możliwe, że jej wizerunek znajduje się także na jednej z płaskorzeźb w Sainte-Chapelle[2]. Katedra została wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1989 roku[4].
Wstęp na teren ruin jest płatny[3].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Katedra znajduje się w Zwartnoc koło wsi Pytchunk[3]. Była to rotunda o wysokości około 45[3]–49 m[4] (była to wówczas jedna z najwyższych budowli świata[4]). Budowla wykazywała stylistyczne wpływy kultury greckiej, rzymskiej i wczesnochrześcijańskiej[3]. Była trzykondygnacyjna, nakrywała ją kopuła[2].
W jej centrum znajdował się zbiornik z wodą, który prawdopodobnie służył jako miejsce chrztu[3]. Zachowały się m.in. rzeźbione kolumny oraz duże kamienne bloki[3], a także płaskorzeźbiony zegar słoneczny i fragment mozaiki[5].
Przy katedrze, na południowy wschód od niej znajdowała się rezydencja katolikosa, a także spichlerze oraz magazyny wina[3]. Powierzchnia zespołu wynosi 18,8 ha[3].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Widok z lotu ptaka (2022) -
Model, przekrój pionowy -
Ruiny na tle góry Ararat -
Rekonstrukcja cyfrowa wnętrza -
Pierwsza kondygnacja, kolumny (2018) -
Kapitel kolumny z dekoracją plecionkową (1972) -
Kapitel kolumny z płaskorzeźbą orła (2015) -
Zegar słoneczny (2014) -
Ornamenty z motywem winorośli (2010) -
Fragmenty mozaiki (2015) -
Dachówki (2016) -
Kamienny moździerz (2016)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Leszek Waksmundzki, Armenia: przewodnik, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2008, s. 86, ISBN 978-83-89188-81-6 (pol.).
- ↑ a b c d e f Զվարթնոցի տաճար - Armenian Geographic [online], Armenian Geographic - ArmGeo.am [dostęp 2024-04-29] (orm.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Leszek Wojciech Waksmundzki, Armenia: Przewodnik, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2013, s. 146, ISBN 978-83-62460-35-9 (pol.).
- ↑ a b c d e f Զվարթնոցի տաճար [online], armeniadiscovery.com [dostęp 2024-04-29] (orm.).
- ↑ a b c d Զվարթնոցի Տաճար - ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ժառանգություն [online], Հատիս Տուր [dostęp 2024-04-29] (orm.).
- ↑ Աստրիգ Տճամկերտեն, Հայաստան, իմ արմատները [online], 2004, s. 158 [dostęp 2024-04-29] (orm.).
- ↑ Զվարթնոցի տաճար [online], arites.am [dostęp 2024-04-29] (orm.).