Kathputli
Kathputli (कठपुतली, trl. kātׅhputlī)[1] – teatr lalkowy w Indiach. Wywodzi się z Radźasthanu.
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Słowo kathputli w języku hindi oznacza drewnianą lalkę: kath (hindi काठ, trl. kātׅh) znaczy drewno, a putli (पुतली, trl. putlī) – lalka.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Tradycja teatru lalkowego kathputli wywodzi się z Radźasthanu. Datowana jest na XVI i XVII wiek.[1] Niektóre źródła wskazują jednak, że początki kathputli sięgają ponad 1000 lat wstecz[2]. Jak głosi legenda jeden z cesarzy mogolskich (w przekazach występują Shah Jahan, Aurangzeb i Akbar[3]) został poproszony, by rozstrzygnąć, kto może uprawiać sztukę lalkarską, jako że rościli sobie do niej prawo nie tylko lokalni lalkarze z Radźasthanu, ale także muzułmańscy artyści. Cesarz powiedział, że należy wrzucić wszystkie lalki do studni i zobaczyć, które przetrwają. Wygrali lalkarze z Radźasthanu, gdyż ich lalki wykonane były z drewna, a lalki pozostałych lalkarzy z papier-mâché.
.JPG)
Marionetki
[edytuj | edytuj kod]Marionetki kathputli poruszane są za pomocą sznurków przyczepionych do poszczególnych części marionetki: głowy, tułowia i ramion. Wykonane są z drewna i tkanin[4]. W pierwszej kolejności z kawałka drewna rzeźbi się głowę z szyją. Następnie pokrywa się ją warstwą cielistej farby, po wyschnięciu maluje się oczy, usta, a także elementy biżuterii (np. kolczyki) i tilakę na czole. Następnie z kawałków mocno pozszywanych materiałów formułuje się tułów wraz z ramionami. Jeśli głowa marionetki ma być ruchoma, tułów przyczepia się do krótkiej szyi za pomocą gwoździ i kawałków materiału. Jeśli głowa nie ma się ruszać, tułów wiązany jest wokół długiej szyi. Na koniec przyszywa się bogato zdobiony strój, często powstały na bazie sari.
Widowiska
[edytuj | edytuj kod]Przedstawienia kathputli organizuje się na świeżym powietrzu z okazji festiwali religijnych, uroczystości i świąt. Są także atrakcją turystyczną i narzędziem edukacji dzieci i dorosłych. Lalkarz animuje marionetkę za pomocą sznurków trzymanych palcami, jednocześnie wydając dźwięki za pomocą piszczałki zwanej boli (बोली, trl. bolī)[5]. Lalkarzom towarzyszą muzycy, grający na bębnach i harmonii, którzy intonują pieśń, komentującą akcję. Fabuła spektakli opiera się na tradycji ludowej, głównie Radźasthanu, lalkarze odwołują się m.in. do pieśni ludowych, mitologii hinduizmu i eposów Ramajany i Mahabharaty. Najważniejszą pozycją literacką jest sztuka Amar Singh Rathor (hindi अमर सिंह राठौड़, trl. Amar Siṁh Rāṭhauṛ)[3].
Kolonia lalkarzy w New Delhi
[edytuj | edytuj kod]Kolonia kathputli istnieje od lat 70. XX wieku. Zlokalizowana jest w Nowym Delhi w okolicy Shadipur. Zamieszkują ją lalkarze, muzycy, tancerze, akrobaci i inni artyści. W 2008 roku powołano do życia projekt rewitalizacji kolonii, który ma na celu poprawienie warunków bytowych mieszkańców. Prace rozpoczęto od przesiedlenia rodzin do tymczasowych lokali mieszkalnych. Dotychczasowa kolonia została zniszczona, a w jej miejscu sukcesywnie budowane jest osiedle mieszkaniowe, a także centrum kultury. Pierwsze mieszkania zostały ukończone w roku 2022. Przebudowa kolonii nie została jeszcze ukończona[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Nazir Ali Jairazbhoy, Kathputli. The World of Rajasthani Puppet, 2007, s. 24-25.
- ↑ Sampa Ghosh, Utpal Kumar Banerjee, Indian Puppets, Abhinav Publications, 2006, s. 75, ISBN 978-81-7017-435-6 [dostęp 2024-01-15] (ang.).
- ↑ a b A. Szyszko, The 'Dhola-Maru' in Rajasthani Folk Theatre, „Rocznik Orientalistyczny”, 60 (2), 2007, s. 368–374, ISSN 0080-3545 [dostęp 2023-02-07] (ang.).
- ↑ Daria Dulok, Pociągając za sznurki, „ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk; 2023; No 4 (76) Autentyczność; 52-55”, 2023, s. 55, ISSN 1733-8662 [dostęp 2024-02-06].
- ↑ Nazir Ali Jairazbhoy, Kathputli. The World of Rajasthani Puppet, 2007, s. 49.
- ↑ Sidharatha Roy, Freedom from long wait: 700 flats in Delhi's Kathputli Colony to be handed over [online], 16 sierpnia 2022 [dostęp 2024-02-07].