Kathputli

Lalkarz

Kathputli (कठपुतली, trl. kātׅhputlī) – teatr lalkowy w Indiach. Wywodzi się z Radźasthanu.

Etymologia

Słowo kathputli w języku hindi oznacza drewnianą lalkę: kath (hindi काठ, trl. kātׅh) znaczy drewno, a putli (पुतली, trl. putlī) – lalka.

Historia

Tradycja teatru lalkowego kathputli wywodzi się z Radźasthanu. Datowana jest na XVI i XVII wiek. Niektóre źródła wskazują jednak, że początki kathputli sięgają ponad 1000 lat wstecz. Jak głosi legenda jeden z cesarzy mogolskich (w przekazach występują Shah Jahan, Aurangzeb i Akbar) został poproszony, by rozstrzygnąć, kto może uprawiać sztukę lalkarską, jako że rościli sobie do niej prawo nie tylko lokalni lalkarze z Radźasthanu, ale także muzułmańscy artyści. Cesarz powiedział, że należy wrzucić wszystkie lalki do studni i zobaczyć, które przetrwają. Wygrali lalkarze z Radźasthanu, gdyż ich lalki wykonane były z drewna, a lalki pozostałych lalkarzy z papier-mâché.

Makieta zrewitalizowanej kolonii lalkarzy w Delhi

Marionetki

Marionetki kathputli poruszane są za pomocą sznurków przyczepionych do poszczególnych części marionetki: głowy, tułowia i ramion. Wykonane są z drewna i tkanin. W pierwszej kolejności z kawałka drewna rzeźbi się głowę z szyją. Następnie pokrywa się ją warstwą cielistej farby, po wyschnięciu maluje się oczy, usta, a także elementy biżuterii (np. kolczyki) i tilakę na czole. Następnie z kawałków mocno pozszywanych materiałów formułuje się tułów wraz z ramionami. Jeśli głowa marionetki ma być ruchoma, tułów przyczepia się do krótkiej szyi za pomocą gwoździ i kawałków materiału. Jeśli głowa nie ma się ruszać, tułów wiązany jest wokół długiej szyi. Na koniec przyszywa się bogato zdobiony strój, często powstały na bazie sari.

Widowiska

Przedstawienia kathputli organizuje się na świeżym powietrzu z okazji festiwali religijnych, uroczystości i świąt. Są także atrakcją turystyczną i narzędziem edukacji dzieci i dorosłych. Lalkarz animuje marionetkę za pomocą sznurków trzymanych palcami, jednocześnie wydając dźwięki za pomocą piszczałki zwanej boli (बोली, trl. bolī). Lalkarzom towarzyszą muzycy, grający na bębnach i harmonii, którzy intonują pieśń, komentującą akcję. Fabuła spektakli opiera się na tradycji ludowej, głównie Radźasthanu, lalkarze odwołują się m.in. do pieśni ludowych, mitologii hinduizmu i eposów Ramajany i Mahabharaty. Najważniejszą pozycją literacką jest sztuka Amar Singh Rathor (hindi अमर सिंह राठौड़, trl. Amar Siṁh Rāṭhauṛ).

Kolonia lalkarzy w New Delhi

Kolonia kathputli istnieje od lat 70. XX wieku. Zlokalizowana jest w Nowym Delhi w okolicy Shadipur. Zamieszkują ją lalkarze, muzycy, tancerze, akrobaci i inni artyści. W 2008 roku powołano do życia projekt rewitalizacji kolonii, który ma na celu poprawienie warunków bytowych mieszkańców. Prace rozpoczęto od przesiedlenia rodzin do tymczasowych lokali mieszkalnych. Dotychczasowa kolonia została zniszczona, a w jej miejscu sukcesywnie budowane jest osiedle mieszkaniowe, a także centrum kultury. Pierwsze mieszkania zostały ukończone w roku 2022. Przebudowa kolonii nie została jeszcze ukończona.