Kościół św. Publiusza w Rabacie
| kościół | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
1 Triq il-Kulleġġ / Pjazza tal-Parroċċa | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Malty  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |||||||||||||||||
 35°52′54,2″N 14°23′56,7″E/35,881722 14,399083
| |||||||||||||||||
Kościół św. Publiusza (malt. Knisja ta' San Publiju, ang. Church of St Publius), znany też jako sanktuarium św. Publiusza (malt. Is-Santwarju ta' San Publiju, ang. Sanctuary of St Publius)[1] – rzymskokatolicki kościół pod wezwaniem św. Publiusza[2], znajdujący się w Rabacie na Malcie[3][4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy kościół św. Publiusza powstał na początku XVII wieku, najprawdopodobniej ok. 1617[1][5] (jakkolwiek inne źródła podają daty 1609[2] i po 1610[6]) nad grotą św. Pawła. Jego fundatorem był Hiszpan Juan Benegos[6] (lub Beneguas[2][5]) z Kordoby[5], zaś projektant nie jest znany. Wkrótce po budowie tak kościół, jak i grota pod nim przeszły pod władanie Zakonu św. Jana[1]. O tej przynależności świadczy do dziś wiele ośmiokrańcowych krzyży maltańskich znajdujących się na ścianach (i nie tylko) sanktuarium[1].
Za rządów wielkiego mistrza Lascarisa (1636–1657) kościół został powiększony, a następnie w latach 1685–1692, przy okazji przebudowy przylegającego kościoła św. Pawła, on sam został przebudowany przez architekta Lorenzo Gafà[5] według planów Francesco Buonamiciego[6].
Kamień węgielny stojącego do dziś kościoła położony został około 1726. Jego budowniczym był Salvu Borġ z Siġġiewi[6]. Wówczas kościół stał się głównym wejściem do groty św. Pawła; poprzednie, wciąż wiodące z budynku dzisiejszego muzeum Wignacourta, stało się wejściem bocznym[1].
Nowy kościół został 1 lipca 1731 konsekrowany przez biskupa Alphérana de Bussan[2].
W 1753 dobudowana została po prawej stronie ołtarza niewielka kaplica Najświętszego Sakramentu[1][2]. Koszty budowy pokrył wielki mistrz Manuel Pinto da Fonseca (1741–1773)[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Fasada kościoła św. Publiusza jest prawą (od strony patrzącego) częścią trójprzęsłowej fasady bazyliki św. Pawła. Półokrągło zakończone drzwi osadzone są w murze, nad nimi znajduje się podwójny fronton składający się z mniejszego półokrągłego osadzonego w większym trójkątnym. Wejście jest otoczone zestawem podwójnych pilastrów, podtrzymujących ciągły architraw ozdobiony metopami, na którym wspiera się duży półkolisty fronton. Całość zwieńczona jest szczytem, w którym znajduje się półkolista nisza z marmurowym posągiem św. Pawła, rzadkim przykładem sztuki średniowiecznej na Malcie. Na szczycie stoi krzyż maltański[7].
Kościół ma dwie niewielkie kopuły z latarniami: nad nawą główną oraz nad kaplicą Najświętszego Sakramentu[6].
Dzieła sztuki[edytuj | edytuj kod]
Pod patronatem Zakonu kościół stał się bogato zdobionym miejscem kultu.
Obraz tytularny jest pędzla renomowanego włoskiego artysty Mattia Pretiego. Ukazuje on Maryję Dziewicę z Dzieciątkiem oraz św. Janem Chrzcicielem i św. Publiuszem. Ośmiokrańcowy krzyż jest również widoczny i na tym dziele, obok rączki Dzieciątka Jezus[1][2]. Do wczesnych lat 80. XVII wieku w niszy nad ołtarzem znajdował się pozłacany drewniany posąg przedstawiający św. Publiusza. Wtedy to został zastąpiony przez dzieło Pretiego[6].
Na bocznych ścianach apsydy wiszą dwa obrazy wykonane ok. 1680 przez Enrico Rignauda, są to Święty Publiusz nauczający oraz Męczeństwo św. Publiusza[1][2].
W nawie sanktuarium znajdują się cztery płótna maltańskiego artysty Francesco Zahry, które nawiązują do historii świątyni. Dwa przedstawiają kolejne epizody z życia patrona kościoła, a to Święty Paweł chrzci Publiusza oraz Święty Paweł wyświęca Publiusza na pierwszego biskupa Malty. Pozostałe dwa obrazy to portrety dwóch głównych postaci historii sanktuarium i groty św. Pawła: papieża Pawła V i wielkiego mistrza Alofa de Wignacourt[1][2].
W kaplicy Najświętszego Sakramentu kolejne dzieła Francesco Zahry, nad marmurowym ołtarzem Ostatnia Wieczerza (lub Ustanowienie Eucharystii), na bocznych ścianach zaś Niepokalane Poczęcie oraz Święty Antoni z Padwy[1][2].
Ochrona dziedzictwa kulturowego[edytuj | edytuj kod]
27 czerwca 2014 kościół został wpisany na listę National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands pod numerem 2443[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Frederica Agius (wyd.): The Wignacourt Museum. Malta: The Wignacourt Museum, 2016, s. 22. ISBN 978-99957-0-926-6. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Rabat / Saint Publius Church. W: Alfie Guillaumier: Malta's Town and Villages. Terry Asphar (tłum.). Valletta: Progress Press Co. Ltd, 2003, s. 388. ISBN 99909-3-056-2. (ang.).
- ↑ Parroċċa tar-Rabat / Knisja ta' San Publiju. L-Arċidjoċesi ta' Malta. [dostęp 2023-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-15)]. (malt.).
- ↑ San Publiju / St. Publius. quddies.com.mt. [dostęp 2023-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-12-06)]. (ang.).
- ↑ a b c d J. Quentin Hughes: The Building of Malta. Londyn: Alec Tiranti Ltd., 1956, s. 82–83. (ang.).
- ↑ a b c d e f Bini tal-Knisja. sanpawl.rabatmalta.com. [dostęp 2023-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-11)]. (ang.).
- ↑ Parish Church of St Paul. NICPMI, 2014-06-27. [dostęp 2023-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-21)]. (ang.).
- ↑ Church of St Publius. NICPMI, 2014-06-27. [dostęp 2023-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-11)]. (ang.).UWAGA: na karcie błędnie zaznaczono inny budynek, a także błędnie podano opis architektoniczny tegoż.