Kośmin (granodioryt)
Kośmin – handlowa nazwa ciemnoszarego, średnioziarnistego, porfirowatego granodiorytu o teksturze kierunkowej pochodzącego z późnotektonicznych intruzji magmowych w strefie Niemczy na bloku przedsudeckim. Wiek intruzji to karbon – perm. Należy do waryscyjskiego piętra strukturalnego. Nazwa pochodzi od dzielnicy Piławy Górnej, do 1956 r. wsi – Kośmin.
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Kośmin nazywany jest potocznie sjenitem i również nomenklaturze handlowej utarła się nazwa Sjenit Kośmin oraz wraz z monzodiorytami kwarcowymi z Przedborowej oraz innymi mniej rozpowszechnionymi magmowymi skałami żyłowymi ze strefy Niemczy określane bywają zbiorczo pod potocznymi nazwami sjenity niemczańskie lub sjenity dolnośląskie[1]. Jednak pod względem petrograficznym jest to granodioryt (spotyka się również zaklasyfikowanie do monzodiorytów kwarcowych i monzonitów kwarcowych)[2].
Skład mineralogiczny[edytuj | edytuj kod]
W skład granodiorytu Kośmin wchodzą:
- jasne kryształy:
- skalenie potasowe
- plagioklazy
- tło skalne:
- skalenie
- kwarc
- hornblenda
- biotyt
W Kośminie występują ciemne i czarne szliry.
Cechy fizyczne[3][edytuj | edytuj kod]
- Gęstość pozorna 2,69 g/cm3
- Porowatość 1,5%
- Nasiąkliwość 0,26%
- Wytrzymałość na ściskanie 186 MPa
- Ścieralność na tarczy Boehmego 0,285 cm
- Ścieralność w bębnie Devala 2,0%
- Mrozoodporność (25 cykli) całkowita
Złoże[edytuj | edytuj kod]
Zasoby złoża szacuje się na ok. 10 mln ton. Rozpoznano również nowe złoże Piekielnik, gdzie udokumentowano 16 mln ton surowca. Skały przeznaczane są zarówno na bloki, jak i na kruszywo.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Eksploatacje rozpoczęto ok. 1740. Największe wydobycie przypadło na lata 70. XX wieku. W 2005 wydobyto 502 tys. ton Kośmina (większość przeznaczono na kruszywo; bloków wydobyto 10 tys. ton (2% całości wydobycia)).
Przykłady zastosowania[edytuj | edytuj kod]
Granodioryt Kośmin znalazł zastosowanie m.in. w poniższych budynkach użyteczności publicznej:
- Warszawa:
- Kraków:
- cokół pomnika Adama Mickiewicza
- Szpital Specjalistyczny im. Józefa Dietla
- Dworzec Główny
- Bank PKO ul. Kijowska
- Akademia Górniczo-Hutnicza – pawilon B-5
- Poznań:
- Centrum Kultury Zamek
- przejście podziemne przy dworcu autobusowym
- Wrocław:
- budynek Poczty Polskiej ul. Świdnicka
- Wiedeń
- metro
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ T.Pawlik, A. Pacławska-Pawlik – Niemczańskie sjenity, "Sudety", nr 6/2014
- ↑ Jarosława Szwed-Lorenz, Stanisław Ślusarczyk PERSPEKTYWY WZNOWIENIA EKSPLOATACJI NIEKTÓRYCH ZŁÓŻ ZWIĘZŁYCH SUROWCÓW SKALNYCH. [dostęp 2012-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].
- ↑ według Biproskal sp. z o.o. Wrocław 2007
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- T.Pawlik, A. Pacławska-Pawlik – Niemczańskie sjenity, "Sudety", nr 6/2014
- H. Walendowski, Sjenity z Kośmina. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. "Nowy Kamieniarz", nr 61 (4/2012), s. 49
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Portal Kamienie Budowlane w Polsce Państwowego Instytutu Geologicznego – Kośmin. kamienie-budowlane.pgi.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-08)]. – zdjęcia skały i kamieniołomów
- Tekstura i kolor granodiorytu Kośmin – zdjęcie skały