Koszysta
Koszysta (słow. Košista) – grzbiet w Tatrach Wysokich o długości ok. 3 km, odchodzący od długiej wschodniej grani Świnicy z Buczynowymi Turniami i Wołoszynem w rejonie przełęczy Krzyżne w kierunku północnym (z lekkim odchyleniem na wschód). Od północnej strony opada do Waksmundzkiej Przełęczy (1418 m) oddzielającej go od Suchego Wierchu Waksmundzkiego. Koszysta oddziela Dolinę Waksmundzką od doliny Pańszczycy[1]. Jest to najbardziej na północ wysunięty masyw dwutysięczników tatrzańskich, zarazem miejsce, w którym na północ wysuwa się krystaliczny trzon Tatr, zbudowany z granitów. Jedynie północne i północno-zachodnie zbocza zbudowane są ze skał osadowych[2][3].
Grań odgałęzia się nieco powyżej Krzyżnego, zwornikiem nie jest sama przełęcz, lecz trawiasta równinka położona tuż ponad nią, w stronę Wołoszyna. W grani Koszystej w kolejności od południa na północ występują:
- Waksmundzki Wierch, 2186 m,
- Wielka Koszysta, 2193 m,
- Mała Koszysta, 2014 m,
- Waksmundzka Przełęcz, 1418 m[1].
W skalistej, wschodniej grzędzie Wielkiej Koszystej wznosi się turnia zwana Waksmundzką Strażnicą, natomiast w południowo-wschodniej grzędzie Małej Koszystej – Czarne Turnie. U podnóża Waksmundzkiego Wierchu w dolinie Pańszczycy znajduje się kopulasta kulminacja Wielkiej Kopki (1856 m). W dole grzbietu ponad Waksmundzką Przełęczą po stronie wschodniej położone są skaliste Waksmundzkie Ścianki[4].
Grzbiet schodzi do Równi Waksmundzkiej, a dalej łączy się z grupą Gęsiej Szyi. Zbocza poprzecinane są licznymi żlebami i porośnięte lasami. Od strony Doliny Waksmundzkiej na wysokości Małej Koszystej w zbocza wchodzi dolinka – Świstówka Waksmundzka[1], nazywana też Zbójnicką. W latach 1914–1918 stała się kryjówką dla dezerterów. W zboczu Małej Koszystej opadającej do Doliny Pańszczycy znajdują się trzy niewielkie jaskinie: Koszowa Dziura, Wyżnia Koszowa Dziura i Jaskinia Koszowa[5].
Pierwsze odnotowane wejście: Ludwik Zejszner 3 sierpnia 1838 r. z grupą osób towarzyszących, podczas pomiarów wysokości za pomocą barometru, zimą: Henryk Bednarski, Józef Lesiecki, Mariusz Zaruski, Stanisław Zdyb 4 marca 1910 r. Najczęściej odwiedzana była Wielka Koszysta, rzadziej zwiedzano całą grań do Waksmundzkiej Przełęczy[4].
Na Koszystej zachowały się fragmenty pierwostanów lasów świerkowych i limbowych, jest też matecznikiem wielkich ssaków. Występują tu lasy górnoreglowe, dobrze wykształcona górna granica lasu, zarośla kosodrzewiny piętra subalpejskiego oraz hale piętra alpejskiego. Dawniej Koszysta była wypasana, wchodziła w skład Hali Waksmundzkiej. Przez turystów odwiedzana była rzadko. Stała się jednym z pierwszych rejonów Tatr, w których zniesiono pasterstwo. W 1932 r. cały masyw Koszystej wykupiony został bowiem od Uznańskich przez Skarb Państwa, a w 1936 r. w wyniku starań PTT objęty został ścisłą ochroną. Do tej pory pozostaje obszarem ochrony ścisłej i nie prowadzą przez niego żadne szlaki turystyczne[6]
Grzbiet jest dobrze widoczny od północy, zwłaszcza z okolic Bukowiny Tatrzańskiej i Głodówki. Nazwa grzbietu (dawniej także Kosista) ma nieznane pochodzenie. Być może pochodzi od koszonych okolicznych terenów[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Tatry Polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wydawnicza „WiT” S.c., 2009, ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ Zbigniew Kotański, Edward Passendorfer, Przewodnik XXXII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Tatrach i na Podhalu, Stanisław Sokołowski (red.), Warszawa: Polskie Towarzystwo Geologiczne, 1959, s. 46–47.
- ↑ Mapa geologiczna Tatr polskich. Skala 1:30 000, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1979.
- ↑ a b Witold Henryk Paryski, Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Granacka Przełęcz – Wołoszyn, t. 3, Warszawa: Sklep Podróżnika, 1992.
- ↑ Jaskinie, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2016-06-25].
- ↑ Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Koszysta, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 490.