Kościół św. Wojciecha i św. Jerzego w Zatorze

Kościół
św. Wojciecha i św. Jerzego
	nr rej. A-1156/M z 15 stycznia 1970
	kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Zator
Adres	Plac Kościuszki 3
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Historia
Data zakończenia budowy	1393
Dane świątyni
Świątynia; • materiał bud.	; • kamień, cegła
	Położenie na mapie Polski Kościół; św. Wojciecha i św. Jerzego
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościół; św. Wojciecha i św. Jerzego
	Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego Kościół; św. Wojciecha i św. Jerzego
	Położenie na mapie gminy Zator Kościół; św. Wojciecha i św. Jerzego
	Położenie na mapie Zatora Kościół; św. Wojciecha i św. Jerzego
	49°59′47,490″N 19°26′22,333″E/49,996525 19,439537
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Kościół św. Wojciecha i św. Jerzego – rzymskokatolicki kościół parafialny znajdujący się przy pl. Kościuszki 3 w Zatorze, w powiecie oświęcimskim województwa małopolskiego.

Zabytkowy kościół parafialny sprzed 1393 roku, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

Historia

Kościół parafialny zbudowany przed 1393 rokiem w miejscu starszego romańskiego, którego pozostałości zachowały się w zakrystii^[2]. W 1766 zamiast stropu zbudowano drewniane sklepienie pozorne oraz wprowadzono barokowe arkady międzynawowe^[2]. Świątynia została znacznie uszkodzona w czasie pożaru w 1769. W 1836 roku kościół został wyremontowany i przebudowany na zlecenie Anny z Tyszkiewiczów Potockiej-Wąsowiczowej według projektu Franciszka Marii Lanciego. W efekcie podwyższono wieżę o jedną kondygnację i zwieńczono ją wysokim hełmem, a także dobudowano neogotycką kruchtę północną^[2]. Fasada otrzymała neogotycki schodkowy szczyt^[2]. W 1915 roku nadbudowano piętro nad zakrystią^[2]. W 1945 roku kościół został uszkodzony. Po 1956 roku podczas prac przeprowadzonych wg projektu inż. arch. Władysława Wichmana przywrócono średniowieczny układ wnętrza, usuwając neogotyckie i barokowe podziały międzynawowe^[2]. Przywrócono też gotycki kształt okien. W latach 1956–1973 nastąpiła zmiana układu wnętrza^[3]. W 1999 roku kościół otrzymał nowe witraże w miejsce zniszczonych w 1945 roku.

Architektura

Budynek murowany z kamienia i cegły, gotycki, trójnawowy, orientowany. Prezbiterium trójbocznie zamknięte, węższe od nawy głównej, nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Wieża gotycka nad zachodnim przęsłem nawy północnej, najwyższa kondygnacja wieży neogotycka z połowy XIX wieku^[3]. Wejście do prezbiterium jest dekorowane ostrołukowym gotyckim portalem z renesansowym kartuszem z herbem Odrowąż i datą 1563 roku.Wejście do nawy od południa dekorowane jest gotyckim portalem z kwiatonami.

Obok kościoła grobowiec księżnej Apolonii Poniatowskiej, właścicielki dóbr zatorskich w XVIII/XIX w. W krypcie pod kościołem spoczywają kolatorzy zatorskiej świątyni m.in. Anna Potocka (1779–1867) i jej mąż gen. Stanisław Dunin Wąsowicz, adiutant Napoleona I oraz Maurycy Eustachy Potocki i Ludwika Potocka.

Wyposażenie wnętrza

neogotycki ołtarz główny z 1866 roku fundacji Natalii Potockiej^[3];
chrzcielnica brązowa z 1462 roku^[3];
droga krzyżowa autorstwa słowackiego malarza Bohuna;
W nawach bocznych wyeksponowano fragmenty polichromii z XVII w., przedstawiające sceny z Męki Pańskiej.
chór organowy modernistyczny. Organy dwuwieżowe, piszczałkowe o barokowym brzmieniu, nowoczesne.
krucyfiks późnogotycki z ok. 1460-70,
obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii z ok. poł. XVI w. na podmalówce z XV w.,
późnogotycka figura Chrystusa Zmartwychwstałego z ok. 1470
przywieziona przez Potockich z Włoch, oprawiona w ramkę mozaika, przedstawiająca głowę Chrystusa typu Ecce Homo, oznaczona wtórnie jako dzieło Gianfranco Capodiferro z 1535.
epitafium późnorenesansowe, alabastrowe Andrzeja Bronowskiego (zm. 1612),
epitafium księżnej Apolonii Poniatowskiej (zm. 1813),
gotycki dzwon z 1596 roku na wieży^[3];