Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Lidzie

kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Касцёл Узвіжання Святога Крыжа

412Г000335
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Lida
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	Podwyższenia Krzyża Świętego
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	obraz Matki Bożej Lidzkiej
Dane świątyni Styl barok wileński Architekt Jan Krzysztof Glaubitz Liczba naw 3
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Położenie na mapie Białorusi kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
53°53′N 25°18′E

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (biał. Касцёл Узвіжання Святога Крыжа) – rzymskokatolicka świątynia w Lidzie, wybudowana około 1770 roku w stylu późnego baroku. Kościół jest czynny nieprzerwanie od czasu budowy.

Historia

Przywilej na założenie w Lidzie kościoła parafialnego został podpisany przez króla Jagiełłę 17 lipca 1387 roku w lidzkim zamku. Ale pierwszy drewniany kościół zbudowany na podzamczu spłonął w 1392 roku podczas ataku krzyżaków. Odbudowaną świątynię 3 czerwca 1397 roku poświęcił pod podwójnym tytułem św. Franciszka i Świętego Krzyża pierwszy biskup wileński Andrzej Wasiło. Kościołem nadal opiekowali się franciszkanie. W 1406 roku kościół został ponownie spalony podczas ataku na miasto smoleńskiego księcia Jerzego Swiętosławowicza, a w 1414 odbudowany i poświęcony pod potrójnym tytułem Najświętszej Maryi Panny, Wszystkich Świętych i Świętego Krzyża. W 1466 roku franciszkanie opuścili Lidę.

7 lipca 1616 roku fundusz lidzkiej Fary potwierdził król Zygmunt I. W czasie „najazdu moskiewskiego” starożytna świątynia została zniszczona. Ostatni drewniany budynek Fary został wzniesiony w 1674 roku biskupem pomocniczym Mikołajem Słupskim. W 1644 roku przy kościele powstała altaria. Przy kościele działała szkoła parafialna.

Kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego, który działa do dziś, został zbudowany w stylu dojrzałego baroku. Budowa trwała w latach 1765–70, ozdobienie stworzył znany architekt Jan Krzysztof Glaubitz. Wzniesiono świątynię w centrum miasta, nieco dalej od miejsca, gdzie stał drewniany kościół, przy centralnej ulicy Wileńskiej. Stary drewniany kościół rozebrano na materiał do miejskiego kościoła unickiego. Kamienny szpital w pobliżu kościoła zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku.

Kompleks kościoła, pocz. XX w.

Kompleks kościoła z oddzielnie zbudowaną dzwonnicą został otoczony kamiennym ogrodzeniem z barokową bramą. Dzwonnica zniknęła jeszcze w XIX w., ogrodzenie rozebrano w okresie powojennym.

W 1928 roku kościół został poświęcony przez arcybiskupa wileńskiego Romualda Jałbrzykowskiego. Przed II wojną światową lidzka parafia liczyła prawie 14 tys. wiernych (nie biorąc pod uwagę parafii Lida-Słobódka).

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego działał również w latach panowania władzy radzieckiej. Został zaliczony do zabytków architektury o znaczeniu krajowym.

Architektura

Widok ze strony absydy

Kościół jest trójnawowy, na rzucie prostokąta z kwadratową absydą, flankowaną dwoma niskimi zakrystiami (dołączone później, wraz z gankiem). Świątynia z niskim trójdzielnym przedsionkiem, czworobocznym prezbiterium i przylegającymi do niego niskimi zakrystiami. Fasadę zdobi barokowy szczyt zwieńczony klasycznym trójkątnym frontonem z „Glorią”. Wszystkie elewacje zdobią pilastry. Świątynia bezwieżowa, ponieważ flankujące fasadę dwie trzykondygnacyjne wieże zostały rozebrane po pożarze w 1821 roku. Ściana ołtarzowa absydy dzieli się pilastrami na trzy części, przy czym środkowa ma segmentowy kształt. Kościół przykryty wysokim dachem z dachówki ze skrzydłami nad prezbiterium, zakończonymi niewielką sygnaturką.

Wnętrze

Wnętrze

Wnętrze jest bogato ozdobione rzeźbami, ornamentami stiukowymi i freskami.

W kościele mieści się osiem ołtarzy. Ołtarz główny w stylu rokoko jest najcenniejszym elementem wyposażenia. Jest ozdobiony kolumnami i pilastrami, z drewnianymi rzeźbami Marii, świętego Jana, świętych Piotra i Pawła. Nad wejściem znajdują się chóry z organami dziesięciogłosowymi z trzema miechami.

XVIII-wieczny obraz Matki Bożej Różańcowej

Uznawany za cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwanej Matką Bożą Różańcową lub Matką Boską Lidzką znajduje się w jednym z ołtarzy bocznych lewej nawy. Obraz ten według tradycji przywieźli do Lidy pierwsi zakonnicy franciszkanie w 1376 roku z Wizny.

Bibliografia

• Габрусь Т. Мураваныя харалы. Мн., 2001.
• Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2001. ISBN 985-11-0199-0

Linki zewnętrzne

• Radzima.org
• slowo.grodnensis.by
• Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona