Krupina (roślina)
 Krupina pospolita | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
krupina | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Crupina (Pers.) DC. Ann. Mus. Natl. Hist. Nat. 16: 157 (1810)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Centaurea crupina Linnaeus[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Krupina[5], pajączyk[6] (Crupina (Pers.) DC.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje trzy gatunki[7][3]. Zasięg rodzaju obejmuje północną Afrykę, Europę bez jej północnej części oraz zachodnią Azję po Kazachstan, zachodnie Chiny i Indie[3]. W Polsce jako gatunek przejściowo dziczejący (efemerofit) występuje krupina pospolita C. vulgaris[5]. Gatunek ten rośnie także introdukowany w Ameryce Północnej w zachodniej części Stanów Zjednoczonych[8].
Rośliny te występują w murawach i stepach, w miejscach skalistych, w widnych lasach, na obrzeżach pól, zwykle na podłożu wapiennym[9].
Nazwa rodzaju pochodzi sprzed czasów linneuszowskich i nie jest znana jej etymologia[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne o pędach smukłych i prosto wzniesionych[9], osiągających ok. 1 m wysokości[8].
- Liście
- Skrętoległe i siedzące (górne czasem ogonkowe[8]), o blaszce pierzasto wcinanej do pierzasto klapowanej, na brzegu ząbkowanej i orzęsionej[9][10]. Wielkość liści zmniejsza się wraz z wysokością na pędzie[8].
- Kwiaty
- Zebrane w kilka koszyczków na szczycie pędu. Ich okrywy są wrzecionowate do jajowatych, z listkami okrywy ciasno, dachówkowato ułożonymi w 4–6 szeregach, o brzegach łuskowatych, nieuzbrojonych. Dno koszyczka jest płaskie i pokryte szydlastymi plewinkami. Kwiaty brzeżne w koszyczku w liczbie 2–14 są morfologicznie żeńskie, ale płonne, wewnętrzne kwiaty w liczbie 1–2 są obupłciowe. Korona różowa do czerwonej lub fioletowej, rurkowata, na szczycie z pięcioma łatkami, owłosiona[9][8].
- Owoce
- Niełupki nagie, jajowate, walcowate lub spłaszczone. Puch kielichowy składa się z zewnętrznego szeregu ości barwy jasnobrązowej do czarnej i wewnętrznego składającego się z trójkątnych, czarnych łusek[9][10].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae z podrodziny Carduoideae, z plemienia Cardueae i podplemienia Centaureinae[11][10]. Rodzaj sytuowany jest w pozycji bazalnej w obrębie gradu obejmującego rodzaj chaber Centaurea i taksony z nim spokrewnione[8].
- Wykaz gatunków[3]
- Crupina crupinastrum (Moris) Vis.
- Crupina intermedia (Mutel) Briq. & Cavill.
- Crupina vulgaris Pers. ex Cass. – krupina pospolita
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-06-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-06-26] (ang.).
- ↑ a b c d Crupina (Pers.) DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-26].
- ↑ a b Crupina. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-26].
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 66, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 63. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 251, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g David J. Keil: Crupina (Persoon) de Candolle. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-06-26].
- ↑ a b c d e P.H. Davis: Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 5. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1975, s. 586-587.
- ↑ a b c K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Dicotyledons. Asterales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2007, s. 139-140. ISBN 978-3-540-31050-1.
- ↑ Genus Crupina (Pers.) DC.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-26].