Krytonosek czarny
| Scytalopus alvarezlopezi | |
| Stiles, Laverde-R. & Cadena, 2017 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
krytonosek czarny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Krytonosek czarny[2] (Scytalopus alvarezlopezi) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych (Rhinocryptidae). Jest endemitem Kolumbii występującym w Andach w zachodniej części kraju. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali F. Gary Stiles, Oscar Laverde-R. i Carlos Daniel Cadena w 2017 roku na łamach „The Auk”, nadając mu nazwę Scytalopus alvarezlopezi. Autorzy opisali gatunek w oparciu o dwa okazy samców (samicy nie znaleziono), a jako miejsce typowe podali Alto de Pisones w gminie Mistrató w departamencie Risaralda w Kolumbii[3][4]. Od spokrewnionych kolumbijskich gatunków z rodzaju Scytalopus odróżniać je miała pieśń i mitochondrialny DNA, z kolei różnice w upierzeniu były subtelne[3]. W 2018 roku South American Classification Committee (SACC) zaakceptował Scytalopus alvarezlopezi jako nowy gatunek[5]. Krytonosek czarny jest gatunkiem monotypowym[6][7].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Scytalopus: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon „kij, pałka”; πους pous, ποδος podos „stopa”[8].
- alvarezlopezi: na cześć kolumbijskiego ornitologa prof. Humberto Álvarez-López (ur. 1943)[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak o czarnym dziobie z dwukolorowym wnętrzem, bladoróżowobiałą częścią środkową i językiem oraz czarnymi bokami i końcem języka. Nogi i stopy ciemnobrązowe, podeszwy ciemnoszarobrązowe. Tęczówki ciemnobrązowe. Samiec jest prawie jednolicie czarny, tylko na skrzydłach i zadzie lekko zabarwiony na brązowo. Podbródek i gardło nieco jaśniejsze, od ciemnoszarego do czarnoszarego, reszta dolnych części ciała czarniawo-szarawa z brązowym odcieniem. Choć samica nie została jeszcze opisana, ocenia się, że występuje niewielki dymorfizm płciowy[10]. Szczegółowe wymiary na podstawie[3][10]:
| Samiec | |
|---|---|
| Masa ciała (g) | 24,0–25,4 |
| Długość ogona (mm) | 38,9–39,6 |
| Długość dzioba (mm) | 15,6–15,9 |
| Długość skrzydła (mm) | 53,9–54,6 |
| Skok (mm) | 22,2–22,6 |
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Krytonosek czarny występuje tylko na pacyficznych stokach kolumbijskich Andów od zachodniego Chocó na południe do południowo-zachodniej części Valle del Cauca. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 26,7 tys. km², występuje prawdopodobnie w 6–10 populacjach, występuje w zakresie wysokości od 1350 do 2200 m n.p.m.[11][10]
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem jest gęsty podszyt pierwotnych lasów mglistych, głównie w wąwozach i na zboczach. Bardzo mało wiadomo o diecie tego gatunku. W żołądkach dwóch złowionych egzemplarzy, w tym holotypu, znaleziono szczątki stawonogów, m.in. chrząszczy i pająka[10]. Długość pokolenia jest określona na 3,1 lat[11].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Niewiele wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku.
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN od 2019 roku krytonosek czarny jest uznawany za gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened)[1]. Wielkość populacji nie została oszacowana, jednak na podstawie szacunków dla siostrzanego gatunku o podobnych wymaganiach – krytonoska ekwadorskiego (Scytalopus robbinsi) – populacja krytonoska czarnego może wahać się od 20 tys. do niecałych 50 tys. dorosłych osobników. Trend populacji jest określony jako spadkowy[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Scytalopus alvarezlopezi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 - krytonoski (wersja: 2020-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-16].
- ↑ a b c F. Gary Stiles, Oscar Laverde-R., Carlos Daniel Cadena, A new species of tapaculo (Rhinocryptidae: Scytalopus) from the Western Andes of Colombia, „The Auk”, 134 (2), 2017, s. 377–392, DOI: 10.1642/AUK-16-205.1 (ang.).
- ↑ Denis Lepage, Tatama Tapaculo Scytalopus alvarezlopezi [online], Avibase [dostęp 2024-02-15] (ang.).
- ↑ Gary Stiles, Proposal (803) to South American Classification Committee Recognize the newly described Scytalopus alvarezlopezi [online], South American Classification Committee, 2018 [dostęp 2024-04-16].
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-13].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-15]. (ang.).
- ↑ Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-15] (ang.).
- ↑ alvarezlopezi, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-13] (ang.).
- ↑ a b c d Guy M. Kirwan: Tatama Tapaculo Scytalopus alvarezlopezi, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-15]. (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Scytalopus alvarezlopezi [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-16] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).