Przejdź do zawartości

Kultura praska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kultury archeologiczne V wieku n.e.

     kultura praska

     kultura pieńkowska

Kultury archeologiczne w III wieku

     Pierwotne siedziby Gotów (Götaland)

     Gotlandia

     kultura wielbarska

     kultura czerniachowska

     Imperium Romanum

Kultury archeologiczne u progu I wieku n.e.

     kultura przeworska

     kultura zarubiniecka

Europa Wschodnia w V–VI wieku
Hipotetyczna kolebka kultury praskiej w III–IV w. (zaznaczona kolorem łososiowym, opisana jako „прото-пражскo-корчакская”)

Kultura praskakultura archeologiczna wczesnego średniowiecza rozwijająca się między V a VII w. n.e., na terenach Europy Środkowej. Obejmowała początkowo górne i częściowo środkowe dorzecze Dniepru. W V w. n.e. kultura ta przeniknęła na terytorium obecnej Polski, Czech, Austrii, Słowacji, wschodnich Niemiec oraz na południowy wschód Europy. Nazwa kultury wywodzi się od stanowisk archeologicznych przebadanych wokół Pragi w roku 1939 przez czeskiego archeologa I. Borkowskiego.

Powstanie, obszar i zanik

[edytuj | edytuj kod]

Kultura ta powstała w wyniku ekspansji osadniczej Hunów na tereny zajęte poprzednio przez zróżnicowaną etnicznie ludność osiadłą kultury czerniachowskiej oraz kultury kijowskiej. Zapoczątkowało to rozwój nowych kultur archeologicznych znanych jako kultura praska, kultura pieńkowska i kultura kołoczyńska. Zespoły kulturowe wyodrębnione na tym terenie uważane są przez historyków oraz archeologów za wczesnosłowiańskie.

Nazwa kultury pochodzi od typu ceramiki odkrytej i wyodrębnionej na terenie Czech. Klasyfikacji dokonano zarówno pod względem techniki produkcji tych naczyń, jak również jej form.

Kultura praska, wywodzona wraz z pozostałymi dwiema kulturami wczesnosłowiańskimi z kultury kijowskiej, rozwinęła się po części na bazie wcześniejszej kultury czerniachowskiej w jej zachodniej części, przyjmując charakterystyczne dla tej kultury przejawy produkcji dóbr materialnych. Kultura praska jest identyfikowana ze Sklawinami, zachodnim odłamem Słowian wzmiankowanym w kronice Jordanesa.

Od wschodu kultura ceramiki praskiej graniczyła z kulturą pieńkowską i (bardziej na północ) kulturą kołoczyńską, a od strony północno-zachodniej (prawe dorzecze rzeki Wisły po dorzecza Odry oraz Łaby) z kulturami ceramiki dwustożkowej, tzw. typ feldbarski (czasami jako grupę kultury praskiej wyodrębnia się Sukow-Dziedzice obejmującą tereny m.in. Polan).

Na obszarze zajmowanym przez kulturę praską między VIII/IX w. n.e. wykształciły się następnie wczesnoplemienne kultury archeologiczne Słowian zachodnich (zob. Geograf Bawarski).

Cechy charakterystyczne

[edytuj | edytuj kod]
  • Niewielkie osiedla lokowane wzdłuż rzek.
  • Drewniane kwadratowe chaty z płytkim podpiwniczeniem zagłębione w ziemię (tzw. półziemianka) oraz umieszczonym w narożniku glinianym lub kamiennym piecem kopułkowatym (lub paleniskiem).
  • Proste, lepione ręcznie, z brunatnej gliny z dużą domieszką piasku, najczęściej nie zdobione ceramiki; garnki tzw. typ praski oraz typ Korczak (nazwa dotyczy wschodniej części omawianej kultury, zob. Dulebowie). Obszar występowania ceramiki typu praskiego oraz ceramiki do niej zbliżonej typu Korczak pokrywa się z dawnym obszarem występowania kultury przeworskiej, tj. Polski Środkowej, Polski Południowej, Czech i Moraw, ziemiami środkowo-połabskimi, Słowacją, obejmuje także tereny na południe od rzeki Dunaj.
  • Zmarłych po spaleniu, chowano razem ze szczątkami stosu pogrzebowego w urnach popielnicowych, które składano następnie na płaskich cmentarzach.

Stanowiska archeologiczne

[edytuj | edytuj kod]
  • Osada kultury praskiej z przełomu V/VI w. n.e.–VII w. n.e. w Bachórzu[1], największe systematycznie zbadane osiedle wczesnosłowiańskie w Polsce.
  • Grodzisko Haćki z VI wieku
  • osada w Uroczysku Szczekotowo (stan. 3 i 5) w leśnictwie Postołowo w Puszczy Białowieskiej[2]
  • Koźliki, stan. 3, pow. hajnowski
  • Klukowicze, stan.2
  • Drohiczyn
  • Sowa-Kozarówka
  • Klukowo, stan. 2
  • Izdebki-Błażeje

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Witold Hensel „Polska starożytna”, 1988
  • Witold Hensel „Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna”, 1987
  • Józef Kostrzewski „Prehistoria ziem polskich” (wraz z R. Jakimowiczem i S. Krukowskim, 1939, reedycja 1948),
  • Józef Kostrzewski „Kultura prapolska” (1947, wydanie 3: 1962),
  • Józef Kostrzewski „Zagadnienie ciągłości zaludnienia ziem polskich w pradziejach” (1961),
  • Józef Kostrzewski „Pradzieje Polski” (wraz z W. Chmielewskim, K. Jażdżewskim, 1965).
  • Andrzej Buko. „Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej”, Wydawnictwo Trio, 2005
  • Kazimierz Godłowski. Zagadnienie ciągłości kulturowej i kontynuacji osadniczej na ziemiach polskich w młodszym okresie przedrzymskim, okresie wpływów rzymskich i wędrówek ludów, „Archeologia Polski”, t. XXI, z. 2, s. 378–401. 1976
  • Kazimierz Godłowski. Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzenienia Słowian w V–VII w. n.e., Kraków. 1979
  • Michał Janusz Parczewski. Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Kraków. 1988
  • Michał Janusz Parczewski. Początki kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce. Krytyka i datowanie źródeł archeologicznych, Wrocław 1988; (tenże), Piętnasty sezon badań wykopaliskowych na stanowisku 16 w Bachórzu pow. Rzeszów, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego XXI, Rzeszów 2000, s. 271–283; (tenże), Wczesnosłowiańskie odkrycia w Bachórzu, pow. Rzeszów, [w:] Polonia Minor Medii Aevi, pod red. Z. Woźniaka, Kraków 2003.
  • Wielka Historia Polski, tom I – „Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.)”, Piotr Kaczanowski, Janusz Krzysztof Kozłowski, wyd. Fogra Kraków 1998

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Instytut Archeologii UJ [online], archeo.uj.edu.pl:80 [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-15].
  2. Olczak i inni, Archeologia Puszczy Białowieskiej. Dzieje osadnictwa na terenie polskiej części Puszczy Białowieskiej od epoki kamienia do końca XVIII stulecia, 2022, s. 176, DOI10.23858/Waw/k/004 [dostęp 2022-12-16] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]