Kurcewiczowie
 Kurcz | |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Tytuły |
książęta |
| Protoplasta |
Michał Konstantynowicz |
| Pierwsza wzmianka |
1388 |
| Status rodziny |
wymarła |
| Ostatni przedstawiciel |
Jerzy Koryatowicz-Kurcewicz-Bułyha |
| Data wymarcia |
1960 |
| Pochodzenie etniczne | |
| Ród macierzysty | |
Kurcewiczowie herbu Kurcz, przydomku Koryatowicz i Bułyha – wymarły[1], polski ród książęcy (kniaziowski) pochodzenia wielkolitewskiego. Protoplastą rodu był Michał Konstantynowicz, przodek dynastii Giedyminowiczów, poprzez ród Narymuntowiczów.
Kurcewiczowie wygaśli w linii męskiej w 1960 roku wraz ze śmiercią Jerzego Koryatowicz-Kurcewicza-Bułyhy.
Etymologia nazwiska[edytuj | edytuj kod]
Nazwisko Kurcewiczów pochodzi od przydomku „Kurcz”, którego w pierwszej połowie XV w. używał ich przodek – książę Konstanty Piński[2].
Etymologia przydomku[edytuj | edytuj kod]
W XVII wieku w Rzeczypospolitej zapanował powszechny zwyczaj, przybierania sobie imion najdawniejszych przodków do członu nazwiska[3].
W ten sposób Kurcewiczowie przyjęli przydomek Koryatowicz jako manifest ich pochodzenia od książąt Koriatowiczów[4]. Jednakże, badania genealogiczne wykazały, że w rzeczywistości pochodzili oni od Narymuntowiczów (patrz sekcja: Pochodzenie)[2].
Niektórzy członkowie rodziny nosili również przydomek Bułyha[5].
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Wedle pierwotnej opinii historyków, a także samych Kurcewiczów, mieli być gałęzią dynastii Koriatowiczów[4].
W rzeczywistości jednak, opierając się na badaniach genealogicznych Józefa Wolffa (1852–1900), książęta Kurcewiczowie są gałęzią dynastii Narymuntowiczów. Protoplastą rodu był Michał Konstantynowicz z książąt Pińskich, syn Konstantego Pińskiego[2]. Michał Konstantynowicz jest też protoplastą książąt Buremskich[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia Kurcewiczów zaczyna się wraz pojawieniem się na początku XV wieku Konstantego, księcia pińskiego, który nosił przydomek „Kurcz”. Jego syn, Michał Konstantynowicz Kurcewicz otrzymał nadanie dóbr Bureml, Nowosiołki, Stratyn, a także inne miejscowości w dawnym powiecie łuckim na Wołyniu. Synowie Michała podzielili się na dwie rodziny, od których pochodzą Buremscy i Kurcewiczowie[2].
Pierwszy z synów Michała, Fedor, miał synów Semena, Lwa i prawdopodobnie Aleksandra, którzy pisali się w źródłach historycznych Kurcewiczami, z czasem jednak porzucili ten przydomek i zaczęli się pisać Buremskimi[2].
Drugi syn Michała, książę Wasyl używał na stałe przydomku Kurcewicz, który następnie już jako nazwisko zatrzymali jego potomkowie. Wasyl pojawił się na kartach historii w 1475 roku jako świadek przy dziale książąt Zbaraskich, w 1486 roku natomiast, wspólnie z Michałem Zahorowskim, pełnił służbę komisarza królewskiego do rozpatrzenia bliżej nieokreślonych szkód poczynionych w Dolsku[2].
Kurcewiczowie wygaśli w linii męskiej w 1960 roku wraz ze śmiercią Jerzego Koryatowicz-Kurcewicza-Bułyhy[a][1].
Herby[edytuj | edytuj kod]
 |
  |
Kurcewiczowie w kulturze[edytuj | edytuj kod]
Prawdopodobne jest, że losy jednej z wcześniejszych linii tego rodu posłużyły Henrykowi Sienkiewiczowi za pierwowzór do wykreowania literackiej rodziny o tym nazwisku w Ogniem i mieczem, w tym chociażby postaci Heleny Kurcewiczównej. Przedstawiciel rodu Kurcewiczów, kniaź Konstanty Kuriatowicz-Kurcewicz, jest także bohaterem powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego pt. Sto diabłów.
Znani przedstawiciele[edytuj | edytuj kod]
- ks. Józef Kurcewicz (?–1642) – biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- lista polskich rodów książęcych
- lista polskich rodów pseudoksiążęcych
- lista polskich herbów książęcych
- lista polskich władców
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W 1960 roku zmarł ostatni znany członek rodu Kurcewiczów, Jerzy Koryatowicz-Kurcewicz-Bułyha. W nekrologu rodzina podpisała go „Ostatnim z Rurykowiczów”. Zapewne jest to błąd, ponieważ sam przydomek Koryatowicz, którego Jerzy używał za życia, odnosi się do Koriatowiczów, gałęzi Giedyminowiczów. Fakt ten, oprócz badań genealogicznych, logicznie całkowicie wyklucza pochodzenie od Rurykowiczów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Minakowski i a ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ a b c d e f g Wolff 1895 ↓, s. 197.
- ↑ Boniecki 1901 ↓, s. 1.
- ↑ a b Ostrowski 1906 ↓, s. 151.
- ↑ Wolff 1895 ↓, s. 198.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Józef Wolff, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698.
- Adam Boniecki, Herbarz polski, t. IV, Warszawa: skład główny Gebethner i Wolff, 1901, s. 411.
- Juliusz Ostrowski, Księga herbowa rodów polskich, cz. II, Gł. skł.: Bolcewicz, 1906, s. 388.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Marek Minakowski: Kurcewicz (nekrolog). sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).