Kwartet Angloindyjski (cykl powieści)

Kwartet Angloindyjski

The Raj Quartet

Autor	Paul Scott
Typ utworu	cykl powieściowy
Data powstania	1965-1975
Wydanie oryginalne
Język	angielski
Data wydania	1966–1974(1977)
Wydawca	Penguin Books
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1988 (1992)
Wydawca	Państwowy Instytut Wydawniczy
Przekład	Zofia Kierszys, Jerzy Schwakopf, Krystyna Szerer

Kwartet Angloindyjski (ang. The Raj Quartet) – cykl powieściowy brytyjskiego pisarza Paula Scotta, opublikowany w latach 1966-1974. Cykl składa się z czterech powieści, których dopełnieniem jest piąta książka, w której występują pomniejsi bohaterowie głównego cyklu. Akcja powieści rozgrywa się w Indiach pod brytyjskim panowaniem w okresie II wojny światowej i opisuje złożone relacje między Hindusami a rządzącymi nimi Brytyjczykami.

Polskie wydanie tetralogii ukazało się w 1988 r. (piąta powieść w 1992 r.) nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego w serii Klub Interesującej Książki.

Utwory wchodzące w skład

• Klejnot Korony (The Jewel in the Crown 1966, wyd. pol. PIW 1988 w serii KIK, tł. Zofia Kierszys)
• Dzień skorpiona (The Day of the Scorpion 1968, wyd. pol. PIW 1988 w serii KIK, tł. Jerzy Schwakopf)
• Wieże milczenia (The Towers of Silence 1971, wyd. pol. PIW 1988 w serii KIK, tł. Krystyna Szerer)
• Podział łupów (A Division of the Spoils 1974, wyd. pol. PIW 1988 w serii KIK, tł. Krystyna Szerer)

oraz

• Ci, co pozostali (Staying On 1977, wyd. pol. PIW 1992 w serii KIK, tł. Piotr Paszkiewicz i Magda Iwińska)

Fabuła

1942 rok. II wojna światowa w Azji Południowo-Wschodniej. Głównymi bohaterami powieści są Daphne Manners, młoda Angielka, niedawno przybyła do Indii, Hari Kumar, Hindus wykształcony w Wielkiej Brytanii oraz Ronald Merrick, brytyjski policjant.

Daphne i Hari zakochują się w sobie. Gdy spotykają się nocą w ogrodach, Hari zostaje pobity, a Daphne zgwałcona przez bandę miejscowych przestępców. Śledztwo prowadzi Ronald Merrick, miejscowy komendant policji. Kobieta nie może przyznać się do romansu z Hindusem bez wpędzenia go w poważne kłopoty. Policjant pochodzący z niższej klasy, zazdrości Kumarowi wykształcenia i obycia, toteż okrutnie się z nim obchodzi. Daphne zachodzi w ciążę, a potem umiera podczas porodu. Wydarzenia te rzutują na dalsze losy bohaterów i związanych z nimi osób.

Powieść Ci, co pozostali koncentruje się na Tuskerze i Lucy Smalleyach, krótko wspomnianych w dwóch ostatnich tomach tetralogii. Są oni ostatnią brytyjską parą, która pozostała w małym miasteczku Pankot po uzyskaniu niepodległości przez Indie. Powieść została wyróżniona nagrodą The Man Booker Prize for Fiction w 1977 r.

Odbiór

Salman Rushdie negatywnie ocenia cykl, pisząc: „historia końca Indii Brytyjskich składa się w dużej mierze z poczynań klasy oficerskiej i ich żon. Hindusi są włóczęgami, i w większości są przedstawiani jako bohaterowie negatywni w swojej własnej historii. [...] nie ma większego znaczenia, że ​​poszczególni, fikcyjni Brytyjczycy są traktowani niesympatycznie przez swojego autora” oraz „jeśli gwałt ma być używany jako metafora powiązań indo-brytyjskich, to z pewnością, w interesie ścisłości, powinien to być gwałt na Hindusce dokonany przez jednego lub więcej Anglików”.

Z drugiej strony Tariq Ali napisał, że „powieści są jednym z najbardziej sugestywnych opisów ostatnich dziesięcioleci brytyjskiego kolonializmu w Indiach. Scottowi udało się przedstawić niuanse imperialistycznej strategii znacznie lepiej niż w większości traktatów politycznych, a przy okazji pomógł wyjaśnić, w jaki sposób Brytyjczykom udało się tak długo rządzić Indiami, nie stając w obliczu powszechnej rewolty. Z rzadką subtelnością i wrażliwością sportretował małżeństwo między administracją kolonialną a autochtonami”.

Ekranizacja

W 1984 r. Granada Television wyprodukowała dla sieci ITV 14-odcinkowy serial The Jewel in the Crown. Występowali m.in.: Art Malik, Charles Dance, Peggy Ashcroft, Tim Pigott-Smith, Geraldine James, Judy Parfitt. Serial cieszył się dużym powodzeniem i zdobył liczne nagrody. W Polsce emitowano go pod tytułem Klejnot w koronie.