Kwinkwerema
Kwinkwerema lub pentera (łac. quinquerēmis [navis]; stgr. πεντήρης pentērēs) – rzymska galera o kilku rzędach wioseł, w okresie republiki najczęściej używany typ okrętu wojennego.
Była to rzymska wersja rozpowszechnionego w czasach hellenistycznych wojennego kilkurzędowca, którego pomysł konstrukcji przypisuje się syrakuzańskiemu tyranowi Dionizjuszowi Starszemu toczącemu wówczas walki z Kartaginą. Od sycylijskich Greków przejęty przez Kartagińczyków, został następnie podczas pierwszej wojny punickiej masowo skopiowany przez Rzymian na podstawie znalezionego wraku nieprzyjacielskiego okrętu[1].
Typowa ich kwinkwerema miała długość 37 m przy szerokości kadłuba 4 m i głębokości zanurzenia 1,2 m[2]. Według Polibiusza (Dzieje I 26, 7) załogę kwinkweremy stanowiło 300 wioślarzy i 120 żołnierzy. W porównaniu z mniej doskonałą triremą o podobnych wymiarach (obsadzoną przez 200 ludzi załogi, w tym 170 wioślarzy), nieporozumienia i kontrowersje[3] wzbudzało faktyczne rozmieszczenie wioślarzy w kilku (3-5) rzędach (poziomach) oraz liczba obsługujących jedno wiosło. Udowodniono, że przy pięciu rzędach wioseł na burcie, w praktyce znacznie zakłócona byłaby sterowność takiej jednostki ze względu na niemożność synchronizacji ruchów obsługi. Brak również świadectw ikonograficznych i archeologicznych dla istnienia takiego rzymskiego pięciorzędowca. Obecnie przyjmuje się, że faktycznie trójrzędowa kwinkwerema mogła mieć po 2 wioślarzy przy wiośle na dwóch wyższych poziomach i po jednym w najniższym rzędzie wioseł[4]. Według odpowiednich wyliczeń załogę okrętu stanowiło zatem 112 wioślarzy w górnym rzędzie, 108 – w środkowym i 50 w dolnym oraz 30 marynarzy do obsługi takielunku, a ponadto 40 żołnierzy w czasie pokoju i 120 w stanie wojennym[5]. Według innego schematu rozmieszczenia, na kwinkweremie liczącej 270 wioślarzy (na 300 członków załogi) i wyposażonej w 158 wioseł, poziom najwyższy miałby 58 wioseł z dwuosobową obsługą, średni – 54 dwuosobowe, a najniższy – 46 wioseł jednoosobowych[4].
W okresie cesarstwa zastosowanie kwinkweremy we flocie zostało znacznie pomniejszone na rzecz lżejszych i ruchliwszych jednostek – powszechniej używanych kwadrirem i najpopularniejszych trirem[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lionel Casson: Starożytni żeglarze. Warszawa: Iskry, 1965, s. 136–137; 173–174. Por. Polibiusz: Dzieje I 20-21.
- ↑ Zdzisław Żygulski jun.: Broń starożytna. Grecja – Rzym – Galia – Germania. Warszawa: KAW, 1998, s. 106.
- ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (pod red. Zdzisława Piszczka). Warszawa: PWN, 1973, s. 580.
- ↑ a b Peter Connolly: Grecja i Rzym na wojnie. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021, s. 337.
- ↑ Zdzisław Żygulski jun.: Broń starożytna, dz. cyt., s. 106–107.
- ↑ Peter Connolly: Grecja i Rzym na wojnie, dz. cyt., s. 339.