Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Pakistanie
Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Pakistanie – lista miejsc w Pakistanie wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Pakistan 23 lipca 1976 roku[2].
Obecnie (stan w 2019 roku) na liście znajduje się sześć obiektów dziedzictwa kulturowego[2].
Na pakistańskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Pakistan zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajduje się 26 obiektów (stan w roku 2019)[2].
Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO[edytuj | edytuj kod]
Poniższa tabela przedstawia pakistańskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:
- Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
- Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem[2];
- Położenie – miasto, prowincja; współrzędne geograficzne;
- Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[3]:
- kulturowe (K),
- przyrodnicze (P),
- kulturowo–przyrodnicze (K,P);
- Rok wpisu – roku wpisu na listę;
- Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
| Nr ref. | Obiekt | Zdjęcie | Położenie | Typ | Rok | Opis |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 138 | Archeologiczne ruiny Mohendżo Daro Archaeological Ruins at Moenjodaro |
|
Sindh 27°19′45″N 68°08′20″E/27,329167 68,138889 |
K (ii)(iii) |
1980 | Ruiny miasta Mohendżo Daro w dolinie Indusu, wzniesionego wyłącznie z suszonej cegły w III w. p.n.e., przykład początków planowania urbanistycznego[4]. |
| 139 | Taksila Taxila |
|
Pendżab 33°46′45″N 72°53′15″E/33,779167 72,887500 |
K (iii)(vi) |
1980 | Świadectwo rozwoju urbanistycznego miasta cywilizacji doliny Indusu od czasów neolitycznych do II w. n.e.; zachowały się tu m.in. kopiec neolityczny Saraikala, mury obronne Sirkap z II w. p.n.e., miasto Sirsukh z I w. n.e.[5] |
| 140 | Ruiny buddyjskie Takht-i Bahi oraz pozostałości miasta Szahr-i Bahlol Buddhist Ruins of Takht-i-Bahi and Neighbouring City Remains at Sahr-i-Bahlol |
|
Chajber Pasztunchwa 34°19′15″N 71°56′45″E/34,320833 71,945833 |
K (iv) |
1980 | Buddyjski zespół klasztorny Takht-i Bahi z początku I w. oraz ruiny pobliskiego warownego miasteczka Szahr-i Bahlol z tego samego okresu[6]. |
| 143 | Zespół zabytkowy Thatta Historical Monuments at Makli, Thatta |
|
Sindh 24°46′00″N 67°54′00″E/24,766667 67,900000 |
K (iii) |
1981 | Nekropolia i ruiny dawnej stolicy trzech kolejnych dynastii regionu Sindh a później w posiadaniu władców mogolskich Delhi[7]. |
| 171 | Lahaur Kila i ogrody Szalimar w Lahaurze Fort and Shalamar Gardens in Lahore |
K (i)(ii)(iii) |
1981 | |||
| Lahaur Kila | 
|
Lahaur Pendżab 31°35′25″N 74°18′35″E/31,590278 74,309722 |
Fort z pałacami i marmurowymi meczetami zdobionymi mozaikami i złoceniami wzniesiony za panowania władcy Imperium Mogołów Szahdżahana[8]. | |||
| Ogrody Szalimar | 
|
Lahaur Pendżab 31°35′09″N 74°22′55″E/31,585833 74,381944 |
Kompleks ogrodowy w stylu perskim z czasów panowania władcy Imperium Mogołów Szahdżahana[8]. | |||
| 586 | Rohtas Kila Rohtas Fort |
|
Pendżab 32°57′45″N 73°35′20″E/32,962500 73,588889 |
K (ii)(iv) |
1997 | Fort wzniesiony przez Szera Szaha Suriego w 1541 roku po zwycięstwie nad władcą mogolskim Humajunem, nigdy nie zdobyty, zachował się w nienaruszonym stanie[9]. Masywny mur obronny z bastionami i monumentalnymi bramami ma długość ponad 4 km[9]. |
Obiekty na pakistańskiej Liście Informacyjnej UNESCO[edytuj | edytuj kod]
1 – w Lahaurze: Cesarski Meczet, Meczet Wazir Khan, Mauzoleum Cesarza Dźahangira, Grobowiec Asafy Khana, Akbari Sarai
2 – w Uć: Grobowiec Bibi Dżiwindi, Grobowiec Baha’ al-Halima, Meczet i Grobowiec Dżalaluddina Bukhariego
Poniższa tabela przedstawia obiekty na pakistańskiej Liście Informacyjnej UNESCO:
- Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
- Obiekt – polskie nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na pakistańskiej Liście Informacyjnej[2];
- Położenie – miasto, prowincja; współrzędne geograficzne;
- Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[3]:
- kulturowe (K),
- przyrodnicze (P),
- kulturowo–przyrodnicze (K,P);
- Rok wpisu – roku wpisu na Listę Informacyjną;
- Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
| Nr ref. | Obiekt | Zdjęcie | Położenie | Typ | Rok | Opis |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1277 | Cesarski Meczet Badshahi Mosque, Lahore |
.jpg)
|
Lahaur Pendżab 31°35′17,1″N 74°18′36,4″E/31,588070 74,310120 |
K |
1993 | Bogato zdobiony meczet z czerwonego piaskowca, wzniesiony w XVII w., przykład architektury mogolskiej[10]. |
| 1278 | Meczet Wazir Khan Wazir Khan's Mosque, Lahore |
|
Lahaur Pendżab 31°34′59″N 74°19′24″E/31,583056 74,323333 |
K |
1993 | Bogato zdobiony meczet z XVII w.[11]. |
| 1279 | Grobowiec Dżahangira, grobowiec Asafy Khana i Akbari Sarai Tombs of Jahangir, Asif Khan and Akbari Sarai, Lahore |
K |
1993 | |||
| Mauzoleum Cesarza Dźahangira | 
|
Lahaur Pendżab 31°37′21,0″N 74°18′11,5″E/31,622500 74,303200 |
Grobowiec XVII-wiecznego władcy imperium Wielkich Mogołów Dżahangira[12]. | |||
| Grobowiec Asafy Khana | 
|
Lahaur Pendżab 31°37′21″N 74°17′51″E/31,622500 74,297500 |
Grobowiec XVII-wiecznego wielkiego wezyra Asafy Khana[12]. | |||
| Akbari Sarai | 
|
Lahaur Pendżab 31°37′21,0″N 74°17′58,9″E/31,622500 74,299700 |
Karawanseraj dla podróżnych i opiekunów grobowców Dżahangira i Asafy Khana. | |||
| 1281 | Hiran Minar ze zbiornikiem wodnym w Śekhupurze Hiran Minar and Tank, Sheikhupura |
|
Śekhupura Pendżab 31°44′35,0″N 73°57′18,7″E/31,743056 73,955194 |
K |
1993 | XVII-wieczna rezydencja ze zbiornikiem wodnym wzniesiona przez Dżahangira[13]. |
| 1281 | Śah Rukn-e Alam ka Makbara Tomb of Hazrat Rukn-e-Alam, Multan |
|
Multan Pendżab 30°11′56″N 71°28′17″E/30,198889 71,471389 |
K (iii)(iv)(vi) |
1993, 2004 | XIV-wieczny grobowiec sufickiego świętego Rukn-e-Alama[14][15]. |
| 1284 | Rani Kot Rani Kot Fort, Dadu |
|
Sindh 25°53′47″N 67°54′09″E/25,896389 67,902500 |
K |
1993 | XIX-wieczne fortyfikacje na długości 35 km[16]. |
| 1286 | Meczet Szahdżahana Shah Jahan Mosque, Thatta |
.jpg)
|
Thatta Sindh 24°44′50″N 67°55′40″E/24,747222 67,927778 |
K |
1993 | XVII-wieczny meczet z najbardziej wyszukanymi na subkontynencie indo-pakistańskim dekoracjami z kafli[17]. |
| 1287 | Grobowce w Ćaukandi Chaukhandi Tombs, Karachi |
|
Karaczi Sindh 24°51′50″N 67°16′17″E/24,863889 67,271389 |
K |
1993 | Cmentarz muzułmański z XVII–XVIII w. z bogato zdobionymi grobowcami z piaskowca[18]. |
| 1876 | Stanowisko archeologiczne Mehrgarh Archaeological Site of Mehrgarh |
|
Beludżystan 29°12′45″N 67°40′15″E/29,212500 67,670833 |
K |
2004 | Stanowisko archeologiczne z pozostałościami neolitycznej osady miejskiej cywilizacji doliny Indusu z okresu od VII do III w. p.n.e.[19] |
| 1877 | Stanowisko archeologiczne Rehman Dheri Archaeological Site of Rehman Dheri |
Chajber Pasztunchwa 31°57′58,0″N 70°47′39,0″E/31,966111 70,794167 |
K (ii)(iv) |
2004 | Stanowisko archeologiczne z pozostałościami neolitycznej osady cywilizacji doliny Indusu z IV tysiąclecia p.n.e.[20] | |
| 1878 | Stanowisko archeologiczne Harappa Archaeological Site of Harappa |
|
Pendżab 30°37′45″N 72°51′49″E/30,629167 72,863611 |
K (ii)(iv) |
2004 | Stanowisko archeologiczne z pozostałościami neolitycznej osady cywilizacji doliny Indusu z III tysiąclecia p.n.e.[21] |
| 1879 | Stanowisko archeologiczne Ranigat Archaeological Site of Ranigat |
|
Chajber Pasztunchwa 30°37′45″N 72°51′49″E/30,629167 72,863611 |
K (ii)(iv) |
2004 | Stanowisko archeologiczne z pozostałościami buddyjskiej architektury cywilizacji Gandhary[22]. |
| 1880 | Edykty skalne w Shahbazgarhi Shahbazgarhi Rock Edicts |
|
Chajber Pasztunchwa 34°12′00″N 72°09′00″E/34,200000 72,150000 |
K (ii)(iv) |
2004 | Stanowisko z dwoma ogromnymi blokami skalnymi, na których wyryto 14 edyktów władcy indyjskiego imperium Maurjów – Aśoki[23]. |
| 1881 | Edykty skalne w Mansahrze Mansehra Rock Edicts |
|
Mansahra Chajber Pasztunchwa 34°20′00″N 73°10′00″E/34,333333 73,166667 |
K (ii)(iii)(vi) |
2004 | Stanowisko z trzema ogromnymi blokami skalnymi, na których wyryto 14 edyktów władcy indyjskiego imperium Maurjów – Aśoki[24]. |
| 1882 | Baltit Kila Baltit Fort |
|
Karimabad Gilgit-Baltistan 36°19′32″N 74°40′11″E/36,325556 74,669722 |
K (i)(ii) |
2004 | Fort z VIII w., siedziba władcy Buruszów do 1945 roku[25]. |
| 1883 | Grobowiec Bibi Dżiwindi, Grobowiec Baha’ al-Halima i Meczet i Grobowiec Dżalaluddina Bukhariego Tomb of Bibi Jawindi, Baha'al-Halim and Ustead and the Tomb and Mosque of Jalaluddin Bukhari |
Uć Pendżab |
K (ii)(iv)(vi) |
2004 | ||
| Grobowiec Bibi Dżiwindi | 
|
Uć Pendżab 29°14′27,3″N 71°03′09,1″E/29,240917 71,052528 |
Grobowiec Bibi Dżiwindi, prawnuczki Dżahanidżana Dżahangaszty, wzniesiony w 1494 roku[26]. | |||
| Grobowiec Baha’ al-Halima | 
|
Uć Pendżab 29°14′00″N 71°04′00″E/29,233333 71,066667 |
Grobowiec Baha’ al-Halima, nauczyciela Dżahanidżana Dżahangaszty[26]. | |||
| Meczet i Grobowiec Dżalaluddina Bukhariego | 
|
Uć Pendżab 29°14′00″N 71°04′00″E/29,233333 71,066667 |
XIV-wieczny meczet i grobowiec Dżalaluddina Bukhariego[26]. | |||
| 1885 | Port w Bhamborze Port of Banbhore |
|
Sindh 24°45′05,0″N 67°31′16,7″E/24,751400 67,521300 |
K (iv)(v)(vi) |
2004 | Stanowisko archeologiczne z pozostałościami zabudowań z okresu od I w. p.n.e. do XIII w. n.e., pozostałościami średniowiecznego portu[27]. |
| 6108 | Derawar Kila i pustynne forty na pustyni Retila-e Registan-e Ćolistan Derawar and the Desert Forts of Cholistan |
|
Pendżab 28°46′05″N 71°20′03″E/28,768056 71,334167 |
K (iii)(v) |
2016 | Na pustyni Retila-e Registan-e Ćolistan znajduje się kilka średniowiecznych fortów[28]. Najlepiej zachowany jest Derawar Kila z IX w. z masywnymi murami z gliny o wysokości 30 m[28]. |
| 6109 | Krajobraz kulturowy Hingol Hingol Cultural Landscape |
|
Beludżystan 25°36′00″N 65°40′00″E/25,600000 65,666667 |
K (iii)(vi) |
2016 | Święte miejsce hinudizmu na terenie Parku Narodowego Hingol[29]. |
| 6110 | Krajobraz kulturowy systemu kanat Karez System Cultural Landscape |
Beludżystan 30°18′10,8″N 60°58′42,1″E/30,303003 60,978375 |
K (ii)(iv)(v) |
2016 | System nawadniania na pustyni z I w. p.n.e. nadal funkcjonujący[30]. | |
| 6111 | Krajobraz kulturowy Nagarparkar Nagarparkar Cultural Landscape |
|
Sindh 24°21′35,5″N 70°45′29,9″E/24,359861 70,758306 |
K (iii)(iv) |
2016 | Dawny ośrodek dźinizmu z licznymi świątyniami z XII–XV w.[31] |
| 6112 | Park Narodowy Środkowego Karakorum Central Karakorum National Park |
|
Gilgit-Baltistan 35°53′00″N 76°31′00″E/35,883333 76,516667 |
P (viii)(ix) |
2016 | Wysokogórski park narodowy, największy pod względem powierzchni w Pakistanie[32]. 40% parku stanowią lodowce[32]. |
| 6115 | Park Narodowy Deosai Deosai National Park |
|
Gilgit-Baltistan 35°01′08,2″N 75°24′51,8″E/35,018931 75,414392 |
P (ix)(x) |
2016 | Park narodowy powstały dla ochrony himalajskiego niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos isabellinus) i jego siedlisk[33]. |
| 6116 | Las jałowcowy w Zijaracie Ziarat Juniper Forest |
|
Zijarat Beludżystan 30°25′59,7″N 67°44′18,7″E/30,433247 67,738519 |
P (x) |
2016 | Największy las jałowcowy w Pakistanie, uważany za drugi pod względem powierzchni na świecie[34]. Rosną tu jedne na jastarszych okazów jałowców na świecie[34]. |
| 6118 | Góry Słone i kopalnia soli Khewra The Salt Range and Khewra Salt Mine |
|
Pendżab 32°46′21,7″N 72°41′58,3″E/32,772694 72,699528 |
K,P (v)(viii) |
2016 | Góry Słone powstały 800 milionów lat temu, na ich obszarze występują liczne skaminialości sprzed ok. 18 milionów lat, m.in. ślady dinozaurów z jury środkowej[35]. Pokłady soli Khewra znane były już w czasach kampanii Aleksandra Macedońskiego[35]. |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ UNESCO: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. [dostęp 2019-12-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e UNESCO: Pakistan. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: The Criteria for Selection. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Ruins at Moenjodaro. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Taxila. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Buddhist Ruins of Takht-i-Bahi and Neighbouring City Remains at Sahr-i-Bahlol. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historical Monuments at Makli, Thatta. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Fort and Shalamar Gardens in Lahore. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Rohtas Fort. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Badshahi Mosque, Lahore. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Wazir Khan's Mosque, Lahore. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Tombs of Jahangir, Asif Khan and Akbari Sarai, Lahore. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Hiran Minar and Tank, Sheikhupura. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Tomb of Hazrat Rukn-e-Alam, Multan. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Tomb of Shah Rukn-e-Alam. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Rani Kot Fort, Dadu. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Shah Jahan Mosque, Thatta. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Chaukhandi Tombs, Karachi. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Mehrgarh. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Rehman Dheri. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Harappa. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Archaeological Site of Ranigat. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Shahbazgarhi Rock Edicts. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Mansehra Rock Edicts. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Baltit Fort. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Tomb of Bibi Jawindi, Baha'al-Halim and Ustead and the Tomb and Mosque of Jalaluddin Bukhari. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Port of Banbhore. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Derawar and the Desert Forts of Cholistan. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Hingol Cultural Landscape. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Karez System Cultural Landscape. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Nagarparkar Cultural Landscape. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Central Karakorum National Park. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Deosai National Park. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Ziarat Juniper Forest. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: The Salt Range and Khewra Salt Mine. [dostęp 2019-12-25]. (ang.).