Lithophane ornitopus

	Lithophane ornitopus
	(Hufnagel, 1766)
	; Imago w spoczynku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	motyle
Rodzina	sówkowate
Podrodzina	Xyleninae
Plemię	Xylenini
Podplemię	Xylenina
Rodzaj	drewnica
Podrodzaj	Lithophane (Lithophane)
Gatunek	Lithophane (Lithophane) ornitopus
Synonimy
	Noctua ornitopus Hufnagel, 1766; Noctua rizolitha Denis & Schiffermüller, 1775; Lithophane lactipennis Dadd, 1911; Graptolitha ornitopus (Hufnagel, 1766); Ornitopia ornitopus (Hufnagel, 1766); Graptolitha ornitopus zinckenii (Treitschke, 1826);
	Noctua ornitopus Hufnagel, 1766; Noctua rizolitha Denis & Schiffermüller, 1775; Lithophane lactipennis Dadd, 1911; Graptolitha ornitopus (Hufnagel, 1766); Ornitopia ornitopus (Hufnagel, 1766); Graptolitha ornitopus zinckenii (Treitschke, 1826);
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lithophane ornitopus – gatunek motyla z rodziny sówkowatych. Zamieszkuje Palearktykę od Półwyspu Iberyjskiego i Afryki Północnej po Syberię. Gąsienice żerują na drzewach liściastych, najchętniej na dębach.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1766 roku przez Johanna Siegfrieda Hufnagela pod nazwą Phalaena socia. Jako miejsce typowe autor wskazał okolice Berlina w Niemczech. W 1775 roku ten sam gatunek opisany został z Wiednia przez Johanna N.C.M. Denisa i Ignaza Schiffermüllera jako Noctua rizolitha^[1]. W 1996 roku Herbert Beck umieścił ten gatunek w monotypowym rodzaju Ornitopia^[2], jednak taka klasyfikacja nie przyjęła się^[1].

W obrębie gatunku wyróżnia się dwa podgatunki^[1]^[3]^[4]:

Lithophane ornitopus ornitopus (Hufnagel, 1766)
Lithophane ornitopus pitzalisi Hartig, 1976

Ten drugi opisany został w 1976 roku przez Friedricha Hartiga z Cagliari na Sardynii^[1].

Morfologia

Motyl ten osiąga od 32 do 38 mm rozpiętości skrzydeł^[4]. Ma stosunkowo dużą głowę z dobrze wykształconą ssawką, dużymi oczami złożonymi i dość szerokim czołem porośniętym włosowatymi łuskami. Ubarwienie tułowia jest jasnoszare. Wierzch tułowia porastają włosowate i łopatowate łuski, spiętrzające się na przedzie w podłużny czub. Skrzydło przednie jest długie i wąskie, długości od 17 do 20 mm. Tło tegoż skrzydła jest jasnoszarawobiałe, zaś wzór na nim czarniawy. Między zakończeniami żyłek znajdują się wyraźne ciemne kropki. Wyraźna, ciemna smuga pomiędzy przepaskami wewnętrzną i zewnętrzną za komórką środkową nie występuje. Skrzydło tylnej pary jest duże. Na odwłoku brak jest czubka odstających łusek włosowatych^[5].

Ekologia i występowanie

Owad ten zasiedla widne lasy mieszane i liściaste, zarośla, polany leśne, skraje lasów, porastające dębami łąki, a czasem nasadzenia miejskie. Owady dorosłe pojawiają się we wrześniu i pozostają aktywne do późnej jesieni^[5]^[4]^[6]. Żerują na bluszczu pospolitym^[4]. Są stadium zimującym. Wybudzają się wczesną wiosną i przeżywają do maja^[5]^[4]^[6]. Czasem przylatują do sztucznych źródeł światła^[4]. Żerowanie gąsienic odbywa się od maja do czerwca lub lipca^[5]^[4]^[6]. Gąsienice są foliofagami preferującymi dęby^[6]^[1], ale żerującymi też na czeremsze zwyczajnej, śliwie tarninie, topoli osice i wierzbach^[1]^[4].

Gatunek palearktyczny^[1]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Finlandii Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji^[3]. W Azji sięga na wschód po okolice Amuru. Ponadto zamieszkuje północno-zachodnią część Afryki^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Markku Savela: Lithophane Hübner, [1821]. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-06-04].
↑ Herbert Beck. Systematische Liste der Noctuidae Europas (Lepidoptera, Noctuidae). „Neue Entomologische Nachrichten”. 36, s. 1-122, 1996. ISSN 0722-3773.
↑ ^a ^b Lithophane (Lithophane) ornitopus (Hufnagel, 1766). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-06-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Krzysztof Jonko: Lithophane (Lithophane) ornitopus (Hufnagel, 1766). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-06-06].
↑ ^a ^b ^c ^d Andrzej Samuel Kostrowicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 53a. Sówki – Noctuidae. Wstęp i podrodzina Cuculliinae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1956.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wolfgang Wagner: Lithophane ornitopus (Hufnagel, 1766). [w:] Lepidoptera and their ecology [on-line]. 2005-2021. [dostęp 2021-06-06].

[funet-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Markku Savela: Lithophane Hübner, [1821]. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-06-04].

[Beck-2] Herbert Beck. Systematische Liste der Noctuidae Europas (Lepidoptera, Noctuidae). „Neue Entomologische Nachrichten”. 36, s. 1-122, 1996. ISSN 0722-3773.

[fe-3] Lithophane (Lithophane) ornitopus (Hufnagel, 1766). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-06-06].

[Jonko-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Krzysztof Jonko: Lithophane (Lithophane) ornitopus (Hufnagel, 1766). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-06-06].

[Kostrowicki-5] Andrzej Samuel Kostrowicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 53a. Sówki – Noctuidae. Wstęp i podrodzina Cuculliinae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1956.

[pyr-6] Wolfgang Wagner: Lithophane ornitopus (Hufnagel, 1766). [w:] Lepidoptera and their ecology [on-line]. 2005-2021. [dostęp 2021-06-06].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]