Tekst źródłowy strony Lwów

{{Miejscowość infobox
 |nazwa                     = Lwów
 |nazwa oryginalna          = {{k|uk|Львів}}
 |zdjęcie                   = Lwów - Widok z wieży ratuszowej 01.jpg
 |opis zdjęcia              = Panorama Lwowa w kierunku wschodnim z [[Ratusz we Lwowie|wieży ratuszowej]]
 |alt zdjęcia               = Panorama Lwowa. Widok z góry przedstawia budynki, szare i czerwone dachy kamienic, w oddali wieża i kopuła. W tle widać porośnięte drzewami wzgórze i błękitne niebo.
 |herb                      = Coat of arms of Lviv.svg
 |flaga                     = Flag of Lviv.svg
 |dopełniacz nazwy          = Lwowa
 |państwo                   = UA-46
 |prawa miejskie            = 1356
 |stanowisko zarządzającego = mer
 |zarządzający              = [[Andrij Sadowy]]
 |powierzchnia              = 182,01
 |wysokość                  = 296
 |rok                       = 2021
 |liczba ludności           = 717 803<ref name="ludnosc" />
 |gęstość zaludnienia       = 3979,5
 |numer kierunkowy          = (+380) 0322
 |kod pocztowy              = 79000–79490
 |tablice rejestracyjne     = BC (14)
 |podział miasta            = 6 dzielnic
 |kod mapy                  = obwód lwowski
 |wariant mapy              = 
 |współrzędne               = 49°50′31.20″N 24°01′55.19″E
 |commons                   = Category:Lviv
 |wikicytaty                = Lwów
 |wikisłownik               = Lwów
 |www                       = http://www.city-adm.lviv.ua
}}
[[Plik:Lviv Vynnychenka 18 RB.jpg|thumb|alt= Fasada frontowa budynku Gmachu Namiestnictwa we Lwowie. Ścianę frontową zdobi szereg okien. Budynek czterokondygnacyjny. Przed wejściem do budynku znajdują się cztery kolumny. W oddali błękitne niebo.|Gmach Namiestnictwa we Lwowie]]
'''Lwów''' ({{w języku|uk|Львів}}, ''Lwiw'') – miasto na [[Ukraina|Ukrainie]], ośrodek administracyjny [[obwód lwowski|obwodu lwowskiego]], [[Rejon lwowski|rejonu lwowskiego]] i [[Lwów (hromada)|hromady Lwów]].

Lwów jest położony na pograniczu [[Roztocze Wschodnie|wschodniego Roztocza]] ([[Roztocze Lwowskie]]) i [[Wyżyna Podolska|Wyżyny Podolskiej]], nad rzeką [[Pełtew|Pełtwią]]. Jest ważnym [[przemysł|ośrodkiem przemysłowym]], [[lotnisko|węzłem lotniczym]], [[węzeł kolejowy|kolejowym]] i drogowym. Na początku 2021 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą niemal 718 tys., Lwów zajmował siódme miejsce wśród najludniejszych [[Miasta na Ukrainie|ukraińskich miast]]<ref name="ludnosc">{{Cytuj stronę |url = https://worldpopulationreview.com/countries/cities/ukraine |tytuł = Population of Cities in Ukraine (2021) |opublikowany = worldpopulationreview.com |data dostępu = 2021-12-27}}</ref>.

[[Lokacja (historia)|Założony]] ok. 1250 przez władcę [[księstwo halicko-wołyńskie|Rusi Halicko-Włodzimierskiej]] [[Daniel Halicki|Daniela]], który nazwał miasto Lwowem na cześć swojego syna [[Lew Halicki|Lwa]]. W latach 1349–1370 w składzie [[Zjednoczone Królestwo Polskie|Królestwa Polskiego]], 1370–1387 w składzie [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]], od 1387 do 1772 ponownie w składzie Królestwa Polskiego i [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]] (od 1569), od 1434 był stolicą [[województwo ruskie|województwa ruskiego]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]]. Miasto posiadało prawo do czynnego uczestnictwa w akcie [[wolna elekcja|wyboru króla]]<ref>''Polska Encyklopedia Szlachecka'', t. I, Warszawa 1935, s. 42.</ref>. Lwów uzyskał [[prawo składu]] przed 1379 rokiem<ref>Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 136.</ref>. Od [[Rozbiory Polski|pierwszego rozbioru]] (1772) pod władzą [[Monarchia Habsburgów|Austrii]], jako stolica [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Królestwa Galicji i Lodomerii]] – [[Kraj koronny|kraju koronnego]] w składzie [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]], aż do ich upadku (1918). W okresie [[rozbiory Polski|zaborów]] był jednym z najważniejszych ośrodków nauki, oświaty i kultury polskiej oraz centrum politycznym i stolicą [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]].

W listopadzie 1918 przedmiot [[Bitwa o Lwów (1918–1919)|zbrojnego sporu terytorialnego]] odradzającego się [[II Rzeczpospolita|państwa polskiego]] i [[Zachodnioukraińska Republika Ludowa|Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej]], proklamowanej przez ukraińskich polityków [[Galicja Wschodnia|Galicji Wschodniej]]. Od 23 grudnia 1920<ref>{{Dziennik Ustaw|1920|117|768}} – Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy. Województwo zaczęło funkcjonować 1 września 1921 – wszedł w życie podział b. Królestwa Galicji i Lodomerii na województwa i likwidacja Namiestnictwa Galicji. {{Dziennik Ustaw|1921|46|282}}- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 1921 r. w przedmiocie wykonania art. 3 ustawy z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy, por. Agnieszka Biedrzycka, ''Kalendarium Lwowa 1918–1939'', Kraków 2012 wyd. ''[[Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”|Universitas]]'', {{ISBN|97883-242-1678-9}}, s. 129.</ref> do 16 sierpnia 1945<ref name="granica" /> stolica [[województwo lwowskie|województwa lwowskiego]] [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]], największe miasto tzw. ''[[Małopolska Wschodnia|Małopolski Wschodniej]]''. Jedno z sześciu wielkich miast II Rzeczypospolitej (trzecie co do wielkości w kraju), obok największej z nich [[Warszawa|Warszawy]], [[Łódź|Łodzi]], [[Poznań|Poznania]], [[Kraków|Krakowa]] i najmniejszego [[Wilno|Wilna]].

W okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] pod [[Okupacja wojenna|okupacją]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|sowiecką]], [[III Rzesza|niemiecką]] i ponownie sowiecką<ref>Od 22 września 1939 do 30 czerwca 1941 pod [[okupacja wojenna|okupacją]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] w konsekwencji [[Agresja ZSRR na Polskę|agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939]] i [[Pakt Ribbentrop-Mołotow|paktu Ribbentrop-Mołotow]], 1 listopada 1939 jednostronnie [[aneksja|anektowany]] przez ZSRR, od 30 czerwca 1941 do 22 lipca 1944 pod okupacją [[III Rzesza|III Rzeszy]] w konsekwencji [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]], od 22 lipca 1944 do 16 sierpnia 1945 ponownie pod okupacją sowiecką.</ref>. W konsekwencji decyzji mocarstw [[Wielka trójka|wielkiej trójki]] zapadłych na [[konferencja jałtańska|konferencji jałtańskiej]] znalazł się w granicach [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|USRR]], a ludność polska została [[Wysiedlenie Polaków ze Lwowa|wysiedlona]] przez władze sowieckie<ref name="granica">Po [[Konferencja jałtańska|konferencji jałtańskiej]] (4–11 lutego 1945), wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń [[Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej]] podpisał 16 sierpnia 1945 [[Umowa graniczna pomiędzy Polską a ZSRR z 16 sierpnia 1945 roku|umowę]] z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], uznając nieco zmodyfikowaną [[Linia Curzona|linię Curzona]] za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|PKWN]] i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy Lwów i wschodnią część [[województwo lwowskie|województwa lwowskiego]] włączono do [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]].</ref>. Od 1991 w granicach niepodległej [[Ukraina|Ukrainy]].

Lwów jako miasto wieloetniczne rozwijał się do wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] we współistnieniu wielu różnych narodowości: oprócz dominujących liczebnie [[Polacy|Polaków]] Lwów zamieszkiwali [[Żydzi]], [[Ukraińcy]], [[Ormianie]], [[Niemcy (naród)|Niemcy]], [[Czesi]], [[Rosjanie]] i inni. Obecnie, w wyniku powojennych przesiedleń ludności i zmiany granic państwowych, zdominowany przez ludność ukraińską. [[Stare Miasto we Lwowie|Historyczne centrum Lwowa]] zostało w 1998 wpisane na [[lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa UNESCO]]<ref>Uzasadnienie wpisu: „Criterion (ii): In its urban fabric and its architecture, L’viv is an outstanding example of the fusion of the architectural and artistic traditions of eastern Europe with those of Italy and Germany. Criterion (v): The political and commercial role of L’viv attracted to it a number of ethnic groups with different cultural and religious traditions, who established separate yet interdependent communities within the city, evidence for which is still discernible in the modern townscape”. [http://whc.unesco.org/en/list/865 Stare Miasto we Lwowie na stronie UNESCO] ([[język angielski]]).</ref>.

Współcześnie Lwów stanowi ważny ośrodek nauki i kultury na [[Ukraina|Ukrainie]]. Działa tu m.in. [[Uniwersytet Lwowski]] (powstały w 1661), [[Politechnika Lwowska]] (1844), [[Lwowska Galeria Sztuki]] (1897), [[Opera Lwowska|Teatr Wielki]] (1900) i [[Polski Teatr Ludowy we Lwowie|Polski Teatr Ludowy]] (1958). Miasto jest głównym ośrodkiem kultury i życia społecznego mniejszości polskiej na Ukrainie.

== Historia ==
{{Osobny artykuł|Kalendarium historii Lwowa}}

=== Prehistoria, czasy przedlokacyjne ===
Najstarsze archeologiczne ślady osadnictwa pochodzą z V wieku<ref>Я. Ісаєвич, М. Литвин, Ф. Стеблій, ''Iсторія Львова. У трьох томах''. – Wyd.Центр Європи, Львів 2006, {{ISBN|978-966-7022-59-4}}, t. 1, s. 7.</ref>. Od IX wieku na obszarze północnej części dzisiejszego Lwowa, pomiędzy [[Wysoki Zamek (wzgórze)|Górą Zamkową]] a rzeką [[Pełtew|Pełtwią]], istniało osadnictwo [[Języki lechickie|plemienia lechickiego]] – [[Lędzianie|Lędzian]], w X w. powstała osada Lędzian na Górze Zamkowej<ref>Antoni Schneider, ''Badania i poszukiwania archeologiczne w [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]] w ostatnich latach'', „Przegląd Archeologiczny”, R. 1:1876, z. 1, s. 16–22; Oleksij Onysymowyć Ratyć, ''Drevnorus’ki materiały z rozkopok 1955–1956 rr. na Zamkovij hori u L’vovi'', ''Materiały i Doslidżennja z Archeologii Prykarpatt’ja i Vołyni 1961'', t. 3, s. 115–127, [w:] Łukasz Walczy, ''Początki Lwowa w świetle najnowszych badań'', [w:] ''Lwów wśród nas'', cz. 2, 2006, s. 20–21.</ref>. Istnienie osady potwierdzono w 1977 roku, kiedy podczas badań odkryto, że [[Cerkiew św. Mikołaja we Lwowie|Cerkiew św. Mikołaja]] (w pobliżu Wysokiego Zamku) wybudowano na wcześniej funkcjonującym cmentarzysku<ref name="autonazwa1">Vołodymyr Vujcyk, ''Derżavnyj Istoryczno-Architekturnyj Zapovidnyk u L’vovi'', Lwów 1991, s. 9, [w:] Łukasz Walczy, ''Początki Lwowa w świetle najnowszych badań'', [w:] ''Lwów wśród nas'', cz. 2, 2006, s. 20–21.</ref>.

W 981 teren [[Grody Czerwieńskie|Grodów Czerwieńskich]] został podbity przez [[Włodzimierz I Wielki|Włodzimierza Wielkiego]] i dostał się pod panowanie [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]]. Prawdopodobnym jest, że wcześniej, do roku 981, tereny te należały do państwa polskiego Mieszka I<ref>Stanisław Zakrzewski, ''Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego'', Warszawa 1921; Jerzy Strzelczyk, ''Mieszko Pierwszy'', Poznań 1992.</ref> lub istniało tam niezależne państwo Lędzian<ref>Gerard Labuda, ''Mieszko I'', Wrocław 2002.</ref>. W czasie [[Wyprawa kijowska (1018)|wyprawy wojennej]] na [[Kijów]] w 1018 roku odbił te tereny [[Bolesław I Chrobry]]. W 1031 przyłączył je do Rusi Kijowskiej [[Jarosław I Mądry]], przesiedlając część ludności lędziańskiej w okolice [[Kijów|Kijowa]]. Raz jeszcze przyłączył je na krótko (1077-1086) do [[Polska wczesnopiastowska|monarchii wczesnopiastowskiej]] [[Bolesław II Szczodry|Bolesław Śmiały]], utracił je ostatecznie na rzecz Rusi Kijowskiej [[Władysław I Herman]]. Po 1031 pojęcie Grodów Czerwieńskich zanikło.

=== Lwów w Rusi Halicko-Włodzimierskiej ===
Lwów zgodnie z tradycją został [[Lokacja (historia)|założony]] ok. 1250 przez księcia [[Daniel Halicki|Daniela I Halickiego]], wywodzącego się z dynastii [[Rurykowicze|Rurykowiczów]], który nazwał miasto Lwowem na cześć swojego syna [[Lew Halicki|Lwa]]. Tę wersję przedstawili w XVII wieku [[burmistrz]]owie Lwowa: [[Jan Alnpek]] i [[Józef Bartłomiej Zimorowic|Bartłomiej Zimorowicz]], a pogląd ten ugruntował w 1894 [[Fryderyk Papée]] w monografii: ''Historya miasta Lwowa w zarysie''. Wcześniej istniał tam ośrodek osadniczy w postaci podgrodzia z charakterystycznym elementem rozplanowania – wydłużonym [[Rynek (urbanistyka)|rynkiem]]. Założenie grodu przez Daniela było ''[[de facto]]'' jego kolejną odbudową po najeździe [[Batu-chan]]a z 1240<ref name="autonazwa1" /><ref>Jan Buraczyński, ''Roztocze – dzieje osadnictwa'', Lublin 2008, s. 73.</ref>. Pierwsza wzmianka o Lwowie pochodzi z [[Latopis Halicko-Wołyński|Latopisu halicko-wołyńskiego]] z 1256, miasto wzmiankowane jest w związku z pożarem [[Chełm]]a – stolicy [[Księstwo halicko-wołyńskie|Rusi Halicko-Włodzimierskiej]]<ref>„Taki był płomień, iż na wsze strony widziano pożar, jakoż i ze Lwowa patrzący ku polom bełskim widzieli łunę do płomieni wielkiego ognia”. [[Aleksander Czołowski]], ''Historia Lwowa od założenia do roku 1600'', Lwów 1925, s. 4.</ref>.

Lew I Halicki po śmierci ojca przeniósł w 1272 do Lwowa stolicę [[Księstwo halicko-wołyńskie|Rusi Halicko-Włodzimierskiej]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Kępiński |imię = Andrzej |autor link = Andrzej Kępiński (dziennikarz) |tytuł = Ukraina – po obu stronach Dniestru |wydawca = [[Zysk i S-ka]] |miejsce = Poznań |rok = 2013 |miesiąc = grudzień |seria = Człowiek poznaje świat |strony = 83 |isbn = 978-83-7785-346-7}}</ref>.

=== Królestwo Polskie i Rzeczpospolita Obojga Narodów ===
[[Plik:Lviv 1359.jpg|thumb|alt= Pieczęć Lwowa. Kształt okrągły. W centralnym punkcie kroczący lew w bramie z trzema wieżami.|Najstarsza znana pieczęć Lwowa z 1359 r.]]
{{mapa lokalizacyjna
 |mapa        = Polska
 |wariant     = 1771
 |punkty mapy = 
{{mapa lokalizacyjna/punkt|49°50′31.20″N 24°01′55.19″E|opis=Lwów}}
}}
W 1340 po śmierci [[Bolesław Jerzy II|Bolesława Jerzego II]] miasto, na podstawie umowy spadkowej podpisanej dwa lata wcześniej, przeszło pod berło króla Polski. W latach 1340–1349 pod władzą namiestniczą [[Dymitr Detko|Detki (Dymitra)]], w 1349 objęty faktycznie przez Kazimierza Wielkiego. W 1350 książę [[Wielkie Księstwo Litewskie|litewski]] [[Lubart]] w czasie napadu zniszczył Lwów. 17 kwietnia 1356 [[Kazimierz III Wielki]] lokował [[Stare Miasto we Lwowie|Stare Miasto]] na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. W dokumencie lokacyjnym wyraźnie zaznaczył (co potwierdza jego tolerancyjną politykę), że wszyscy mieszkańcy, zarówno [[Polacy]], jak i [[Rusini]], [[Ormianie]], [[Żydzi]] i [[Tatarzy]] mają prawo do zachowania własnych praw, religii i obyczajów<ref>[[Karol Grünberg]], Bolesław Sprengel, ''Trudne sąsiedztwo'', Warszawa 2005, s. 31.</ref>. Od 1360 miasto stało się stolicą [[Lwowska diecezja ormiańska|lwowskiej diecezji ormiańskiej]] [[Apostolski Kościół Ormiański|Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego]], której pierwszym biskupem został Grzegorz I Wielki (Grigor I Wielki). [[Ludwik Węgierski|Ludwik I Węgierski]] przyłączył [[Ruś Czerwona|Ruś Czerwoną]] wraz ze Lwowem do [[Królestwo Węgier|Węgier]] w 1370. Rządy namiestnicze sprawował tam w imieniu króla książę [[Władysław Opolczyk]]. Po jego odwołaniu, od 1379 rządzili tu [[Starosta|starostowie]] węgierscy. W 1387 usunęła ich królowa [[Jadwiga Andegaweńska]], która ogłosiła akt przyłączenia [[Księstwo halicko-wołyńskie|Rusi Halicko-Włodzimierskiej]] do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]]<ref>„Dziełem rzeczywistych twórców unii polsko-litewskiej i kierowników polskiej polityki był akt formalnego objęcia Rusi Halicko-Włodzimierskiej pod władzę Polski (1387). Aktu tego dokonała Jadwiga jako sukcesorka Ludwika, a chodziło w nim przede wszystkim o uchylenie zwierzchności węgierskiej nad tym krajem, utrwalonej po śmierci Kazimierza Wielkiego”, [[Jerzy Wyrozumski]], ''Historia Polski do roku 1505'', Warszawa 1978, [[Wydawnictwo Naukowe PWN|Państwowe Wydawnictwo Naukowe]], s. 250.</ref><ref>Przemysław Włodek, Adam Kulewski, ''Lwów. Przewodnik'', Pruszków 2006, s. 33.</ref>. W 1412 (1414)<ref>W 1412 wydana została [[bulla]] papieska, w 1414 nastąpiła jej [[promulgacja]].</ref> miasto stało się stolicą [[Archidiecezja lwowska|archidiecezji lwowskiej]] i siedzibą [[Metropolita|metropolity]] [[Kościół katolicki|łacińskiego]], w miejsce przeniesionej do Lwowa [[Rzymskokatolicka metropolia halicka|metropolii halickiej]]. Pierwszym arcybiskupem metropolitą lwowskim był [[Jan Rzeszowski (zm. 1436)|Jan Rzeszowski]], do 1414 [[Rzymskokatolicka metropolia halicka|metropolita halicki]]. Jednymi z pierwszych arcybiskupów metropolitów lwowskich byli [[Grzegorz z Sanoka]] i [[Jan Długosz]]. Podobnie jak [[Kraków]], [[Gdańsk]] czy [[Toruń]], Lwów był [[Miasto królewskie|miastem królewskim]] i posiadał dla [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] wielkie znaczenie obronne i ekonomiczne. W XVII wieku Lwów, liczący 30 tysięcy mieszkańców<ref>Jacek Tokarski, ''Lwów i okolice'', Pascal, Bielsko-Biała 2005.</ref>, był po Gdańsku drugim co do wielkości i bogactwa miastem Rzeczypospolitej.

[[Prawo składu]] nadane w 1444 i korzystne położenie na kupieckim szlaku bałtyckim i czarnomorskim spowodowały wzrost zasobności mieszczan i bujny rozkwit miasta, zwłaszcza po pożarze w 1527 roku, co znalazło swój wyraz m.in. w budowanych od średniowiecza okazałych budowlach obronnych, sakralnych i świeckich oraz w rozwoju nauki, kultury i sztuki.

[[Plik:Lwow 1.jpg|thumb|alt= Stara rycina. Widok na panoramę Lwowa. W górnej części w centralnym punkcie napis Leopolis umieszczony w ramce. Po obu stronach napisu po dwa herby. W dolnej części rysunek miasta położonego wśród zielonych pól. Dominują wieże kościołów. W oddali wzgórza. Na jednym wzgórzu zamek.|Panorama Lwowa w 1616 roku.]]
Miasto zamieszkane było przez przedstawicieli różnych nacji i religii: [[Polacy]], [[Żydzi]], [[Rusini]], [[Ormianie]], [[Włosi]], [[Węgrzy]], [[Niemcy]], [[Tatarzy]] i in., którzy ze względu na silne oddziaływanie kultury polskiej z reguły polonizowali się już w drugim pokoleniu, zachowując przy tym swoje obyczaje i religię. Lwów był jedynym miastem w świecie posiadającym trzy (z czasem katolickie) metropolie różnych obrządków: od 1361 [[Apostolski Kościół Ormiański|ormiańską]] (przeniesioną z Łucka), a po 1630 [[Kościół katolicki obrządku ormiańskiego|ormiańskokatolicką]], od 1412 [[Kościół łaciński|łacińską]] (przeniesioną z Halicza), i od 1807 [[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego|greckokatolicką]]. Ponadto w latach 1539–1700 istniało we Lwowie biskupstwo obrządku prawosławnego<ref>{{Cytuj |autor = A. Martynowicz |tytuł = Typologia soborów lokalnych Kościoła prawosławnego na ziemiach ruskich i Wielkiego Księstwa Litewskiego do końca XV wiek, [w:] Latopisy Akademii Supraskiej, vol. 5, Białystok 2014, s. 9–38.}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = B. Kumor |tytuł = Archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego w świetle schematyzmu archidiecezjalnego z 1939 r., [w:] Folia Historica Cracoviensia, vol. 9, Kraków 2003, s. 307–310.}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = J.K. Ostrowski |tytuł = Lwów: Dzieje i sztuka, Kraków 1997, s. 12.}}</ref>.

Lwów był miastem wielonarodowościowym. Według szacunkowych danych w 1648 roku w trzydziestotysięcznym Lwowie mieszkało około 50% [[Polacy|Polaków]], 20% [[Rusin (Ukraina)|Rusinów]] i od 16 do 20% [[Żydzi|Żydów]]. Żyli tu [[Ormianie]] oraz mieszczanie kilkunastu innych narodowości, m.in. [[Niemcy]], [[Węgrzy]], [[Włosi]], [[Grecy]], [[Bułgarzy]], [[Karaimi]] i [[Tatarzy]]<ref>Maurycy Horn, Społeczność żydowska w wielonarodowościowym Lwowie, w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, 1991, 1 (157), s. 3.</ref>.

Z racji swojego położenia Lwów był narażony na ataki wrogich wojsk ([[Imperium Osmańskie|Turków]] i [[Chanat Krymski|Tatarów]], po 1648 również [[Kozacy zaporoscy|Kozaków]] i [[Carstwo Rosyjskie|Rosjan]]). Silnie ufortyfikowany i uzbrojony staraniem królów polskich i swoich obywateli, zasobny w dobra materialne, którymi także opłacano okup najeźdźcom, miał opinię miasta niezdobytego. Bronił się skutecznie przed najazdami, bronił też solidarnie przed wydaniem wrogowi swoich obywateli niezależnie od ich narodowości i religii<ref>Podczas oblężenia Lwowa w 1648 przez wojska [[Bohdan Chmielnicki|Chmielnickiego]] i sprzymierzonych z nimi [[Tatarzy|Tatarów]], jednym z warunków odstąpienia wojsk było wydanie lwowskich Żydów. Obrońcy nie zgodzili się na to, oświadczając, że Żydzi „równo z nimi wszystkie nakłady i niewczasy ponoszą”.</ref>. W roku 1656 król [[Jan II Kazimierz Waza]] złożył w [[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie|katedrze]] – niespełnione później – [[śluby lwowskie]], a dwa lata później, oddając hołd dzielności i zasługom miasta, zrównał Lwów w prawach z [[Kraków|Krakowem]] i [[Wilno|Wilnem]], oraz [[Nobilitacja|nobilitował]] mieszczan lwowskich<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Kępiński |imię = Andrzej |autor link = Andrzej Kępiński (dziennikarz) |tytuł = Ukraina – po obu stronach Dniestru |wydawca = [[Zysk i S-ka]] |miejsce = Poznań |rok = 2013 |miesiąc = grudzień |seria = Człowiek poznaje świat |strony = 86 |isbn = 978-83-7785-346-7}}</ref>. {{fakt|W tym samym roku papież [[Aleksander VII]] nadał miastu tytuł ''[[Semper fidelis|Semper Fidelis]]'' za obronę i wierność wierze rzymskokatolickiej|data=2016-05}}, a {{fakt|[[Sejm walny I Rzeczypospolitej|Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów]] nadał miastu tytuł Semper Fidelis Poloniae|data=2016-05}}. Od połowy XVII w. następował jednak stopniowy upadek militarny i ekonomiczny miasta, które stało się celem ataków [[Powstanie Chmielnickiego|kozackich]], tureckich i [[Potop szwedzki|szwedzkich]]. Miasto zmuszone było płacić oblegającym wysokie kontrybucje. W 1704, podczas [[III wojna północna|III wojny północnej]] po raz pierwszy od średniowiecza Lwów został zajęty przez obce wojska (armię szwedzką [[Karol XII|Karola XII]]), obrabowany i zmuszony do zapłaty kontrybucji. Podkopało to status materialny miasta.

=== Zabór austriacki ===
[[Plik:Galicyja w obrazach ca 1840 (250882) (cropped).jpg|mały|alt= Rycina w technice ołówka w kolorze sepii. Na pierwszym planie wzgórza i powóz ciągnięty przez cztery Konie. W oddali znajduje się szeroka panorama miasta. W centralnym punkcie miasta droga.|Panorama Lwowa w połowie XIX wieku<ref>{{Cytuj |autor = Aleksander Zawadzki |tytuł = Galicyja w obrazach, czyli Galerya litografowanych widoków, okolic i najznakomitszych zabytków w Galicyi z opisaniem obrazów w języku polskim i niemieckim |data = [ca 1840] |miejsce = Lwów |wydawca = u Piotra Pillera |url = https://polona.pl/item/galicyja-w-obrazach-czyli-galerya-litografowanych-widokow-okolic-i-najznakomitszych,MjUxMzE1/}}</ref>]]
W 1772, w wyniku [[I rozbiór Polski|I rozbioru Polski]], miasto znalazło się pod władzą [[Monarchia Habsburgów|Austrii]] jako stolica ''[[Królestwo Galicji i Lodomerii|Królestwa Galicji i Lodomerii]]''.

W 1782 r. w ramach tzw. [[Kasata józefińska|kasaty józefińskiej]] władze austriackie zlikwidowały we Lwowie 15 klasztorów.

W dniach 2–19 czerwca 1809 we Lwowie zajętym przez wojska [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] dowodzone przez księcia [[Józef Poniatowski|Józefa Poniatowskiego]], działał krótko [[Rząd Centralny Wojskowy Tymczasowy Obojga Galicji]] pod prezesurą ordynata [[Stanisław Kostka Zamoyski|Stanisława Kostki Zamoyskiego]].

W okresie [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] 2 listopada 1848 miasto zostało na rozkaz gubernatora [[Franz von Stadion|Franza Stadiona]] ostrzelane z dział przez wojsko austriackie. Dla kontroli nad miastem w latach 1852–1854 Austriacy wznieśli [[Cytadela we Lwowie|Cytadelę]] na wzgórzu, z którego w 1848 prowadzili ostrzał.

=== Autonomia galicyjska ===
[[Plik:Lwow Waly Hetmanskie c1900.jpg|thumb|alt= Czarno-białe zdjęcie. Jedna z głównych ulic miasta. Po lewej stronie piesi idący wzdłuż kamienic. W centralnej części zdjęcia droga. Po niej jedzie samochód. Po prawej stronie żołnierze na koniach, jadący tyłem. |Lwów, [[Aleja Wolności we Lwowie|Wały Hetmańskie]], ok. 1900]]
[[Plik:Sejm Krajowy Galicji (budynek).jpg|thumb|alt= kolorowe zdjęcie. Na pierwszym planie zielony skwer. Za drzewami na dalszym planie dominuje żółta fasada budynku Sejmu Krajowego (współcześnie Uniwersytet im. Iwana Franki). Wejście frontowe bogato zdobione. Pierwsza kondygnacja to łuki, na drugiej kondygnacji dominują kolumny. Wejście na dachu budynku zdobią rzeźby i flaga Ukrainy. Flaga jest w kolorach niebieskim i żółtym. |Gmach [[Sejm Krajowy (Galicja)|Sejmu Krajowego Galicji]] we Lwowie, obecnie gmach główny [[Uniwersytet Lwowski|Uniwersytetu Lwowskiego]] – widok współczesny]]
Po kilkudziesięcioletnim okresie [[germanizacja|germanizacji]], znaczonym kolejnymi próbami oporu Polaków wobec zaborcy (1790, 1809<ref>[http://www.lwow.com.pl/historia/papee3.html#21 patrz ''Historia Lwowa''].</ref>, 1830, 1848<ref>[http://www.lwow.com.pl/historia/papee3.html#23 patrz ''Historia Lwowa''].</ref>), po przekształceniu w 1867 [[Cesarstwo Austrii|Cesarstwa Austrii]] w [[Austro-Węgry]] Lwów, stolica [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]] – [[Kraj koronny|kraju koronnego]] [[Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane|Przedlitawii]], cieszył się szeroką [[Autonomia galicyjska|autonomią]] i swobodą rozwoju nauki i kultury polskiej: w 1882 [[Uniwersytet Lwowski]] uległ repolonizacji, w 1875 zatwierdzono powstanie [[Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika|Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika]]<ref>[http://www.ptpk.org/historia.html Maślankiewicz K., Pyza E., Wojtczak G., Skoczylas M.: Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika. Historia].</ref>, w 1891 założono [[Muzeum Historyczne Miasta Lwowa]], w 1896 otwarto [[Opera Lwowska|Teatr Wielki]], w 1897 założono [[Lwowska Galeria Sztuki|Lwowską Galerię Obrazów]], w 1901 powstało [[Towarzystwo Naukowe we Lwowie]], w 1908 założono [[Muzeum Narodowe we Lwowie|Muzeum Narodowe im. Króla Jana III]].

W okresie [[Autonomia galicyjska|autonomii galicyjskiej]] Lwów stał się również ośrodkiem ukraińskiego odrodzenia narodowego, a jako stolica Galicji centrum działalności naukowej, politycznej, kulturalnej, społecznej i gospodarczej [[Ukraińcy|Ukraińców]] zamieszkujących [[Galicja Wschodnia|Galicję Wschodnią]]. Na [[Uniwersytet Lwowski|Uniwersytecie Lwowskim]] działały [[katedra (jednostka organizacyjna)|katedry]] z [[Język ukraiński|ukraińskim]] językiem wykładowym. We Lwowie miały siedzibę m.in. [[Towarzystwo Naukowe im. Szewczenki]], towarzystwo społeczno-oświatowe [[Proswita]] (oświata ludowa), [[Centrobank]] – główna instytucja finansowa ukraińskiej spółdzielczości w Galicji, [[Narodnyj Dim we Lwowie|Narodnyj Dim]], organizacja [[skauting|skautowa]] ''[[Płast]]'', ukraińskie partie polityczne ([[Ukraińska Partia Radykalna (1890)|Ukraińska Partia Radykalna]], [[Ukraińska Partia Narodowo-Demokratyczna (1899)|Ukraińska Partia Narodowo-Demokratyczna]], [[Ukraińska Partia Socjal-Demokratyczna]] i in.), a bezpośrednio przed [[I wojna światowa|I wojną światową]] również [[Organizacja paramilitarna|organizacje paramilitarne]] ([[Ukraiński Związek Siczowy]] (1912), [[Towarzystwo Ukraińskich Strzelców Siczowych]] (1914)).

[[Plik:Lwow Panorama Raclawicka.jpg|thumb|alt= Czarno-białe zdjęcie. Dominuję okrągły budynek Panoramy Racławickiej o okrągłym kształcie. Przed nim drzewa bez liści. Budynek wieńczy niewielka kopuła. Przed budynkiem na drodze trzy idące postaci. Dwóch mężczyzn w mundurach i kobieta. Jedna postać siedzi na murku po prawnej stronie.|Lwów, [[Panorama Racławicka]], ok. 1900]]
W latach bezpośrednio poprzedzających wybuch I wojny światowej Lwów był centrum polskiej działalności niepodległościowej w Galicji. Tu został utworzony przez [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]] i [[Kazimierz Sosnkowski|Kazimierza Sosnkowskiego]] [[Związek Walki Czynnej]] (1908) i [[Związek Strzelecki]] (1910).
[[Plik:Lwow, pl. Maryacki.jpg|thumb|Pocztówka z około 1910 roku przedstawiająca plac Mariacki (obecnie plac Mickiewicza)]]
W 1908 namiestnik Galicji [[Andrzej Kazimierz Potocki|Andrzej Potocki]] padł we Lwowie ofiarą zamachu z rąk ukraińskiego studenta [[Myrosław Siczynski|Myrosława Siczynskiego]]. Był to symptom nasilającego się od początku XX w. w [[Galicja Wschodnia|Galicji Wschodniej]] konfliktu politycznego między polską [[Narodowa Demokracja|Narodową Demokracją]] a [[Ukraińska Partia Narodowo-Demokratyczna (1899)|narodowcami ukraińskimi]]. Konflikt dotyczył demokratyzacji prawa wyborczego do [[Sejm Krajowy (Galicja)|Sejmu Krajowego Galicji]] (zniesienie obowiązującego [[System kurialny|systemu kurialnego]], faworyzującego wyborców polskich) i statusu Ukraińców w instytucjach [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]]. Wynegocjowana ugoda polsko-ukraińska w tej sprawie nie weszła w życie w związku z wybuchem [[I wojna światowa|I wojny światowej]].

=== I wojna światowa i spór o przynależność państwową Lwowa po I wojnie światowej ===
{{osobny artykuł|Galicyjsko-bukowińskie generał-gubernatorstwo|Zachodnioukraińska Republika Ludowa|Orlęta Lwowskie|Bitwa o Lwów (1918–1919)|Wojna polsko-ukraińska|Wojna polsko-bolszewicka|Bitwa pod Zadwórzem|Linia Curzona|Traktat ryski (1921)}}
[[Plik:Orleta - obrona cmentarza. Wojciech Kossak.jpg|mały|alt= obraz przedstawiający młode osoby. Zima. Posutaci trzymają w rękach broń palną wymierzoną w nieznany cel.|''[[Orlęta – obrona cmentarza]]'', obraz [[Wojciech Kossak|Wojciecha Kossaka]] z 1926 roku]]

Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]], w nocy z 3 na 4 września 1914 Lwów został zajęty przez [[Armia Imperium Rosyjskiego|armię rosyjską]]<ref>Wojska austriackie opuściły go w nocy z 2 na 3 września 1914.</ref>, po [[Bitwa pod Gorlicami|bitwie pod Gorlicami]] i kontrofensywie wojsk [[Państwa centralne|Państw Centralnych]] 22 czerwca 1915 znalazł się ponownie pod władzą Austrii<ref>Rosjanie opuścili Lwów 20 czerwca 1915.</ref>.

1 listopada 1918 roku, wraz z upadkiem [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]] politycy ukraińscy proklamowali we Lwowie powstanie [[Zachodnioukraińska Republika Ludowa|Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej]] i przy pomocy złożonych z Ukraińców oddziałów [[Armia Austro-Węgier|armii Austro-Węgier]] opanowali miasto. Polska ludność Lwowa, dążąca do przyłączenia miasta, jak również całego terytorium [[Galicja Wschodnia|Galicji Wschodniej]], do [[II Rzeczpospolita|odradzającego się po zaborach państwa polskiego]], przeciwstawiła się temu zbrojnie. Wybuchły [[Bitwa o Lwów (1918–1919)|polsko-ukraińskie walki o miasto, określane w polskiej historiografii jako obrona Lwowa]], które przekształciły się następnie w regularną [[Wojna polsko-ukraińska|wojnę polsko-ukraińską]]. 22 listopada 1918 roku, po wycofaniu się Ukraińców z miasta<ref>W chwili wydania przez płk. [[Hnat Stefaniw|Hnata Stefanowa]] rozkazu wycofania się z miasta oddziały [[Ukraińska Armia Halicka|Ukraińskiej Armii Halickiej]] obsadzały: [[Ratusz we Lwowie|Ratusz]] (na którego wieży polska flagę wywiesił ok. godziny 5.00 rano por. [[Roman Abraham]] po wycofaniu się oddziału ukraińskiego), [[Wysoki Zamek (wzgórze)|Wysoki Zamek]], Górę Jacka, Namiestnictwo, [[Narodnyj Dim we Lwowie|Narodnyj Dim]], [[Cytadela we Lwowie|Cytadelę]], Koszary Ferdynanda ([[Ulica Gródecka we Lwowie|Gródecka 40]]) i [[Dzielnica III Przedmieście Żółkiewskie|dzielnicę Żółkiewską]]. [[Michał Klimecki]], ''Polsko-ukraińska wojna o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919'', Warszawa 2000 [[Oficyna Wydawnicza Volumen|Volumen]], s. 135, {{ISBN|83-7233-145-6}}.</ref>, doszło do [[Pogrom lwowski (1918)|pogromu miejscowej ludności żydowskiej]] przy biernej postawie polskich oddziałów<ref>Grzegorz Gauden, Lwów – kres iluzji. Opowieść o pogromie listopadowym 1918 roku, 2019, {{ISBN|97883-242-3617-6}}.</ref>. Miasto było [[Oblężenie|oblegane]] przez [[Ukraińska Armia Halicka|Ukraińską Armię Halicką]] do maja 1919 roku. [[Konferencja pokojowa w Paryżu (1919–1920)|Paryska konferencja pokojowa]] zatwierdziła 25 czerwca 1919 roku tymczasową administrację [[II Rzeczpospolita|Polski]] nad terytorium Galicji Wschodniej, w tym nad Lwowem. W sierpniu 1919 roku ostatnie oddziały Ukraińskiej Armii Halickiej zostały wyparte za rzekę [[Zbrucz]], wyznaczającą wschodnią granicę [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]], co było ''[[de facto]]'' równoznaczne z upadkiem ZURL. W czasie [[wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]] w lipcu 1920 roku [[Armia Czerwona]] prowadziła ofensywę na Lwów, czasowo [[Okupacja wojenna|okupując]] część Galicji Wschodniej. W sierpniu 1920 roku nacierająca na miasto sowiecka [[1 Armia Konna]] [[Siemion Budionny|Siemiona Budionnego]] została zatrzymana przez [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsko Polskie]] w [[Bitwa pod Zadwórzem|bitwie pod Zadwórzem]]. Po zakończeniu walk, marszałek [[Józef Piłsudski]] w uznaniu bohaterstwa mieszkańców, a zwłaszcza [[Orlęta Lwowskie|Orląt Lwowskich]], odznaczył miasto [[Order Virtuti Militari|Krzyżem Virtuti Militari]]<ref>Odznaczone Orderem Virtuti Militari oprócz Lwowa zostały jeszcze tylko dwa miasta: Warszawa i [[Verdun (Moza)|Verdun]].</ref>. Ponadto miasto zostało odznaczone [[Krzyż Obrony Lwowa|Krzyżem Obrony Lwowa z Mieczami]], odznakami honorowymi ze [[Śląsk]]a i [[Poznań|Poznania]]<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Muzeum Historyczne Obrony Lwowa |url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=94630 |czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |strony = 3 |data = nr 267 z 24 listopada 1938}}</ref>, odznaką pamiątkową [[5 Pułk Piechoty Legionów|5 Pułku Piechoty Legionów]]<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Odznaka pułkowa 5 p. p. Leg. dla m. Lwowa |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/101589 |czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |wolumin = Nr 265 |strony = 1 |data = 22 listopada 1938}}</ref>. [[Traktat ryski (1921)|Traktat ryski]] ustalił granicę pomiędzy Polską a [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińską SRR]] na Zbruczu, co wobec nieuznawania [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|Rosyjskiej FSRR]] i [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]] na arenie międzynarodowej<ref>Francja i Wielka Brytania uznały ZSRR i nawiązały stosunki dyplomatyczne w roku 1922 po układzie niemiecko-sowieckim w [[Rapallo]], Stany Zjednoczone najpóźniej – w roku 1934.</ref> miało jedynie charakter dwustronny (zrzeczenie się przez RFSRR i USRR pretensji do Galicji Wschodniej). Państwa [[Ententa|Ententy]] i organy przez nie wyłonione ([[Rada Ambasadorów]], [[Rada Ligi Narodów]]) aż do 14 marca 1923 roku uznawały Galicję Wschodnią ze Lwowem za terytorium sporne, nie należące do państwa polskiego, nad którym [[Suwerenność|suwerenną]] władzę sprawują państwa Ententy na mocy [[Traktat w Saint-Germain-en-Laye (1919)|traktatu pokojowego z Austrią]]<ref>„Pod presją Wielkiej Brytanii Rada Ligi Narodów przyjęła 23 lutego 1921 r. uchwałę stwierdzającą, że: (1) '''Postanowienia konferencji pokojowej''' o prawach mniejszości narodowych '''nie mogą być zastosowane wobec Galicji Wschodniej, ponieważ leży ona poza granicą Polski'''; (2) Postanowienia o wykonywaniu mandatów i kontroli Ligi Narodów nad mandatariuszami nie mogę odnieść się do Galicji Wschodniej, ponieważ '''Polska nie otrzymała mandatu, a tylko prawo do administrowania tej krainy'''; (3) Nie można również stosować do tego przypadku zasad Konwencji Haskiej, bo w czasie gdy ta konwencja była podpisywana, Polska jako państwo nie istniała; (4) '''Polska jest tylko faktycznie wojskowym okupantem Galicji, suwerenem są państwa Ententy (art. 91 traktatu w Saint Germain-en-Laye)''' i dlatego Rada Ligi Narodów postanawia przedłożyć postulaty Galicjan odnośnie prawnego stanowiska Galicji Wschodniej i przyszłości tego kraju do rozpatrzenia przez [[Rada Ambasadorów|Radę Ambasadorów]]” Rafał Galuba, ''„Niech nas rozsądzi miecz i krew...”. Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią w latach 1918–1919'', Poznań 2004, {{ISBN|83-7177-281-5}}, s. 284.</ref>. Ententa nigdy nie uznała również niepodległości Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. W odniesieniu do terytorium Galicji Wschodniej próbowała początkowo wprowadzić rozwiązanie tymczasowe w postaci przyznania Polsce 25-letniego [[Terytorium mandatowe|mandatu]] na zarządzanie Galicją Wschodnią, przy zapewnieniu temu terytorium [[Autonomia|autonomii]]. Po upływie okresu mandatu miałoby nastąpić rozstrzygnięcie jego ostatecznej przynależności państwowej w formie [[Plebiscyt terytorialny|plebiscytu]]<ref>''W odniesieniu do obszaru Galicji Wschodniej główne mocarstwa opowiedziały się 20 listopada 1919 r. za tzw. Koncepcją mandatową. Polska otrzymałaby mandat na Galicję Wschodnią na dwadzieścia pięć lat, po czym decyzją o jej dalszych losach podjęłaby Liga Narodów. Sprawa nie miała dalszego ciągu. Polska sprawowała (z wyjątkiem okresu ofensywy sowieckiej latem 1920 r.) na tym obszarze funkcje administracyjne. Starał się temu przeciwstawić przebywający na emigracji gabinet [[Jewhen Petruszewycz|Jewhena Petruszewicza]]. Nie zmieniło jego polityki oświadczenie Rady Ambasadorów z 12 lipca 1921 r. o nieuznawaniu rządu ZURL za reprezentację Galicji Wschodniej''. [[Karol Grünberg]], [[Bolesław Sprenger]], ''„Trudne sąsiedztwo”'', Warszawa 2005, s. 264–265.</ref>. Intencją polityczną państw Ententy było zachowanie terytorium Galicji Wschodniej dla [[Biali (Rosja)|„białej” Rosji]]. Polska sprzeciwiała się tym koncepcjom, jednocześnie realizując na administrowanym terytorium politykę faktów dokonanych, integrując je z państwem polskim<ref>Rafał Galuba, ''„Niech nas rozsądzi miecz i krew...”. Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią w latach 1918–1919'', Poznań 2004, {{ISBN|83-7177-281-5}}, s. 285–286.</ref>.

Po utrwaleniu władzy komunistów w Rosji i upadku oczekiwań na restytucję [[Biali (Rosja)|Rosji niebolszewickiej]], 15 marca 1923 roku [[Rada Ambasadorów]] uznała [[suwerenność]] [[II Rzeczpospolita|Polski]] nad terytorium Galicji Wschodniej, przy zastrzeżeniu wprowadzenia przez Polskę statusu [[Autonomia|autonomicznego]] dla tego terytorium<ref>'''„Wobec tego iż uznane zostało przez Polskę, że co się tyczy wschodniej części Galicji, warunki etnograficzne czynią koniecznym ustrój autonomiczny”''' – oficjalny tekst polski decyzji Konferencji Ambasadorów zamieszczony w Dzienniku Ustaw RP z dn. 20 kwietnia 1923 r. ({{Dziennik Ustaw|1923|49|333}}), ''Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912-1924'' pod redakcją Kazimierza W. Kumanieckiego, Warszawa-Kraków 1924, s. 676 („Considerant qu’il est reconnu par la Pologne, qu’en ce qui concerne la partie orientale de la Galicie, les conditions ethnographiques necessitent un regime d’autonomie” – tekst francuski).</ref>.

=== II Rzeczpospolita ===
[[Plik:POL Lwów COA.svg|thumb|upright|[[Herb Lwowa]] w [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]]]]
{{mapa lokalizacyjna
 |mapa        = Polska
 |wariant     = 1939
 |punkty mapy = 
{{mapa lokalizacyjna/punkt|49°50′31.20″N 24°01′55.19″E|opis=Lwów}}
}}
[[Plik:Lwów - Chemins de Fer de l'État Polonais.djvu|mały|lewo|Plakat promujący Lwów, autorstwa [[Stefan Norblin|Stefana Norblina]], stworzony dla Polskich Kolei Państwowych]]
[[Plik:Luetzenhofer Friedhof 028.JPG|thumb|[[Cmentarz Orląt Lwowskich|Cmentarz Obrońców Lwowa]] – widok współczesny]]
W okresie międzywojennym Lwów był trzecim pod względem liczby ludności po [[Warszawa|Warszawie]] i [[Łódź|Łodzi]] miastem Polski<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Kępiński |imię = Andrzej |autor link = Andrzej Kępiński (dziennikarz) |tytuł = Ukraina – po obu stronach Dniestru |wydawca = [[Zysk i S-ka]] |miejsce = Poznań |rok = 2013 |miesiąc = grudzień |seria = Człowiek poznaje świat |strony = 103 |isbn = 978-83-7785-346-7}}</ref> i stolicą województwa, utracił jednak posiadany za czasów austriackich status stolicy kraju. W pierwszych latach niepodległości wielu lwowian [[Migracja ludności|migrowało]] do innych miast Polski, gdzie obejmowali stanowiska w administracji, nauce i przemyśle. Samo miasto także szybko odbudowało się z wojennych zniszczeń. Rozporządzeniem z 11 kwietnia 1930 włączono do miasta gminy wiejskie [[Zamarstynów]], [[Hołosko]] Małe, [[Kleparów]], [[Sygniówka|Sygniówkę]], [[Kulparków]], [[Zniesienie (Lwów)|Zniesienie]] oraz części gmin [[Biłohorszcze]], [[Kozielniki]], [[Krzywczyce (Lwów)|Krzywczyce]]; zmiany wprowadzono w życie z dniem 1 kwietnia 1931<ref>{{Dziennik Ustaw|1930|35|286}}.</ref><ref>{{Cytuj pismo |tytuł = 73. Komunikat |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/115539 |czasopismo = Lwowski Dziennik Wojewódzki |wolumin = Nr 5 |strony = 100 |data = 1 kwietnia 1931}}</ref>. Był to obszar 3106 ha zamieszkały przez ok. 50 tysięcy mieszkańców<ref>[http://www.profesor.pl/publikacja,12895,Artykuly,Tadeusz-Wrobel-1886-1974-architekt-i-urbanista Magdalena Kampioni „Tadeusz Wróbel (1886–1974) – architekt i urbanista” – monografia (zip)].</ref>. Tereny te stopniowo zagospodarowywano na dzielnice miasta – powstał tzw. [[Wielki Lwów]]. Łącznie miasto miało 67&nbsp;km² (6346 ha) i ponad 300000 mieszkańców<ref name="Rąkowski40">{{Cytuj książkę |nazwisko = Rąkowski |imię = Grzegorz |tytuł = Lwów |wydawca = Oficyna Wydawnicza „Rewasz” |miejsce = Pruszków |data = 2008 |strony = 40−43 |isbn = 978-83-89188-70-8}}</ref>. Lwów stał się trzecim co do wielkości miastem Rzeczypospolitej.

Pomimo odpływu wielu przedstawicieli elity, miasto wciąż było jednym z głównych w kraju ośrodków nauki, kultury, sztuki i turystyki. Był obok [[Kraków|Krakowa]], [[Poznań|Poznania]], [[Warszawa|Warszawy]], [[Wilno|Wilna]] i [[Lublin]]a miastem uniwersyteckim – jednym z głównych ośrodków nauki i kultury polskiej. Lwów był także głównym ośrodkiem kulturalno-politycznym Ukraińców w Rzeczypospolitej, a także ośrodkiem ukraińskiej konspiracji<ref name="Rąkowski40" />.

[[Plik:Lwow plan miasta 1923.jpg|thumb|upright=1.3|Lwów, [[plan (kartografia)|plan miasta]], 1923]]
Według danych z rocznika statystycznego z 1931 roku, przed II wojną światową, Lwów zamieszkiwało około 63,5% Polaków, 24,1% Żydów, 7,8% Ukraińców, a także 3,5% Rusinów i 0,8% Niemców<ref>Spis ludności dla miasta Lwowa, 1931 rok – Drugi powszechny spis z dn.9.XII.1931r: Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe: Miasto Lwów http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=14189&from=publication.</ref>.

Według [[Grzegorz Hryciuk|Grzegorza Hryciuka]], w sierpniu 1939 roku Lwów liczył 333,5 tys. mieszkańców, w tym 169,9 tys. Polaków (50,9%), 104,7 tys. Żydów (31,4%), 53,2 tys. Ukraińców (16,0%) 2,6 tys. Niemców (0,8%) oraz 3,1 tys. osób innych narodowości (0,9%)<ref>{{Cytuj książkę |autor = Grzegorz Hryciuk |tytuł = Polacy we Lwowie 1939-1944. Życie codzienne |wydawca = Książka i Wiedza |miejsce = Warszawa |rok = 2000 |isbn = 83-05-13148-3}}</ref>.

Podczas gdy od ponad połowy do około dwóch trzecich mieszkańców miasta stanowili Polacy (w zależności od danych statystycznych), z których część posługiwała się charakterystyczną [[gwara lwowska|lwowską gwarą]], we wschodniej części [[województwo lwowskie|województwa lwowskiego]] na większości obszaru wiejskiego przeważała ludność ukraińska. Polskie władze zobowiązały się na arenie międzynarodowej do zapewnienia Galicji Wschodniej autonomii, w tym utworzenia odrębnego uniwersytetu ukraińskiego we Lwowie. We wrześniu 1922 roku [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|polski Sejm]] przyjął ustawę regulującą te kwestie<ref>{{cytuj |tytuł = [[s:Ustawa z dnia 26 września 1922 r. o zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego, a w szczególności województwa lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego|Ustawa z dnia 26 września 1922 r. o zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego, a w szczególności województwa lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego]] |język = pl |wydawca = Wikiźródła |data dostępu = 2012-05-03}}</ref>, jednak nigdy nie została ona zrealizowana. Zamiast tego rząd polski zamknął wiele szkół ukraińskich, które rozkwitły wcześniej pod panowaniem austriackim<ref name="Magosci">{{cytuj |autor = [[Paul Robert Magocsi|Paul R. Magocsi]] |tytuł = A History of Ukraine |miejsce = Toronto |wydawca = University of Toronto Press |data = 1996}}</ref>.

Przedwojenny Lwów miał również dużą i aktywną społeczność żydowską, stanowiącą około jednej czwartej populacji miasta. W wyborach parlamentarnych 1928 roku lista syjonistyczna na terenie miasta zdobyła najwięcej głosów (przed BBWR)<ref>{{Cytuj |autor = Szymon Rudnicki |tytuł = Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej |data = 2015 |isbn = 978-83-7666-363-0 |id = {{ISBN|978-83-7666-412-5}} |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Sejmowe |s = 312}}</ref>. W listopadzie 1932 roku doszło w mieście do gwałtownych zamieszek antyżydowskich. Poszkodowanych zostało kilkaset osób<ref>{{Cytuj |autor = Szymon Rudnicki |tytuł = Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej |data = 2015 |isbn = 978-83-7666-363-0 |id = {{ISBN|978-83-7666-412-5}} |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Sejmowe |s = 418}}</ref>. W grudniu 1935 roku, jako pierwsze w kraju, władze Politechniki Lwowskiej wprowadziły na wydziałach inżynierii i mechanicznym tzw. getto ławkowe, czyli oddzielne miejsce siedzenia dla studentów chrześcijan i Żydów<ref>{{Cytuj |autor = Szymon Rudnicki |tytuł = Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej |data = 2015 |isbn = 978-83-7666-363-0 |id = {{ISBN|978-83-7666-412-5}} |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Sejmowe |s = 469}}</ref>.

Inaczej niż w czasach [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]], gdy rozmiar oraz ilość parad publicznych czy innych form wyrazu kulturowego odpowiadała względnej populacji każdej narodowości zamieszkującej miasto, władze II RP kładły nacisk na podkreślanie polskiego charakteru miasta. Ograniczono publiczną ekspozycję kultury żydowskiej i ukraińskiej. Parady wojskowe i obchody walk na poszczególnych ulicach miasta, wszystkie celebrujące siły polskie, walczące z Ukraińcami w 1918 roku, stały się częste. Wzniesiono także okazały [[Cmentarz Orląt Lwowskich|pomnik i miejsce pochówku żołnierzy polskich]] poległych w tym konflikcie na [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|Cmentarzu Łyczakowskim]], najstarszej nekropolii w mieście.

W kwietniu 1936 miały miejsce we Lwowie [[Zamieszki we Lwowie (1936)|antyrządowe zamieszki]] organizowane przez bezrobotnych i robotników, w których na skutek brutalnej interwencji [[Policja Państwowa|policji]] zginął jeden demonstrant. Podczas jego pogrzebu wybuchły kolejne zamieszki, w efekcie których zginęło 48 osób<ref name="Rąkowski40" />.

W 1938 miasto Lwów zostało odznaczone odznaką pamiątkową [[5 Pułk Piechoty Legionów|5 Pułku Piechoty Legionów]]<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Odznaka pułkowa 5 p. p. Leg. dla m. Lwowa |url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=94628 |czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |strony = 1 |data = nr 265 z 22 listopada 1938}}</ref>.

=== I okupacja radziecka ===
{{Osobny artykuł|Agresja ZSRR na Polskę|Obrona Lwowa (1939)}}
[[Plik:Lwow 1939.png|thumb|upright=1.3|Obrona Lwowa]]
Zgodnie z tajnym protokołem dodatkowym do [[Pakt Ribbentrop-Mołotow|paktu Ribbentrop-Mołotow]] z 23/24 sierpnia 1939 po [[agresja (prawo)|agresji]] [[Kampania wrześniowa|III Rzeszy]] i [[Agresja ZSRR na Polskę|ZSRR]] na Polskę, Lwów po kapitulacji 23 września 1939 znalazł się pod okupacją [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]. 22 września 1939 dowódca obrony Lwowa gen. [[Władysław Langner]] podpisał z dowództwem sowieckim kapitulację, przewidującą m.in. bezpieczny wymarsz żołnierzy [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]] (w tym oficerów) i [[Policja Państwowa|policji]] w kierunku granicy z [[Królestwo Rumunii|Rumunią]], po uprzednim złożeniu broni – umowę tę strona sowiecka złamała złożeniu broni przez polskich żołnierzy, aresztując ich wszystkich i wywożąc w głąb ZSRR<ref>22 IX w Winnikach przedstawiciele Armii Czerwonej przyjęli bez dyskusji warunki wysunięte przez gen. Langnera. Przyjęto protokół o przekazaniu miasta Lwowa Armii Czerwonej, w którym m.in. stwierdzono, że Wojsko Polskie opuści poszczególne sektory. O dalszych losach wojska była mowa w pkt. 6 i 8, które głosiły: '''„6. Jeńcy szeregowi i młodsi oficerowie kolumnami pieszymi, starsi oficerowie autami opuszczą miasto wzdłuż szosy Lwów–Kurowice [...] 8. Oficerom Wojsk Polskich gwarantuje się osobistą swobodę i nietykalność ich osobistej własności. Przy przejazdach do Państw Obcych rozstrzyga Władza Miejska wraz z przedstawicielami władz dyplomatycznych danego Państwa”'''.
'''Protokół ten podpisali przedstawiciele Armii Czerwonej: kombryg Kuroczkin, kombryg Jakowlew, płk Diedow, płk Fotczenkow i komisarz pułkowy Makarow; ze strony Wojska Polskiego gen. Langner i płk dypl. Rakowski'''[http://www.lwow.com.pl/rocznik/obrona39.html], por. też [[Wojciech Roszkowski]], ''Najnowsza historia Polski 1914–1945'', Świat Książki, Warszawa 2003, s. 411, {{ISBN|83-7311-991-4}}.</ref>. Oficerowie uczestniczący w obronie Lwowa byli przetrzymywani w obozie w [[Starobielsk]]u, a następnie w przeważającej większości zostali [[Zbrodnia katyńska|zamordowani]] przez [[NKWD]] w [[Charków|Charkowie]] i pochowani w dołach śmierci w [[Piatichatki (Charków)|Piatichatkach]] i [[Bykownia|Bykowni]]. Lwowscy policjanci zostali wymordowani ogniem karabinów maszynowych na szosie prowadzącej na [[Winniki (miasto)|Winniki]].
{{Osobny artykuł|Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)|Zbrodnia katyńska|Ukraińska Lista Katyńska}}

Sowieckie władze okupacyjne po przeprowadzeniu [[Wybory do Zgromadzeń Ludowych Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi 1939|pseudowyborów]] dokonały w dniach 1–2 listopada 1939 formalnej [[aneksja|aneksji]] okupowanych terenów [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]]. Konsekwencją aneksji było narzucenie mieszkańcom terenów okupowanych [[obywatelstwo|obywatelstwa]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i rozpoczęcie procesu [[sowietyzacja|sowietyzacji]] terenów okupowanych i systematycznych represji policyjnych [[NKWD]]. Powyższe akty prawne, sprzeczne z [[s:Konwencja haska IV (1907)|Konwencją haską IV (1907)]] były nieważne w świetle prawa międzynarodowego i nie były uznawane zarówno przez [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rząd RP na uchodźstwie]], jak i państwa sojusznicze wobec Polski, a także państwa trzecie (neutralne) przez cały czas trwania [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Sowieci wprowadzili terror polityczny, dokonywali masowych aresztowań przedstawicieli polskich i ukraińskich elit politycznych, masowych wywózek i grabieży majątku. Planowo niszczyli naukę i kulturę polską, a przedstawicieli inteligencji, Kościoła, wojska, działaczy społecznych i politycznych zsyłali do systemu [[Obóz koncentracyjny|obozów koncentracyjnych]] [[Gułag]]u lub mordowali. Rodziny aresztowanych i zwykli ludzie podlegali przymusowym [[Deportacja (politologia)|deportacjom]] na [[Syberia|Syberię]], do [[Republika Komi|Komi]] i [[Kazachstan]]u. Do czerwca 1941 miały miejsce trzy fale masowych aresztowań i deportacji, wybuch [[Atak Niemiec na ZSRR|wojny niemiecko-sowieckiej]] uniemożliwił przygotowaną czwartą deportację<ref>Wagonami kolejowymi przygotowanymi do wywózek ewakuowało się NKWD i funkcjonariusze sowieccy.</ref>. W okresie pierwszej okupacji Lwowa przez Sowietów, zostali aresztowani przez NKWD m.in. następujący przedstawiciele nauki polskiej związani ze Lwowem: [[Stanisław Głąbiński (polityk)|Stanisław Głąbiński]], [[Ludwik Dworzak]] i [[Zenon Wachlowski (prawnik)|Zenon Wachlowski]], którzy zostali zamordowani, lub po aresztowaniu zmarli w sowieckich więzieniach.

{{Osobny artykuł|Wybory do Zgromadzeń Ludowych Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi 1939|Okupacja sowiecka ziem polskich (1939–1941)|Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939–1946}}
Wysocy oficerowie gestapo i NKWD spotkali się we Lwowie dla omówienia współpracy. Obie strony zobowiązały się nie tolerować „polskiej agitacji” przeciwko drugiej stronie<ref>Witold Wasilewski, Współpraca niemiecko-sowiecka a zbrodnia katyńska. „Pamięć i Sprawiedliwość”, 1.2009, s. 50–55.</ref>.

Przed wycofaniem się z miasta przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] po [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]], w dniach 24–26 czerwca 1941 funkcjonariusze [[NKWD]] [[Masakry więzienne NKWD w 1941|wymordowali we lwowskich więzieniach]] ponad 7 tysięcy polskich i ukraińskich więźniów<ref>''Lwów od środka'', Wydawnictwo RM, Warszawa 2007, s. 16.</ref>.
{{osobny artykuł|Masakry więzienne NKWD we Lwowie}}

=== Okupacja niemiecka ===
[[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|Okupacja niemiecka Lwowa]] otworzyła okres nowych zbrodni. Po [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]] i zajęciu miasta (30 czerwca 1941) oddział niemieckiej policji ([[Einsatzgruppen]]) wraz z [[Ukraińska milicja (1941)|ukraińską milicją]] przeprowadzili [[Pogromy lwowskie (1941)|pogrom Żydów]] i dokonali masowych egzekucji żydowskich mieszkańców miasta<ref>{{Cytuj |autor = Filip Friedman. |tytuł = Zagłada Żydów lwowskich |data = 1945 |s = 6 |opublikowany = Centralna Żyd. Komisja Historyczna w Polsce |url = https://dlibra.kul.pl/dlibra/doccontent?id=42732}}</ref>.

{{Osobny artykuł|Pogromy lwowskie (1941)}}
Nad ranem 4 lipca 1941 [[Einsatzkommando zur besonderen Verwendung]] dokonało [[Mord profesorów lwowskich|mordu na 25 polskich profesorach]] na [[Park Studencki|Wzgórzach Wuleckich]] (w niektórych przypadkach wraz z rodzinami). Zginęli wybitni przedstawiciele polskiej nauki, m.in.: [[Antoni Cieszyński]], [[Władysław Dobrzaniecki]], [[Jan Grek (lekarz)|Jan Grek]], [[Jerzy Grzędzielski]], [[Edward Hamerski]], [[Henryk Hilarowicz]], [[Władysław Komornicki]], [[Włodzimierz Krukowski]], [[Roman Longchamps de Bérier]], [[Antoni Łomnicki]], [[Witold Nowicki (lekarz)|Witold Nowicki]], [[Tadeusz Ostrowski (lekarz)|Tadeusz Ostrowski]], [[Stanisław Pilat (chemik)|Stanisław Pilat]], [[Stanisław Progulski]], [[Roman Rencki]], [[Stanisław Ruff]], [[Włodzimierz Sieradzki]], [[Adam Sołowij]], [[Włodzimierz Stożek]], [[Kazimierz Vetulani]], [[Kasper Weigel]], [[Roman Witkiewicz]], [[Tadeusz Boy-Żeleński]]. Ofiarami mordu było ponad 40 osób.

{{Osobny artykuł|Mord profesorów lwowskich}}

[[Plik:LvivRynek1941.JPG|thumb|Tablica upamiętniająca ogłoszenie ''[[Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego|Aktu odnowienia Państwa Ukraińskiego]]'' na lwowskim Rynku]]
30 czerwca 1941 [[nacjonalizm ukraiński|nacjonaliści ukraińscy]] z frakcji [[OUN-B]] dokonali we Lwowie [[Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego|proklamacji niepodległości]] państwa ukraińskiego sprzymierzonego z [[III Rzesza|III Rzeszą]], powołania [[Rząd Jarosława Stećki|rządu Jarosława Stećki]] i próby przejęcia władzy w mieście. 11 lipca 1941 rząd Stećki został aresztowany przez [[Gestapo]], władzę przejęła niemiecka administracja okupacyjna. Powołana przez nacjonalistów [[Ukraińska milicja (1941)|ukraińska milicja]] została 1 sierpnia 1941 rozwiązana. 1 sierpnia 1941 Lwów został dekretem [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]] formalnie wcielony do [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]] jako stolica [[Dystrykt Galicja|Dystryktu Galicja]]. We wrześniu 1941 Niemcy rozpoczęli aresztowania nacjonalistów ukraińskich, a [[Jurij Polanski|Jurij Polanśkyj]] (od 30.VI.1941 ukraiński burmistrz Lwowa) został zastąpiony przez niemieckiego starostę miejskiego. Niemcy wprowadzili w mieście [[Ukraińska Policja Pomocnicza|ukraińską policję pomocniczą]].

{{Osobny artykuł|Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego|Rząd Jarosława Stećki|Ukraińska milicja (1941)|Ukraińska Policja Pomocnicza}}
Niemcy zamknęli Żydów lwowskich w [[Getto lwowskie|getcie]] i większość [[Zagłada Żydów|zamordowali wiosną-latem 1942]] w [[Obóz zagłady w Bełżcu|obozie śmierci]] w [[Bełżec|Bełżcu]].

{{Osobny artykuł|Getto lwowskie|Einsatz Reinhardt|Raport Katzmanna}}
Do końca okupacji niemieckiej w Polsce zginęli inni przedstawiciele nauki polskiej związani ze Lwowem: [[Władysław Tadeusz Wisłocki]], [[Marian Auerbach]], [[Lucjan Grabowski]], [[Stefan Grajewski]], [[Stefan Rudniański]], [[Maurycy Allerhand]], [[Helena Polaczkówna]], [[Herman Auerbach]], [[Jan Badian]], [[Filip Eisenberg]], [[Maksymilian Jurim]], [[Kazimierz Kolbuszewski]], [[Jan Piekałkiewicz]], [[Bolesław Jałowy]], [[Łucja Charewiczowa]], [[Adam Fischer]], [[Juliusz Paweł Schauder]], [[Paweł Ostern]], [[Henry Ginsberg]], [[Artur Hermelin]], [[Leopold Munzer]], [[Stanisław Frankl]], [[Władysław Hepter]].

W czasie okupacji niemieckiej we Lwowie działały struktury [[Polskie Państwo Podziemne|Polskiego Państwa Podziemnego]] (wojskowe: [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]-[[Armia Krajowa|AK]] i cywilne: [[Delegatura Rządu na Kraj]]), a także do lata 1943 obwód lwowski [[Polska Partia Robotnicza|PPR]], przemianowany następnie na obwód [[Komunistyczna Partia (bolszewików) Ukrainy|Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy]]. Działał tajny [[Uniwersytet Lwowski|Uniwersytet Jana Kazimierza]], [[Wydział Lekarski Uniwersytetu Lwowskiego|Wydział Lekarski Uniwersytetu]] działał półlegalnie w formie tzw. medycznych kursów zawodowych, tolerowanych przez okupanta.

{{Osobny artykuł|Obszar Lwowski Armii Krajowej|Okręgowa Delegatura Rządu Lwów}}
22 lipca 1944 wybuchło [[Akcja „Burza” we Lwowie|powstanie lwowskie]] ([[Akcja „Burza”]]), zakończone 27 lipca. Podczas walk o Lwów zginęło 30 żołnierzy AK a 160 zostało rannych<ref>Andrzej Leon Sowa „Kto wydał wyrok na miasto. Plany operacyjne ZWZ-AK (1940 – 1944) i sposoby ich realizacji.” Wydawnictwo Literackie 2016, {{ISBN|978-83-08-06095-7}}, s. 266.</ref>. Lwów w nocy z 26 na 27 lipca ponownie okupowali Sowieci. [[NKWD]] aresztowało ujawnione władze [[Polskie Państwo Podziemne|Polski Podziemnej]], dowództwo i żołnierzy [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]] uczestniczących w powstaniu.

=== II okupacja radziecka i Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka ===
{{Osobny artykuł|Wysiedlenie Polaków ze Lwowa}}
W okresie II okupacji sowieckiej Lwowa, za swoją patriotyczną postawę więzieni byli kolejni polscy uczeni, m.in.: [[Włodzimierz Burzyński]], [[Zdzisław Pazdro]], [[Ryszard Gansiniec]], [[Eugeniusz Rybka]], [[Edward Sucharda]], [[Stanisław Fryze]], [[Witold Minkiewicz]], [[Juliusz Makarewicz (prawnik)|Juliusz Makarewicz]], [[Kazimierz Przybyłowski]] i wielu innych.

W sierpniu i październiku 1944 roku w [[Moskwa|Moskwie]] przedstawiciele polskich władz na uchodźstwie z premierem [[Stanisław Mikołajczyk|Stanisławem Mikołajczykiem]] i przewodniczącym [[Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej|Rady Narodowej RP]] [[Stanisław Grabski|Stanisławem Grabskim]] na czele prowadzili z przywódcą [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] [[Józef Stalin|Józefem Stalinem]] negocjacje m.in. na temat powojennej granicy polsko-radzieckiej, w tym przynależności państwowej Lwowa. Rozmowy te zakończyły się fiaskiem. Na argument Mikołajczyka, że Lwów nigdy nie był rosyjski, nawet podczas zaborów (z wyjątkiem krótkiego epizodu w postaci [[Galicyjsko-bukowińskie generał-gubernatorstwo|okupacji w latach 1914–1915]]), Stalin odpowiedział, że owszem, Lwów nigdy nie był rosyjski, ale za to [[Warszawa]] była. Odpowiedź sowieckiego dyktatora zmierzała w kierunku uświadomienia stronie polskiej, że od jego woli zależy nie tylko kwestia granic, ale także sama niepodległość państwa polskiego.

1 i 2 listopada 1944 roku na [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|Cmentarzu Łyczakowskim]] we Lwowie miały miejsce obchody [[Uroczystość Wszystkich Świętych|Wszystkich Świętych]] i [[Zaduszki|Dnia Zadusznego]], które przerodziły się w wielką manifestację patriotyczną i według szacunków radzieckich zgromadziły około 6 tysięcy uczestników. Zebrani śpiewali [[hymn Polski]] i inne pieśni patriotyczne oraz wznosili okrzyki: ''„Niech żyje Polska!”'', ''„Niech żyje Armia Krajowa!”'', ''„Śmierć bolszewikom!”'' itp. Na terenie nekropolii pojawiły się wypisane hasła: ''„Nie oddamy Lwowa Z.S.R.R.!”'', ''„Chwała bojownikom za polski Lwów!”'' oraz mapa Polski w granicach sprzed 1939 r. z podpisem: ''„Co wróg zabrał siłą – szablą odbierzemy!”''<ref>{{Cytuj |autor = Grzegorz Hryciuk |rozdział = Nastroje i stosunek ludności polskiej tzw. Ukrainy Zachodniej do przesiedleń w latach 1944–1945 w świetle sprawozdań radzieckich |redaktor = Włodzimierz Bonusiak |tytuł = Polska i Ukraina po II wojnie światowej |miejsce = Rzeszów |wydawca = Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie |data = 1998 |s = 211–215 |isbn = 978-83-87288-679}}</ref><ref>Grzegorz Hryciuk, Radziecki aparat bezpieczeństwa (NKWD i NKGB) wobec „nacjonalistycznego podziemia polskiego” na ziemiach wschodnich II RP – casus Galicji Wschodniej i Wołynia 1944–1946, w: Sowieci a polskie podziemie 1943-1946. Wybrane aspekty stalinowskiej polityki represji, Warszawa 2017, s. 191.</ref>.

Mimo regularnych i masowych represji wobec narodowości polskiej przez dwóch okupantów: niemieckiego i sowieckiego, jeszcze pod koniec 1944 we Lwowie na około 150 tys. mieszkańców miasta ponad 103 tys. stanowili Polacy. Na Politechnice Lwowskiej w kwietniu 1945 na 272 pracowników zatrudnionych było 204 Polaków<ref>[[Sławomir Kalbarczyk]], ''Czystka na uczelniach. Zagłada polskiego środowiska naukowego we Lwowie po ’44'', ''[[Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej|Biuletyn IPN]]'', nr 3/2011.</ref>.
{{Wikiźródła|tekst=nie|Umowa graniczna pomiędzy Polską a ZSRR z 16 sierpnia 1945 roku}}
Po [[Konferencja jałtańska|konferencji jałtańskiej]] (4–11 lutego 1945), wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń [[Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej]] podpisał 16 sierpnia 1945 [[Umowa graniczna pomiędzy Polską a ZSRR z 16 sierpnia 1945 roku|umowę]] z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], uznając nieco zmodyfikowaną [[Linia Curzona|linię Curzona]] za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|PKWN]] i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy Lwów i wschodnią część [[województwo lwowskie|województwa lwowskiego]] włączono do [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]] i w latach 1944–1947 dokonano przymusowego [[wysiedlenie Polaków ze Lwowa|wysiedlenia Polaków ze Lwowa]] (głównie na [[Ziemie Odzyskane|Ziemie Zachodnie]]).

Szacuje się, że przedwojenna kadra naukowa Uniwersytetu Jana Kazimierza utraciła ze swojego pierwotnego stanu aż 46,5% profesorów (49 zamordowanych profesorów), natomiast Politechnika Lwowska 34,4% profesorów (24 zamordowanych osób o tym tytule naukowym). Największe straty osobowe wśród grona polskich uczonych lwowskich poniosły nauki medyczne – zginęło aż 91% zatrudnionych przed wojną profesorów, oraz teologia – 62% profesorów<ref>[[Włodzimierz Bonusiak]], ''Kto zabił profesorów lwowskich?'', Rzeszów 1989, s. 112.</ref>.

Po zakończeniu II wojny światowej [[Wysiedlenie Polaków ze Lwowa|polscy mieszkańcy Lwowa zostali różnymi sposobami przymuszeni do wyjazdu]] na tereny [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Rzeczypospolitej Polskiej w powojennych granicach]], a ich miejsce zajęła głównie ludność z głębi ZSRR oraz [[Wysiedlenie Ukraińców z Polski do ZSRR|Ukraińcy wysiedlani z Polski]]. Na skutek masowego napływu ludności już w 1955 roku populacja Lwowa osiągnęła liczebność równą przedwojennej (ok. 350.000). 31 marca 1946 władze sowieckie zamknęły rzymskokatolicką kurię metropolitalną, 26 kwietnia 1946 arcybiskup [[Eugeniusz Baziak]] opuścił Lwów, 3 czerwca 1946 zamknięto wszystkie kościoły lwowskie oprócz [[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie|katedry]], parafialnego [[Kościół Świętego Antoniego we Lwowie|kościoła św. Antoniego]] oraz parafialnego [[Kościół św. Marii Magdaleny we Lwowie|kościoła św. Marii Magdaleny]] (zamkniętego w 1945, jednak ponownie otwartego w 1946 i czynnego do 1962). Starano się także zacierać ślady polskości, m.in. dewastując cmentarze (np. w 1971 [[Armia Radziecka]] zniszczyła ciężkim sprzętem [[Cmentarz Orląt Lwowskich|cmentarz Orląt]])<ref name="Rąkowski53">{{Cytuj książkę |nazwisko = Rąkowski |imię = Grzegorz |tytuł = Lwów |wydawca = Oficyna Wydawnicza „Rewasz” |miejsce = Pruszków |data = 2008 |strony = 53−56 |isbn = 978-83-89188-70-8}}</ref>.

Władze sowieckie zwalczały wszystkie przejawy tego co określały jako ukraiński nacjonalizm – ukraińskie symbole narodowe ([[Herb Ukrainy|tryzub]], [[Flaga Ukrainy|flaga niebiesko-żółta]]) zostały uznane za ''nacjonalistyczne'' i zakazane. Okaleczono nawet fontannę [[Neptun (mitologia)|Neptuna]] na [[Rynek we Lwowie|lwowskim Rynku]], odpiłowując z posągu trójząb<ref>„W swej gorliwości sowieccy urzędnicy we Lwowie usunęli trójząb nawet z pomnika boga mórz – Neptuna”. [[Grzegorz Motyka (historyk)|Grzegorz Motyka]] „Ukraińska partyzantka 1942–1960”, Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, [[Oficyna Wydawnicza „Rytm”]], {{ISBN|83-88490-58-3}}, s. 419.</ref>. Represjom [[NKWD]] podlegali ukraińscy działacze polityczni i spółdzielczy. Prześladowaniom poddano nacjonalistyczne podziemie ukraińskie ([[Ukraińska Powstańcza Armia|UPA]] i [[Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów|OUN]]). Rozpoczęły się prześladowania religijne. NKWD aresztowało wszystkich biskupów i 800 z 2300 księży [[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego|Kościoła greckokatolickiego]], a na nieuznanym przez [[Watykan]] [[Pseudosobór lwowski|pseudosoborze lwowskim]] (8–10 marca 1946) przeprowadziło jego likwidację i włączenie w struktury [[Rosyjski Kościół Prawosławny|rosyjskiej Cerkwi prawosławnej]]. W silnie obsadzonym wojskiem i milicją Lwowie UPA nie prowadziła jednak działalności, choć zdarzały się pojedyncze akcje (atak na lotnisko Skniłów i rajd na Lwów), ale na skutek działań prowadzonych przeciw partyzantce (m.in. [[akcja „Zachód”]]) w połowie 1946 UPA wycofała się na [[Wołyń]], [[Zakarpacie]] i do Polski<ref name="Rąkowski53" />.

Po [[Polski październik 1956|dojściu do władzy w PRL]] w październiku 1956 [[Władysław Gomułka|Władysława Gomułki]], w latach 1957–1959 porozumienie PRL-ZSRR umożliwiło wyjazd w granice Polski Polakom, którym po 1946 władze sowieckie uniemożliwiły opuszczenie granic ZSRR, po ich wyjeździe polska populacja miasta liczyła już tylko kilkanaście tysięcy ludzi.

Konsul PRL w Kijowie [[Wanda Michalewska]] informowała Warszawę na przełomie 1958/59 roku o pozytywnym stosunku władz USRR do Polaków. We Lwowie działały wtedy trzy szkoły dziesięcioletnie z polskim językiem nauczania, mimo braku kompletu uczniów. Starania konsulatu o uporządkowanie polskich grobów na [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|Cmentarzu Łyczakowskim]], w szczególności grobu Konopnickiej, według raportu uwieńczone zostały powodzeniem. Udało się zorganizować w mieście Dni Słowackiego i Dni Chopina<ref>[[Andrzej Skrzypek]] „Mechanizmy autonomii – stosunki polsko – radzieckie 1956-1965, Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora 2005, {{ISBN|83-89709-26-0}}, s. 182.</ref>.

Po zakończeniu [[sowietyzacja|sowietyzacji]] Galicji Wschodniej nastąpiła odgórna industrializacja. We Lwowie zbudowano lub rozbudowano zakłady produkujące autobusy, ciężarówki, maszyny rolnicze, telewizory, kosmetyki, farby, produkty ropopochodne, tekstylia, obuwie, mięso, mleko i piwo. Rozbudowa przemysłu spowodowała masowy napływ ludności wiejskiej, dla której zbudowano osiedla zabudowy wielorodzinnej. Do chwili upadku ZSRR Lwów miał blisko 800&nbsp;000 mieszkańców. Od lat 1980. działały w mieście pierwsze nielegalne organizacje opozycyjne<ref name="Rąkowski53" />.

W 1971 r. Lwów otrzymał [[Order Lenina]]<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = O lwowianach, Lwowie, Małopolsce Wschodniej i Wołyniu. „Order Lenina” dla miasta Lwowa |url = http://dlibra.kul.pl/dlibra/docmetadata?id=1994 |czasopismo = Biuletyn |wydawca = Koło Lwowian w Londynie |wolumin = Nr 24 |strony = 63 |data = czerwiec 1973}}</ref>.

W 1987 powstała agencja konsularna PRL we Lwowie<ref>{{Cytuj |url = https://lwow.msz.gov.pl/pl/konsulat/konsulat_lwow/ |tytuł = POLSKA PLACÓWKA DYPLOMATYCZNA WE LWOWIE W LATACH 1987–2012 |opublikowany = lwow.msz.gov.pl |język = pl |data dostępu = 2019-07-29}}</ref>.

=== Niepodległa Ukraina ===
Od 1991 Lwów wchodzi w skład niepodległej [[Ukraina|Ukrainy]].

Zapaść gospodarcza ostatnich lat komunizmu i wymuszała przekształcenia gospodarcze, co związane było z upadkiem wielu zakładów pracy i wieloletnie trudności gospodarczego. W 1997 [[Stare Miasto we Lwowie|Stare Miasto]] zostało wpisane na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO]]<ref name="Rąkowski53" />. W 2006 uroczyście obchodzono 750-lecie pierwszej pisanej wzmianki o mieście<ref>[http://wyborcza.pl/1,86723,3655957.html Prezydenci obchodzą 750 lat Lwowa].</ref><ref>[http://www.lwow.com.pl/750/urodziny.html Lwów obchodzi 750-lecie pierwszej pisanej wzmianki o mieście].</ref>.

7 maja 2010 Rada Miejska Lwowa nadała [[honorowe obywatelstwo]] miasta Lwowa [[Stepan Bandera|Stepanowi Banderze]] i [[Roman Szuchewycz|Romanowi Szuchewyczowi]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://zaxid.net/newspl/2010/5/7/144034/ |tytuł = Bandera i Szuchewycz zostali honorowymi obywatelami Lwowa |opublikowany = zaxid.net |archiwum = https://web.archive.org/web/20131111074620/http://zaxid.net/newspl/2010/5/7/144034/ |zarchiwizowano = 2013-11-11}}</ref>. Utworzona przez Stepana Banderę frakcja [[OUN-B]] ponosi odpowiedzialność za zorganizowane ludobójstwo [[Polacy|ludności polskiej]] na [[rzeź wołyńska|Wołyniu]] i [[Czystka etniczna w województwach lwowskim, tarnopolskim i stanisławowskim|Małopolsce Wschodniej]], zaś Roman Szuchewycz bezpośrednią odpowiedzialność za zaakceptowanie [[rzeź wołyńska|taktyki wołyńskiej]] UPA i przeprowadzenie zorganizowanej czystki etnicznej na polskiej ludności Małopolski Wschodniej.

Ukraińskie władze samorządowe Lwowa po 1991 uczciły pamięć głównych przedstawicieli [[nacjonalizm ukraiński|ukraińskiego nacjonalizmu]] także poprzez nadanie ulicom miasta ich nazwisk, m.in. we Lwowie znajdują się ulice: [[Stepan Bandera|Stepana Bandery]], [[Roman Szuchewycz|Romana Szuchewycza]], [[Dmytro Doncow]]a, [[Jewhen Konowalec|Jewhena Konowalca]], [[Andrij Melnyk|Andrija Melnyka]], czy [[Jarosław Stećko|Jarosława Stećki]]. We Lwowie istnieje współcześnie także ulica [[Iwan Gonta|Iwana Gonty]] – setnika kozackiego odpowiedzialnego za [[rzeź humańska|rzeź humańską]] z 1768. 14 października 2007 w 65 rocznicę powstania [[Ukraińska Powstańcza Armia|UPA]] we Lwowie odsłonięto [[Pomnik Stepana Bandery we Lwowie|pomnik Stepana Bandery]].

We Lwowie znajdują się również ulice upamiętniające postaci polskiej historii i kultury: [[Aleksander Fredro|Aleksandra Fredrę]], [[Maria Konopnicka|Marię Konopnicką]], [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]], [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszkę]], [[Ignacy Łukasiewicz|Ignacego Łukasiewicza]], [[Jan Matejko|Jana Matejkę]], [[Eliza Orzeszkowa|Elizę Orzeszkową]], [[Juliusz Słowacki|Juliusza Słowackiego]], [[Tadeusz Boy-Żeleński|Tadeusza Boya-Żeleńskiego]] i [[Stefan Banach|Stefana Banacha]], a także Plac [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]]<ref>[http://maps.google.pl/maps?q=plan%20Lwowa&oe=utf-8&rls=org.mozilla:pl:official&client=firefox-a&um=1&hl=pl&gbv=2&biw=1280&bih=842&ie=UTF-8&sa=N&tab=il Mapa Lwowa w Google Earth].</ref>.

Po uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę nazwą ulicy uhonorowano [[Oskar Kolberg|Oskara Kolberga]]. W 2018 deputowani rady miejskiej we Lwowie podjęli decyzję o nadaniu imienia [[Jacek Kuroń|Jacka Kuronia]] placowi usytuowanemu przed [[Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie|Konsulatem Generalnym RP we Lwowie]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://wyborcza.pl/7,75399,23177579,plac-im-jacka-kuronia-we-lwowie.html |tytuł = Plac im. Jacka Kuronia we Lwowie |autor = Piotr Andrusieczko |data = 22 marca 2018 |opublikowany = wyborcza.pl |data dostępu = 2018-06-18}}</ref>.

W 2009 reaktywowano [[LKS Pogoń Lwów]]. Lwów był jednym z czterech miast na Ukrainie, w których odbyły się [[Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012]]; mecze rozegrano na stadionie [[Arena Lwów]] wzniesionym w latach 2008–2011.

=== Zarządcy Lwowa ===
{{osobny artykuł|Zarządcy Lwowa}}

== Geografia ==
[[Plik:Lviv City, Ukraine, Sentinel-2 satellite image, 30-AUG-2017.jpg|thumb|upright=1.2|Zdjęcie satelitarne miasta (Sentinel-2, 30 sierpnia 2017)]]

=== Położenie ===
Lwów położony jest na skraju [[Roztocze (kraina)|Roztocza]], na głównym europejskim dziale wód między [[zlewisko|zlewiskiem]] [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] (do którego należy północna część miasta) a zlewiskiem [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] (południowe dzielnice), w kotlinie wyżłobionej przez [[Pełtew]] w krawędzi Roztocza oraz Podola, schodzącej łukiem w kierunku wschodnim ku [[Pobuże|Pobużu]], w odległości ok. 70&nbsp;km od granicy [[Polska|polsko-ukraińskiej]].
Teren miasta ma charakter pagórkowaty, średnia wysokość wynosi 296 m [[poziom morza|n.p.m.]]
Najwyższy punkt w mieście to wzgórze [[Wysoki Zamek (wzgórze)|Wysoki Zamek]], wznoszące się na wysokość 409 m.
Z jego szczytu roztacza się panorama historycznego centrum miasta z charakterystycznymi zielonymi dachami kościołów i architekturą z różnych epok.
Przez Lwów przepływa rzeka Pełtew, której koryto w końcu XIX w. zostało zasklepione, by utworzyć jedną z głównych promenad Lwowa, [[Aleja Wolności we Lwowie|Wały Hetmańskie]], nazwane obecnie – Aleją Wolności (''Prospekt Swobody'').

=== Klimat ===
We Lwowie i okolicach w dużym stopniu zaznacza się [[klimat kontynentalny]]. Przeciętna temperatura w styczniu wynosi −4&nbsp;°C, w lipcu +18&nbsp;°C. Przeciętne roczne [[opad atmosferyczny|opady atmosferyczne]] wynoszą 660&nbsp;mm.
Średnio występuje 66 dni [[zachmurzenie|pochmurnych]] rocznie.

=== Przyroda ===
We Lwowie znajduje się wiele parków i terenów zielonych o różnym charakterze.
[[Plik:Palace of Arts, Stryjski Park (02).jpg|thumb|[[Pałac Sztuki w Parku Stryjskim|Pałac Sztuki]] w [[Park Stryjski|Parku Stryjskim]]]]
Najważniejsze parki Lwowa:
* [[Park Iwana Franki we Lwowie|Park Iwana Franki]] (d. Ogród Jezuicki, Park Kościuszki) – najstarszy park miejski, założony w XVI w.. Przed wejściem do parku znajduje się pomnik [[Iwan Franko|Iwana Franki]].
* Park kultury i rekreacji Bohdana Chmielnickiego – na jego terenie znajduje się m.in. stadion, sala koncertowa i wesołe miasteczko. 26 hektarowy park powstał na początku lat 50. XX wieku<ref>{{Cytuj |url = https://uma.lvivcenter.org/en/photos/1182 |tytuł = Otwarcie parku im. B. Chmielnickiego, Lwów |opublikowany = www.lvivcenter.org |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>. Przy końcu głównej alei parku, w okolicy Akademii Wojskowej, znajduje się Monument Sławy Bojowej Armii Radzieckiej z 1970, będący jednym z ostatnich typowo sowieckich monumentów w tej części Ukrainy<ref name="podroze">{{Cytuj |url = http://podroze.gazeta.pl/podroze/1,114158,12419415,Lwow__Parki_lwowskie.html |tytuł = Lwów. Parki lwowskie |opublikowany = podroze.gazeta.pl |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>.
* [[Park Stryjski]] (d. Jana Kilińskiego) – powstały według planu ogrodnika Arnolda Röhringa po 1879, ma opinię najpiękniejszego parku w mieście. Na jego terenie znajdują się trzy dawne pawilony wystawowe – były Pałac Sztuki (obecnie pływalnia), rotunda [[Panorama Racławicka|Panoramy Racławickiej]], gdzie do 1945 eksponowano malowidło Wojciecha Kossaka i Jana Styki (obecnie hala sportowa), oraz wodna wieża ciśnień. W parku znajduje się też pomnik [[Jan Kiliński|Jana Kilińskiego]]<ref name="podroze" />.
* [[Park Żelazna Woda we Lwowie|Park „Żelazna Woda”]] – nazwa parku pochodzi od źródeł zawierających związki żelaza.
* [[Park Snopkowski]] – na jego terenie znajduje się kompleks sportowy (w tym stadion klubu Ukraina-Lwów)
* [[Park „Wysoki Zamek”]] – znajduje się na największym wzniesieniu Lwowa – [[Wysoki Zamek (wzgórze)|Wysokim Zamku]]. Powstał on w latach 1835–1839, gdy zasypano obniżenie między dwoma wzgórzami – Łysą Górą i Polanką, tworząc jedną przestrzeń parkową. Na terenie parku znajduje się [[Kopiec Unii Lubelskiej we Lwowie|Kopiec Unii Lubelskiej]] (mający 413 m n.p.m.) z tarasem widokowym oraz wieża telewizyjna<ref>{{Cytuj |url = http://podroze.gazeta.pl/podroze/1,114158,12411125,Lwow_zabytki__Wysoki_Zamek.html |tytuł = Lwów zabytki. Wysoki Zamek |opublikowany = podroze.gazeta.pl |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>. Miejsce to opisywał w swojej autobiografii [[Wysoki Zamek (powieść)|Wysoki Zamek]] polski pisarz [[Stanisław Lem]].
* [[Park Pohulanka]] – park leśny z uporządkowaną aleją centralną i przyległymi do niej jeziorami. Został założony w 1821 przez Jana Distla. Park przylega częściowo do ogrodu botanicznego im. I. Franki<ref>{{Cytuj |url = http://www.lvivguide.info/pl/lviv-parks/park-pohulyanka.html |tytuł = Park Pogulanka &#124; Przewodnik po Lwowie |opublikowany = lvivguide.info |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20150318041156/http://www.lvivguide.info/pl/lviv-parks/park-pohulyanka.html |zarchiwizowano = 2015-03-18 |data dostępu = 2024-05-22}}</ref>.
* [[Park Łyczakowski]] – położony w sąsiedztwie Cmentarza Łyczakowskiego
* Park [[Regionalny Park Krajobrazowy Zniesienie|Zniesienie]] – regionalny park krajobrazowy. Częścią parku jest [[Kajzerwald]], a na jego terenie 50-hektarowy [[skansen]] ''[[Szewczenkowski gaj (skansen)|Szewczenkowski gaj]]'' z zabytkami budownictwa ludowego.
* [[Park Zamarstynowski]] – położony w północnej części miasta, na jego terenie znajduje się dawny [[Cmentarz Zamarstynowski we Lwowie|Cmentarz Zamarstynowski]]
* Park Cytadela – publicznie dostępna część terenu otaczającego [[Cytadela we Lwowie|Cytadelę]]
* [[Park Studencki]] (Wzgórza Wuleckie) – miejsce, w którym dokonano [[Mord profesorów lwowskich|mordu profesorów lwowskich]]
* [[Park Skniłowski]] – najmłodszy z parków, ufundowany przez studentów w 1980, położony jest przy lotnisku i nowo wybudowanym stadionie<ref>http://rovin.com.ua/index.php/en/lviv-for-travel/ecological-paths-in-lviv/green-circle-of-lviv.</ref>.

=== Nazwa miasta ===
Nazwa Lwowa ma charakter dzierżawczy, od imienia „[[Leon (imię)|Lew]]”.

[[Nacjonalizm ukraiński|Ukraińscy nacjonaliści]] stosują niekiedy wobec Lwowa określenie ''Banderstadt'' (ukr. Бандерштадт) – na cześć [[Stepan Bandera|Stepana Bandery]].

Nazwy miasta w językach współcześnie lub historycznie istotnych dla Lwowa:
* [[język angielski|ang.]] ''Lviv''
* [[język hebrajski|hebr.]] ''לבוב'' (Levov)
* [[jidysz|jid.]] ''לעמבערג'' (Lemberg)
* [[łacina|łac.]] ''Leopolis''
* [[język niemiecki|niem.]] ''Lemberg''
* [[język ormiański|orm.]] ''Լվով'' (Iwow)
* [[język polski|pol.]] ''Lwów''
* [[język rosyjski|ros.]] ''Львов'' (Lwow)
* [[język ukraiński|ukr.]] ''Львів'' (Lwiw)

== Architektura ==
[[Plik:Lwow Dom.JPG|thumb|upright|Kościół Dominikanów]]
[[Plik:Lvivrynok2018.jpg|thumb|Widok na rynek]]
[[Plik:KatedraLacinskaLwow.jpg|thumb|[[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie|Katedra Łacińska]]]]
Fragmenty najstarszych budowli (cerkwi i kościołów) lwowskich pochodzą z XIII w.. Po ogromnych pożarach w 1527 i 1556, w wyniku których miasto spłonęło prawie doszczętnie, Lwów stracił większość swej [[Architektura gotycka|gotyckiej architektury]].

Na [[Stare Miasto we Lwowie|Starym Mieście]] znaleźć można wiele budynków w stylu [[architektura renesansu|renesansowym]], [[Architektura baroku|barokowym]] czy [[Architektura klasyczna|klasycystycznym]].

Na początku XX w. miasto wzbogaciło się o budynki w stylu [[Secesja (sztuka)|secesyjnym]], a w [[Historia Polski (1918–1939)|dwudziestoleciu międzywojennym]] wybudowano szereg budynków [[Art déco|modernistycznych]].
Budynki częstokroć posiadają na swych fasadach liczne zdobienia w postaci rzeźb, ornamentów, czy attyk.

Po wcieleniu miasta do Ukraińskiej SRR część z nich została przebudowana w duchu [[Realizm socjalistyczny|socrealizmu]]. Po uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę większość nazw ulic miasta została ponownie zmieniona, przy czym przywrócono część nazw historycznych<ref>Spis ulic Lwowa, porównanie 1939-2006 w: [[Grzegorz Mazur]], [[Jerzy Skwara]], [[Jerzy Węgierski]], ''Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946'', Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, {{ISBN|978-83-86250-49-3}}; s. 642–644.</ref>. Natomiast na lwowskich budynkach masowo zaczęły pojawiać się tablice upamiętniające ukraińskich działaczy, artystów, naukowców i polityków.

=== Zabytki ===
[[Plik:Дворец Потоцких.jpg|thumb|[[Pałac Potockich we Lwowie|Pałac Potockich]]]]
[[Stare Miasto we Lwowie]] zostało w 1998 wpisane na listę [[UNESCO|Światowego dziedzictwa UNESCO]], dzięki doskonałemu połączeniu architektonicznych i artystycznych tradycji środkowo-wschodniej [[Europa|Europy]] z wpływami [[Włochy|włoskimi]] i [[Niemcy|niemieckimi]], a także wzajemnym uzupełnianiu się żyjących tu niegdyś rozmaitych grup etnicznych. Grupy te choć odmienne to jednak wzajemnie od siebie zależne, zostawiły trwały ślad w architekturze i charakterze Lwowa.

O randze Lwowa świadczy fakt, że ponad pięćdziesiąt procent zabytków dzisiejszej Ukrainy znajduje się w tym mieście<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Lisowscy |imię = Elżbieta i Andrzej |tytuł = Kieszonkowy przewodnik: Lwów od środka |rozdział = Historia, kultura |wydawca = Read Me |miejsce = Warszawa |rok = 2007 |strony = 96 |isbn = 978-83-7243-467-8}}</ref>.

* [[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie|Katedra Łacińska]] z kaplicami: [[Kaplica Kampianów|Kampianów]] i [[Kaplica Boimów|Boimów]]
* [[Archikatedralny sobór św. Jura we Lwowie|Sobór św. Jura]]
* [[Sobór Uspieński we Lwowie|Katedra ormiańska]] i dzielnica ormiańska
* zespół [[Cerkiew Wołoska we Lwowie|Cerkwi Wołoskiej]] i ulica Ruska
* [[Kościół Bożego Ciała i klasztor Dominikanów we Lwowie|Kościół Dominikanów]]
* [[Kościół św. Andrzeja i klasztor Bernardynów we Lwowie|Kościół i klasztor Bernardynów]]
* [[Kościół św. Piotra i Pawła oraz klasztor Jezuitów we Lwowie|Kościół Jezuitów]]
* [[Kościół Świętego Antoniego we Lwowie|Kościół św. Antoniego]]
* [[Rynek we Lwowie|Rynek]]:
** [[Kamienica Królewska we Lwowie|Kamienica Królewska]]
** [[Czarna Kamienica we Lwowie|Czarna Kamienica]]
** [[Kamienica Arcybiskupia we Lwowie|Dawny pałac arcybiskupów łacińskich]]
** [[kamienica Bandinellich we Lwowie|kamienica Bandinellich]]
** [[Ratusz we Lwowie|Ratusz]]
** [[Pałac Lubomirskich we Lwowie|Pałac Lubomirskich]]
* [[Kopiec Unii Lubelskiej we Lwowie|Kopiec Unii Lubelskiej]]
* [[Arsenał Królewski we Lwowie]]
* [[Arsenał Miejski we Lwowie]]
* [[Baszta Prochowa we Lwowie|Baszta Prochowa]]
* [[Opera Lwowska|Teatr Miejski]] (Opera Lwowska)
* [[Teatr Skarbkowski]]
* [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Ossolineum]]
* [[Lwów (stacja kolejowa)|Dworzec Główny]]
* [[Uniwersytet Lwowski]]
* [[Politechnika Lwowska]]
* [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|Cmentarz Łyczakowski]]
* [[Pałac Potockich we Lwowie|Pałac Potockich]]
* [[Pałac arcybiskupów łacińskich we Lwowie|Pałac arcybiskupów łacińskich]]
* [[Pałac Sztuki w Parku Stryjskim]]

=== Pomniki lwowskie ===
{{Galeria| Nazwa=Pomniki współczesnego Lwowa|wielkość=|pozycja=right
|Plik:Ukraine-Lviv-Monument to Adam Mickiewicz-2.jpg|Kolumna [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]]
|Plik:Ukraine-Lviv-Streets-8.jpg|Figura [[Matka Boża|Matki Bożej]] na Placu Mickiewicza (d. Placu Mariackim)
|Plik:Holocaust monument in Lviv.JPG|Pomnik Ofiar [[Zagłada Żydów|Holocaustu]]
|Plik:Lwów - Pomnik Jana Kilińskiego.JPG|Pomnik [[Jan Kiliński|Jana Kilińskiego]]
|Plik:TeofilWisniowskiLwow.jpg|Pomnik Józefa Kapuścińskiego i Teofila Wiśniowskiego na [[Góra Stracenia|Górze Stracenia]]
|Plik:Лычаковский парк Гловацкий.jpg|Pomnik [[Wojciech Bartos Głowacki|Bartosza Głowackiego]] w [[Park Łyczakowski|Parku Łyczakowskim]]
|Plik:ShveikInLvivCafe.jpeg|Figura [[Józef Szwejk|Szwejka]] w Kawiarni Wiedeńskiej
|Plik:Monument of Ignacy Lukasiewicz and Jan Zeh - part with Ignacy Lukasiewicz.jpg|Pomnik [[Ignacy Łukasiewicz|I. Łukasiewicza]] i [[Jan Zeh|J. Zeha]] – figura Ignacego Łukasiewicza
|Plik:Hill of Glory in Lviv - memorial.jpg|Memoriał Wzgórze Sławy
|Plik:Пам'ятник Просвіті (Львів).jpg|Pomnik ''[[Proswita|Proswity]]''
|Plik:Lwow-nowy pomnik zamordowanych polskich profesorow.JPG|Pomnik [[Mord profesorów lwowskich|zamordowanych polskich profesorów]]
|Plik:Пам'ятник жертвам комуністичних злочинів.JPG|Pomnik ofiar [[Masakry więzienne NKWD we Lwowie|masakr więziennych NKWD 1941]]
}}

Przed wybuchem II wojny światowej we Lwowie istniało wiele wolno stojących pomników wzniesionych w XVIII–XX w. upamiętniających wybitne postaci kultury i historii Polski. Najstarszy świecki pomnik był [[Pomnik Stanisława Jabłonowskiego we Lwowie|poświęcony hetmanowi Jabłonowskiemu]].

W międzywojennym Lwowie mieli swe pomniki: [[Adam Mickiewicz]], [[Aleksander Fredro]], [[Wojciech Bartos Głowacki|Bartosz Głowacki]], [[Agenor Romuald Gołuchowski|Agenor Gołuchowski]], [[Stanisław Jan Jabłonowski|Stanisław Jabłonowski]], [[Teofil Wiśniowski (powstaniec)|Teofil Wiśniowski]] i [[Józef Kapuściński]], [[Kornel Ujejski]], [[Jan III Sobieski]] (pomnik i popiersie), [[Franciszek Jan Smolka|Franciszek Smolka]], [[Jan Kiliński]], [[Jan z Dukli]] (figura na kolumnie na [[Plac Bernardyński we Lwowie|Placu Bernardyńskim]]), [[Krzysztof (męczennik)|Święty Krzysztof]]<ref name="pomniki">[http://www.lwow.home.pl/pomniki/pomniki.html Przedwojenne lwowskie pomniki].</ref><ref name="Rossolinski">[http://uni-hamburg.academia.edu/GrzegorzRossolinskiLiebe/Papers/160206/Die_Stadt_Lemberg_in_den_Schichten_ihrer_politischen_Denkmaler Grzegorz Rossoliński-Liebe, „Die Stadt Lemberg in den Schichten ihrer politischen Denkmäler”, Lviv 2009].</ref>. Po wcieleniu miasta do ZSRR część z nich została zniszczona (m.in. pomniki: Agenora Gołuchowskiego, Stanisława Jabłonowskiego, Franciszka Smolki, figura św. Jana z Dukli<ref>Kolumna zachowała się do dziś.</ref>), inne przewiezione w granice powojennej Polski: pomnik Jana III (obecnie [[Gdańsk]]), pomnik Aleksandra Fredry (obecnie [[Wrocław]]), pomnik Kornela Ujejskiego (obecnie [[Szczecin]])<ref name="Pomniki lwowskie">[http://www.lwow.home.pl/pomniki/pomniki.html Pomniki lwowskie].</ref>. Zachowały się do dnia dzisiejszego: pomnik Jana Kilińskiego w [[Park Stryjski|Parku Stryjskim]], pomnik Bartosza Głowackiego w [[Park Łyczakowski|Parku Łyczakowskim]], [[Kolumna Adama Mickiewicza we Lwowie|kolumna Adama Mickiewicza]] na pl. Mariackim (obecnie Plac Mickiewicza), figura Matki Bożej opodal na tymże placu, pomnik Teofila Wiśniowskiego i Jana Kapuścińskiego na [[Góra Stracenia|Górze Stracenia]]<ref name="Pomniki lwowskie" />.

Najznaczniejszą i najbardziej spektakularną dewastacją w okresie powojennym było zniszczenie w 1971 przez żołnierzy sowieckich przy użyciu [[czołg]]ów [[Nekropolia|nekropolii]] [[Cmentarz Orląt Lwowskich|Cmentarza Obrońców Lwowa]].

{{osobna sekcja|Cmentarz Obrońców Lwowa|Okres powojenny}}

Do 1939 kilkadziesiąt upamiętnień znanych Polaków ([[Stanisław Skarbek (1780–1848)|Stanisława Skarbka]], [[Jan Śniadecki|Jana Śniadeckiego]], [[Marceli Nencki|Marcelego Nenckiego]], [[Franciszek Jan Smolka|Franciszka Smolki]], [[Julian Zachariewicz|Juliana Zachariewicza]], [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]], [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]]) znajdowało się również wewnątrz gmachów w granicach administracyjnych Lwowa, lub jako ozdoby elewacji ([[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]], [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]], [[Tadeusz Czacki|Tadeusza Czackiego]], [[Józef Maksymilian Ossoliński|Józefa Ossolińskiego]], [[Jędrzej Śniadecki|Jędrzeja Śniadeckiego]], [[Jan Długosz|Jana Długosza]], [[Grzegorz Piramowicz|Grzegorza Piramowicza]], [[Onufry Kopczyński|Onufrego Kopczyńskiego]], [[Stanisław Konarski|Stanisława Konarskiego]], [[Stefan Batory|Stefana Batorego]])<ref name="pomniki" /><ref name="Rossolinski" />. Do polskiego dziedzictwa kulturalnego należą setki pomników nagrobnych na [[Cmentarz Łyczakowski we Lwowie|Cmentarzu Łyczakowskim]], zachowanych do dnia dzisiejszego, mimo że stan wielu z nich jest bardzo zły<ref>[http://www.lwow.home.pl/lycz.html Cmentarz Łyczakowski].</ref>.

Dla upamiętnienia zbiorowych czynów polskiego oręża wzniesiono we Lwowie m.in.: pomnik [[14 Pułk Ułanów Jazłowieckich|Ułanów Jazłowieckich]], pomnik kadetów lwowskich, pomnik Obrońców Lwowa (trzy różne pomniki: [[Cmentarz Orląt Lwowskich|Cmentarz Obrońców Lwowa]], Pomnik na Persenkówce, Pomnik w ogrodzie Politechniki), pomnik [[Bitwa pod Rarańczą (1918)|Bohaterów Rarańczy]]<ref name="pomniki" /><ref name="Rossolinski" />. Wszystkie zostały zniszczone przez władze sowieckie. Po upadku ZSRR staraniem władz i przedsiębiorstw polskich ([[Energopol]] SA) zrekonstruowany został Cmentarz Obrońców Lwowa.

W latach międzywojennych Polacy planowali także postawić pomniki: namiestnikowi Galicji [[Andrzej Kazimierz Potocki|Andrzejowi Potockiemu]], [[Tadeusz Kościuszko|Tadeuszowi Kościuszce]], [[Juliusz Słowacki|Juliuszowi Słowackiemu]], [[Maria Konopnicka|Marii Konopnickiej]], biskupowi [[Władysław Bandurski|Władysławowi Bandurskiemu]], generałowi [[Tadeusz Rozwadowski|Tadeuszowi Rozwadowskiemu]], [[Czesław Mączyński|Czesławowi Mączyńskiemu]]. Główną przyczyną braku realizacji były wysokie koszty i problemy finansowe magistratu<ref name="pomniki" /><ref name="Rossolinski" />.

Do końca drugiej wojny światowej we Lwowie istniał tylko jeden pomnik postawiony przez Ukraińców. Znajdował się on na przedmieściach miasta Lwowa we wsi [[Winniki (miasto)|Winniki]], został wzniesiony w 1914 i upamiętniał [[Taras Szewczenko|Tarasa Szewczenkę]]<ref name="Rossolinski" />.

Po drugiej wojnie światowej władze radzieckie zbudowały liczne pomniki i popiersia mające podkreślać dominację nowej władzy nad miastem, m.in. pomniki [[Włodzimierz Lenin|Lenina]], [[Friedrich Engels|Engelsa]], [[Feliks Dzierżyński|Dzierżyńskiego]], [[Jarosław Hałan|Jarosława Hałana]], [[Nikołaj Kuzniecow (admirał)|Nikołaja Kuzniecowa]], pomnik [[Agresja ZSRR na Polskę|„zjednoczenia ziem zachodnioukraińskich z Ukrainą sowiecką 17 września 1939”]] i czołg symbolizujący „wyzwolenie”. Od 1990 pomniki kojarzące się z systemem komunistycznym były stopniowo usuwane<ref>Tarik Cyril Amar, ''Different but the Same or the Same but Different? Public Memory of the Second World War in Post-Soviet Lviv'', Journal of Modern European History, Volume 9, Number 3 / November 2011, s. 374–375.</ref>.

Po upadku ZSRR w 1991 i uzyskaniu niepodległości przez [[Ukraina|Ukrainę]] powstały we Lwowie m.in. takie pomniki jak: pomnik Tarasa Szewczenki (w miejsce wyburzonego pomnika Lenina na [[Aleja Wolności we Lwowie|Prospekcie Swobody]]), pomnik Ofiarom [[Zagłada Żydów|Holocaustu]], pomnik [[Iwan Trusz|Iwana Trusza]], pomnik [[Daniel Halicki|króla Daniela Halickiego]], pomnik ''[[Proswita|Proswity]]'', pomnik [[Mychajło Hruszewski|Mychajła Hruszewskiego]], pomnik [[Nikifor Krynicki|Nikifora]], pomnik [[Ignacy Łukasiewicz|Ignacego Łukasiewicza]] i [[Jan Zeh|Jana Zeha]], [[Pomnik Stepana Bandery we Lwowie|pomnik Stepana Bandery]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://zik.ua/pl/news/2007/10/15/120606 |tytuł = odsłonięty 13 października 2007 r. |opublikowany = zik.ua |archiwum = https://web.archive.org/web/20131111082946/http://zik.ua/pl/news/2007/10/15/120606 |zarchiwizowano = 2013-11-11}}</ref>, [[Pomnik zamordowanych profesorów lwowskich na Wzgórzach Wuleckich|pomnik rozstrzelanych profesorów lwowskich]]<ref>Odsłonięty w lipcu 2011 r.,[http://www.tvn24.pl/12691,1709127,,,lwow-uczcil-zabitych-polakow,wiadomosc.html].</ref>, pomnik ofiar [[Masakry więzienne NKWD we Lwowie|masakr więziennych NKWD (''ofiar zbrodni komunistycznych'')]]<ref>Odsłonięty 8 listopada 1997 [https://lia.lvivcenter.org/uk/objects/?ci_objectid=133 ''Пл. Шашкевича – пам'ятник Жертвам комуністичних злочинів''].</ref>, pomnik [[Jerzy Franciszek Kulczycki|Jerzego Kulczyckiego]]<ref>Odsłonięty 22 października 2013 [http://zaxid.net/home/showSingleNews.do?u_lvovi_vidkrili_pamyatnik_yuriyufrantsu_kulchitskomu&objectId=1296022 У Львові відкрили пам’ятник Юрію-Францу Кульчицькому].</ref>, pomnik abp. metropolity [[Andrzej Szeptycki|Andrzeja Szeptyckiego]]<ref>Odsłonięty 29 lipca 2015 [[Konstanty Czawaga]], ''Odsłonięcie pomnika Andreja Szeptyckiego we Lwowie'', [[Kurier Galicyjski]] 14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235) s. 23, [http://www.lwow.com.pl/kurier-galicyjski/2015_14-15_234-235.pdf wersja elektroniczna].</ref>, czy pomnik [[Mychajło Werbycki|Mychajła Werbyckiego]]<ref>Odsłonięty 27 grudnia 2015 [http://tvoemisto.tv/news/lvivyan_zaproshuyut_na_vidkryttya_pamyatnyka_myhaylovi_verbytskomu_75239.html. ''Львів’ян запрошують на відкриття пам’ятника Михайлові Вербицькому''].</ref>.

== Dzielnice ==
{|
|valign=top|

=== II Rzeczpospolita ===
Według danych 1938 obszar Lwowa wynosił 6667,6 ha, a miasto było podzielone na dziewięć dzielnic<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Kronika miejska. Obszar Lwowa i jego dzielnic |url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=94573 |czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |strony = 2 |data = nr 210 z 16 września 1938}}</ref>:
* I. [[Plac Dąbrowskiego we Lwowie|Plac Dąbrowskiego]] i okolica – 161,07 ha
* II. [[Ulica Kazimierza Wielkiego we Lwowie|Ulica Kazimierza Wielkiego]] i okolica – 439,5 ha
* III. [[Dzielnica III Przedmieście Żółkiewskie|Żółkiewskie]] – 153,3 ha
* IV. [[Łyczakowskie (Lwów)|Łyczakowskie]] – 863,6 ha
* V. [[Stare Miasto we Lwowie|Śródmieście]] – 1377,9 ha
* VI. [[Kulparków]] – 603 ha
* VII. [[Sygniówka]] – 1034,3 ha
* VIII. [[Zamarstynów]] – 1353 ha
* IX. [[Zniesienie (Lwów)|Zniesienie]] – 682,3 ha

|width=100|
|valign=top|

=== Współczesne ===
Lwów jest podzielony na sześć [[dzielnica miasta|dzielnic administracyjnych]] ([[rejon]]ów):
* [[rejon halicki (Lwów)|rejon halicki]]
* [[Rejon kolejowy (Lwów)|rejon kolejowy (''zaliznyczny'')]]
* [[rejon łyczakowski]]
* [[rejon sichowski (Lwów)|rejon sichowski]]
* [[rejon frankowski]]
* [[rejon szewczenkowski (Lwów)|rejon szewczenkowski]] (dawna [[Dzielnica III Przedmieście Żółkiewskie]])<ref>{{Cytuj |autor = Przemysław Włodek; Adam Kulewski |tytuł = Lwów: przewodnik |data = 2006 |isbn = 83-89188-53-8 |miejsce = Pruszków |wydawca = Oficyna Wydawnicza „Rewasz” |s = 23–24 |oclc = 169981507}}</ref>

Administracji Lwowa podlegają również miasto [[Winniki (miasto)|Winniki]] oraz [[osiedle typu miejskiego|osiedla typu miejskiego]] [[Brzuchowice]] i [[Rudno (obwód lwowski)|Rudno]].
|}

== Ludność ==
{| class="wikitable" style="float: right; margin-left: 1em;"
!colspan=2| Ludność<br>(w tysiącach)
|-
|1900
|align=right| 160
|-
|1939
|align=right| 340
|-
|1959
|align=right| 410
|-
|2000
|align=right| 763,3
|-
|2009
|align=right| 765,6
|}
Lwów jest siódmym co do liczby ludności miastem [[Ukraina|Ukrainy]]. Zgodnie z danymi spisu powszechnego 2001 we Lwowie 6364 osoby zadeklarowały się jako [[Polacy]] (0,88% ludności miasta) z czego 2990 osób zadeklarowało język polski jako ojczysty. Na 725 202 mieszkańców miasta [[Ukraińcy]] stanowili 639 035 osób (88,12%), [[Rosjanie]] – 64 599 osób (8,91%). Oprócz Polaków znaczącą mniejszością byli [[Białorusini]] (3 119 osób – 0,43%) i [[Żydzi]] (1 928 osób – 0,27%)<ref>''Національність та рідна мова населення Львова за підсумками Всеукраїнського перепису населення 2001 р.'' w: Роман Лозинський, ''Етнічний склад населення Львова (у контексті суспільного розвитку Галичини)'' Львів 2005, Wydawnictwo [[Uniwersytet Lwowski|ЛНУ імені Івана Франка]] s. 340. [https://web.archive.org/web/20150209112711/http://shron.chtyvo.org.ua/Lozynskyi_Roman/Etnichnyi_sklad_naselennia_Lvova_u_konteksti_suspilnoho_rozvytku_Halychyny.pdf wersja elektroniczna].</ref>.

=== Historia ludności Lwowa ===
==== Królestwo Galicji i Lodomerii ====
{| class="wikitable"
!Rok || Ogółem ||colspan=2| [[Kościół katolicki|Katolicy rzymscy]] ||colspan=2| [[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego|Grekokatolicy]] ||colspan=2| [[Judaizm|Żydzi]]
|-
|1880 || 109&nbsp;746 || 58&nbsp;602 || 53,4% || 17&nbsp;469 || 15,9% || 20&nbsp;962 || 19,1%
|-
|1890 || 127&nbsp;943 || 67&nbsp;286 || 52,6% || 21&nbsp;876 || 17,2% || 36&nbsp;130 || 28,2%
|-
|1900 || 159&nbsp;877 || 82&nbsp;590 || 51,7% || 29&nbsp;327 || 18,3% || 44&nbsp;258 || 27,7%
|-
|1910 || 206&nbsp;133 || 105&nbsp;469 || 51,2% || 39&nbsp;314 || 19,1% || 57&nbsp;387 || 27,8%
|}

Według austriackiego spisu statystycznego z 1909 roku populacja Lwowa wynosiła 187.056. Austriackie dane z 1906 podają, że mieszkańcy Lwowa posługiwali się głównie towarzysko trzema językami<ref>''Przewodnik po Lwowie i okolicy'', Lwów 1910, s. 48.</ref>:
* [[Język polski|językiem polskim]] – 120 612
* [[Język niemiecki|językiem niemieckim]] i [[jidysz]] – 20 400
* [[Język ukraiński|językiem ukraińskim (ruskim)]] – 15 159

==== II Rzeczpospolita ====
{| class="wikitable"
!Rok || Ogółem ||colspan=2| Polacy ||colspan=2| Ukraińcy ||colspan=2| Żydzi
|-
|1921 || 219&nbsp;388 || 136&nbsp;519 || 62,2% || 19&nbsp;866 || 9,1% || 60&nbsp;431 || 27,6%
|-
|1926 || 228&nbsp;801 || 148&nbsp;151 || 64,8% || 23&nbsp;450 || 10,3% || 54&nbsp;851 || 24,0%
|}
[[Plik:M.Lwów-Polska spis powszechny 1931.pdf|thumb|upright|Miasto Lwów – oficjalne dane [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]] [[Drugi Powszechny Spis Ludności|spisu powszechnego 1931]]]]
[[Drugi Powszechny Spis Ludności]] (1931):
{| class="wikitable"
!rowspan=2| Religia ||rowspan=2 align=center| Ogółem ||colspan=6 align=center| Język ojczysty
|-
|[[Język polski|Polski]]
|[[Język ukraiński|Ukraiński]]
|[[Język rusiński|Rusiński]]
|[[Jidysz]]
|[[Język hebrajski|Hebrajski]]
|[[Język niemiecki|Niemiecki]]
|-
|[[Kościół katolicki|Katolicy rzymscy]] || 157&nbsp;490 || 155&nbsp;986 || 423 || 123 || – || – || 593
|-
|[[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego|Grekokatolicy]] || 49&nbsp;747 || 15&nbsp;592 || 23&nbsp;473 || 10&nbsp;604 || – || – || 9
|-
|[[Prawosławie|Prawosławni]] || 1077 || 303 || 271 || 111 || – || – || –
|-
|[[Protestantyzm|Protestanci]] || 3630 || 1896 || 22 || 7 || – || – || 1663
|-
|[[Judaizm|Żydzi]] || 99&nbsp;595 || 24&nbsp;007 || 14 || 12 || 67&nbsp;495 || 7793 || 136
|-
|Inni || 692 || 428 || 42 || 35 || 25 || 3 || 47
|-
| '''Ogółem''' || '''312&nbsp;231''' || '''198&nbsp;212''' || '''24&nbsp;245''' || '''10&nbsp;892''' || '''67&nbsp;520''' || '''7&nbsp;796''' || '''2&nbsp;448'''
|}

==== Okupacja niemiecka ====
{| class="wikitable"
!rowspan=2| Rok ||rowspan=2| Ogółem ||colspan=8| Narodowość
|-
|colspan=2| [[Polacy]] ||colspan=2| [[Ukraińcy]] ||colspan=2| [[Żydzi]] ||colspan=2| Inni
|-
|1941 || 299&nbsp;000 || 150&nbsp;400 || 50,3% || 65&nbsp;800 || 22,0% || 76&nbsp;000 || 25,4% || 6800 || 2,3%
|-
|1942 || 319&nbsp;606 || 172&nbsp;735 || 54,0% || 83&nbsp;570 || 26,1% || 50&nbsp;000 || 15,1% || 13&nbsp;301 || 4,2%
|-
|1943 || 209&nbsp;100 || 131&nbsp;300 || 62,9% || 62&nbsp;700 || 29,9% || – || – || 15&nbsp;100 || 7,2%
|}

==== Ukraińska SRR ====
{| class="wikitable"
!Narodowość ||colspan=2| 1959 ||colspan=2| 1970 ||colspan=2| 1979 ||colspan=2| 1989
|-
|[[Ukraińcy]] || 247&nbsp;086 || 60,2% || 377&nbsp;562 || 68,2% || 492&nbsp;194 || 74,0% || 622&nbsp;701 || 79,1%
|-
|[[Rosjanie]] || 111&nbsp;116 || 27,1% || 123&nbsp;237 || 22,3% || 128&nbsp;338 || 19,3% || 126&nbsp;459 || 16,1%
|-
|[[Żydzi]] || 25&nbsp;792 || 6,3% || 24&nbsp;321 || 4,4% || 17&nbsp;952 || 2,7% || 12&nbsp;795 || 1,6%
|-
|[[Polacy]] || 16&nbsp;196 || 3,9% || 13&nbsp;675 || 2,4% || 11&nbsp;855 || 1,8% || 9730 || 1,2%
|-
|[[Białorusini]] || 5136 || 1,3% || 6458 || 1,2% || 5982 || 0,9% || 5849 || 0,7%
|-
|[[Mołdawianie]] || 474 || 0,1% || 938 || 0,2% || 1091 || 0,1% || 1605 || 0,2%
|-
|[[Tatarzy]] || 679 || 0,1% || 895 || 0,1% || 868 || 0,1% || 761 || 0,1%
|-
|[[Ormianie]] || ... || ... || 1095 || 0,2% || 1140 || 0,2% || 980 || 0,1%
|-
|[[Gruzini]] || ... || ... || 437 || 0,1% || 458 || 0,1% || 524 || 0,1%
|-
|[[Azerowie]] || ... || ... || 418 || 0,1% || 642 || 0,1% || 542 || 0,1%
|-
|Inni || 4199 || 1,0% || 4416 || 0,8% || 4545 || 0,7% || 4957 || 0,6%
|-
| '''Ogółem''' || '''410&nbsp;678''' || 100% || '''553&nbsp;452''' || 100% || '''665&nbsp;065''' || 100% || '''786&nbsp;903''' || 100%
|}

=== Ludzie związani ze Lwowem ===
{{Osobny artykuł|Kategoria:Ludzie związani ze Lwowem}}

== Gospodarka ==
[[Plik:Lwowska kawa.jpg|thumb|„Kawa lwowska” z lokalnej palarni]]
Zakłady cukiernicze, [[Lwiwśka pywowarnia|browar]], produkcja autobusów, zakłady farmaceutyczne, przetwórstwo spożywcze<ref>{{Cytuj |tytuł = Звіт про роботу департаменту економічної політики за 2006-2008 роки |data = |data dostępu = 2021-12-18 |opis = sprawozdanie departamentu polityki gospodarczej Rady Miejskiej Lwowa za lata 2006–2008 |opublikowany = Львівська міська рада |archiwum = http://web.archive.org/web/20100209041134/http://www.city-adm.lviv.ua/adm/open-government/plani-ta-programi/812-zvit-pro-robotu-departamentu-jekonomichnoji-politiki-za-2006-2008-roki |język = uk}}</ref><ref>[http://map.lviv.ua/lviv04.html krótki opis przedsiębiorstw Lwowa] ([[język ukraiński]]).</ref><ref>[http://ukr-tur.narod.ru/istoukrgeo/allpubl/antropos/rolpromyslvova.htm Микола Назарук ''Роль промисловості у формуванні соціоекосистеми міста Львова у Хх столітті''(Mykola Nazaruk. The industrial role in the formation of the Lviv socioecosystem during the XX century) Historia przemysłu lwowskiego w wieku XX] ([[język ukraiński]]).</ref>.

== Transport ==
=== Autobusowy ===
Transport [[autobus]]owy nie jest zbyt dobrze rozwinięty, posiada zaledwie kilka linii. Tanią alternatywą są tzw. [[Marszrutka|marszrutki]], czyli prywatne [[mikrobus]]y, które dojeżdżają w słabiej skomunikowane dzielnice miasta. Marszrutki nie posiadają określonych przystanków czy rozkładu jazdy, ale są tańsze i szybkie. Mikrobusy docierają także do lwowskich miast satelitarnych, również tych położonych w pobliżu polskiej granicy – [[Szeginie]] (Шегині) (kierunek Przemyśl-Kraków) i [[Rawa Ruska]] (Рава-Руська, kierunek Lublin–Warszawa).

Ruch międzymiastowy i międzynarodowy obsługuje [[Dworzec autobusowy we Lwowie|Dworzec Stryjski]].

=== Tramwajowy ===
[[Plik:Electron 1179 (2).jpg|thumb|Electron T5L64]]
{{Osobny artykuł|Tramwaje we Lwowie}}
Pierwsza linia [[tramwaj konny|tramwaju konnego]] została otwarta 5 maja 1880. 31 maja 1894 roku na ulice Lwowa wyjechał pierwszy [[Tramwaj|tramwaj elektryczny]]. W 1922 linie tramwajowe zostały włączone do [[ruch prawostronny|ruchu prawostronnego]].

Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] i przejściu miasta w granice [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] (sierpień 1945) dwie linie zostały zamknięte, choć większość infrastruktury została zachowana, ponadto przedłużono linię tramwajową kończącą się w 1939 w zajezdni na rogu ulic Kadeckiej i Wuleckiej, wzdłuż dawnej ulicy Wuleckiej<ref>Za czasów sowieckich [[Feliks Dzierżyński|Feliksa Dzierżyńskiego]].</ref> (obecnie: [[Andriej Sacharow|Andrieja Sacharowa]]) do nowych osiedli mieszkaniowych na Wulce.

Sieć tramwajowa we Lwowie cechuje się rozstawem torów 1000&nbsp;mm, została zbudowana, kiedy miasto było częścią [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]], a linie musiały przebiegać przez wąskie, średniowieczne ulice w centrum miasta.

Po Lwowie kursuje kilkadziesiąt wagonów typu [[Tatra T4]] i [[Tatra KT4]]. W 2007 sprowadzono z [[Erfurt]]u i [[Gera|Gery]] 11 wagonów typu [[Tatra KT4|KT4]] w odmianie niemieckiej, a w 2013 do miasta dotarł zbudowany na zamówienie miasta ukraiński [[Ełektron T5L64|Elektron T5L64]]. Cała sieć liczy 75&nbsp;km, z czego większość jest w złym stanie technicznym.

Po Lwowie kursuje 10 linii tramwajowych. Noszą numery od 1 do 9, a dziesiąta to 9A.

=== Trolejbusowy ===
[[Plik:CityLAZ-20LF in Lviv, Ukraine - 002.jpg|thumb|Autobus [[CityLAZ-20]] na ulicach Lwowa]]
{{Osobny artykuł|Trolejbusy we Lwowie}}
Po zakończeniu II wojny światowej oraz wysiedleniu większości polskich mieszkańców, miasto odnotowało ogromny napływ nowych mieszkańców ze Związku Radzieckiego oraz dynamiczny rozwój przemysłu ciężkiego.

Wiele linii tramwajowych w centrum miasta zostało zastąpionych przez [[trolejbus]]y, wprowadzone 27 listopada 1952.

=== Kolejowy ===
{{Osobny artykuł|Lwów (stacja kolejowa)}}
[[Plik:Lviv railway station2.png|thumb|Budynek dworca głównego]]
[[Plik:Lwow railway station01.jpg|thumb|Hala peronów]]
Lwów jest dużym węzłem kolejowym rangi krajowej i międzynarodowej, obsługującym zagraniczne połączenia m.in. na Białoruś, Litwę, do Polski, Rosji, Słowacji i na Węgry.

=== Lotniczy ===
{{Osobny artykuł|Port lotniczy Lwów}}
[[Plik:Ethiopian Airlines Boeing 767-300ER (ET-AMG) at Lviv International Airport.jpeg|thumb|Nowy terminal pasażerski]]
[[Port lotniczy Lwów|Międzynarodowy Port Lotniczy]] znajduje się około 6&nbsp;km od centrum miasta na lotnisku [[Port lotniczy Lwów|Skniłów]]. [[Polska]] to najpopularniejszy kierunek podróży ze Lwowa. [[Polskie Linie Lotnicze LOT]] wykonują stąd dziennie więcej rejsów do [[Lotnisko Chopina w Warszawie|Warszawy-Chopina]] niż suma wszystkich lotów lokalnych ukraińskich linii [[Ukraine International Airlines|Ukrainian Airlines]]. Z [[Polska|Polski]] do lwowskiego lotniska są realizowane rejsy z: [[Port lotniczy Bydgoszcz-Szwederowo|Bydgoszczy]] ([[Polskie Linie Lotnicze LOT|LOT]]), [[Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy|Gdańska]] ([[Wizz Air]]), [[Port lotniczy Katowice-Pyrzowice|Katowic]] (Wizz Air), [[Port lotniczy Kraków-Balice|Krakowa]] ([[Ryanair]]), [[Port lotniczy Poznań-Ławica|Poznania]] (LOT), [[Port lotniczy Olsztyn-Mazury|Olsztyna]] (LOT), Warszawy-Chopina (LOT), [[Port lotniczy Warszawa-Modlin|Warszawy-Modlina]] (Ryanair) oraz z [[Port lotniczy Wrocław-Strachowice|Wrocławia]] (Wizz Air). Oprócz tego zagraniczne linie oferują loty do takich państw, jak: [[Niemcy]] ([[Port lotniczy Berlin-Schönefeld|Berlin-Schönefeld]], [[Port lotniczy Dortmund|Dortmund]], [[Port lotniczy Frankfurt-Hahn|Frankfurt-Hahn]], [[Port lotniczy Memmingen|Memmingen]], [[Port lotniczy Weeze|Weeze]]), [[Wielka Brytania]] ([[Port lotniczy Londyn-Luton|Londyn-Luton]]), [[Austria]] ([[Port lotniczy Wiedeń-Schwechat|Wiedeń]]), [[Dania]] ([[Port lotniczy Kopenhaga-Kastrup|Kopenhaga]]), czy [[Włochy]] ([[Port lotniczy Rzym-Fiumicino|Rzym-Fiumicino]], [[Port lotniczy Mediolan-Malpensa|Mediolan-Malpensa]], [[Port lotniczy Bergamo-Orio al Serio|Bergamo]], [[Port lotniczy Wenecja-Marco Polo|Wenecji]], [[Port lotniczy Neapol|Neapol]], [[Port lotniczy Bolonia|Bolonia]]).

Były także realizowane połączenia lotnicze pomiędzy Lwowem a [[Port lotniczy Warszawa-Radom|Radomiem]] linią [[Sprint Air]], która zrezygnowała z lotów do tego miasta.

== Kultura ==
[[Plik:Lwów - Kamienica 04.JPG|thumb|upright|[[Arsenał Królewski we Lwowie]]]]

=== Literatura ===
W XIX w. Lwów był obok [[Kraków|Krakowa]] polskim ośrodkiem intelektualnym cieszącym się od 1870 swobodą rozwoju [[Polska|polskiej]] i [[Ukraina|ukraińskiej]] kultury i nauki w dość liberalnym zaborze austriackim. Tu mieszkali znani pisarze i poeci: [[Mikołaj Biernacki]] (Rodoć), [[Aleksander Fredro]], [[Seweryn Goszczyński]], [[Leopold Staff]], [[Jan Kasprowicz]], [[Jan Zahradnik]], [[Gabriela Zapolska]], [[Maria Konopnicka]], [[Maryla Wolska]], [[Beata Obertyńska]] i wielu innych. We Lwowie działała prężna instytucja naukowa, [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich]], która oprócz bogatej w zbiory biblioteki posiadała także własne wydawnictwo. Wychodziło tu wiele lokalnych gazet, wydawnictw i czasopism drukowanych nie tylko w [[język polski|języku polskim]], ale także [[język niemiecki|niemieckim]], [[język ukraiński|ukraińskim]] czy [[jidysz]]. Dla uszanowania literackiej przeszłości miasta odbywają się coroczne Targi Książki.

=== Sztuka ===
We Lwowie w 1929 została założona polska młodzieżowa [[Artes|Grupa Artes]] znana ze swych pokazów w [[Paryż]]u i w całej [[Europa|Europie]]. Jej prace reprezentowały takie nurty jak [[futuryzm]], [[kubizm]], [[Postmodernizm (filozofia)|nowa obiektywność]] czy [[surrealizm]]. Ruch współpracował z wieloma artystami i muzykami awangardowymi. Grupa Artes dała trzynaście pokazów m.in. w [[Warszawa|Warszawie]], [[Kraków|Krakowie]], [[Łódź|Łodzi]] i we Lwowie. II wojna światowa położyła kres działalności grupy.

=== Muzea i galerie sztuki ===
We Lwowie od 1827 funkcjonowało [[Muzeum Książąt Lubomirskich|Muzeum im. Lubomirskich]] zawierające obszerną kolekcję dzieł sztuki i pamiątek historycznych związanych z dziejami narodu polskiego, w 1857 została ufundowana [[Biblioteka Baworowskich|Bibliotekę Baworowskich]] ze zbiorem dzieł sztuki, od 1869 na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego istniała katedra historii sztuki, w ramach której działali wybitni historycy sztuki, m.in. [[Władysław Łoziński]], [[Jan Bołoz Antoniewicz]], [[Władysław Kozicki]], [[Władysław Podlacha]], [[Mieczysław Gębarowicz]].

Najbardziej godnymi uwagi galeriami i muzeami są [[Lwowska Galeria Sztuki]], Muzeum Religii (dawniej Muzeum Ateizmu) i Muzeum Narodowe (dawniej Muzeum Przemysłu).

=== Muzyka ===
Rozkwit życia muzycznego we Lwowie<ref>Oprac. na podstawie hasła Mirosława Perza „Lwów” w ''The Grove Dictionary of Music and Musicians'', wyd. 2, 2001.</ref> zapoczątkowany został w XVI w. [[Marcin Leopolita]], jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów doby renesansu, pochodził ze Lwowa i do Lwowa powrócił po służbie na dworze królewskim. Dużym uznaniem cieszył się zespół wokalny, a potem także wokalno-instrumentalny przy klasztorze dominikanów. W drugiej połowie XVI w. w cerkwiach także wprowadzano śpiew wielogłosowy.

Na przełomie XVII i XVIII w. ze Lwowem związany był [[Stanisław Sylwester Szarzyński]]. Działali wtedy również inni kompozytorzy, jak J. Staromiejski (ok. 1740 w kaplicy dominikanów) i Adalbert Jankowski.

Włączenie Lwowa do Austrii w 1792 spowodowały wielki napływ muzyków. Jako pierwszy powstał teatr niemiecki w 1776 (działał do 1872), a wkrótce – w lipcu 1780 – polski (działał z przerwami do końca marca 1842)<ref>{{Cytuj książkę |autor link = |tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut |rozdział = T. 4: Oświecenie |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |miejsce = Warszawa |rok = 1966 |strony = 180 |isbn =}}</ref>. Nastąpił rozwój teatru (pierwszym dyrektorem był [[Tomasz Truskolaski]]), a przedstawieniom zawsze wtedy towarzyszyła muzyka, i opery. Wśród kapelmistrzów byli tak wybitni muzycy jak [[Józef Elsner]] (w latach 1792–1799) i [[Karol Lipiński]] (1810–1814). W latach 1785–1799 teatrem kierował [[Wojciech Bogusławski]], który wielką wagę przywiązywał do narodowego charakteru repertuaru. To właśnie on zachęcił Elsnera i Karola Kurpińskiego do komponowania oper.

Dzięki Elsnerowi we Lwowie powstało Towarzystwo Filharmoniczne, a w latach 1803–1812 i 1817–30 Johann Mederitch organizował publiczne koncerty symfoniczne. W 1826 Franz Xavier Mozart, syn Wolfganga Amadeusa, który mieszkał we Lwowie w latach 1808–1814 i 1822–38, w 1826 założył stowarzyszenie muzyki kościelnej (Cäcilien-Verein).

Ważne dla życia muzycznego we Lwowie było powstanie w 1838 [[Lwowska Narodowa Akademia Muzyczna|towarzystwa]], najpierw pod nazwą ''Gesellschaft zur Beförderung der Musik in Galizien'', od 1848 pod nazwą ''[[Galicyjskie Towarzystwo Muzyczne]]'', a następnie po 1918 roku pod polską nazwą ''[[Lwowska Narodowa Akademia Muzyczna|Polskie Towarzystwo Muzyczne we Lwowie]]''. Towarzystwo finansowało konserwatorium (zał. w 1870), a także kilka chórów oraz amatorską orkiestrę. W latach 1858–1887 na czele Towarzystwa, a zarazem konserwatorium, stał [[Karol Mikuli]], uczeń [[Fryderyk Chopin|Chopina]]. Do grona pedagogów uczących w lwowskich konserwatorium należał też m.in. [[Stanisław Niewiadomski (kompozytor)|Stanisław Niewiadomski]] (1887–1914), [[Henryk Melcer-Szczawiński]] (1897–99), [[Józef Koffler]] (1928–41), [[Vilém Kurz Młodszy|Vilém Kurz]] (1897–1919). Długoletnim dyrektorem konserwatorium był [[Mieczysław Sołtys]] (1899–1929), a po nim jego syn [[Adam Sołtys|Adam]] (1929–39); za jego czasów chór lwowskiej szkoły uważany był za najlepszy w Polsce.

[[Plik:Teatr Lwow22.jpg|thumb|Opera we Lwowie. Nazwana imieniem [[Sołomija Kruszelnyćka|Salomei Kruszelnickiej]], która przez wiele lat była z nią związana jako solistka.]]
Lwów miał wyjątkowo efektowne teatry. W 1842 otwarto [[Teatr Skarbkowski]], trzeci co do wielkości gmach w ówczesnej Europie Środkowej, a w 1903 jeszcze wspanialszy gmach [[Opera (budynek)|opery]], wzorowanej na [[Opera Wiedeńska|wiedeńskiej]]. Początkowo wystawiano w niej repertuar bardzo zróżnicowany: od dramatów klasycznych w [[język niemiecki|języku niemieckim]] i [[język polski|polskim]], poprzez operę, operetkę, do komedii.

W 1874 we Lwowie powstał teatr ukraiński, z którym związało się wielu ukraińskich muzyków. W tym czasie polski teatr, w którym wystawiano również opery, stał się najważniejszą obok warszawskiej sceną operową w Polsce. W 1900 we Lwowie otwarto operę – [[Opera Lwowska|Teatr Wielki]]. Dzięki liberalizmowi władz monarchii habsburskiej, tam właśnie możliwe były premiery polskich dzieł, na które nie zezwolono by w Warszawie.Opera Lwowska w latach międzywojennych była jedną z trzech stałych scen operowych w Polsce (obok Warszawy i Poznania). Związani byli z tą sceną m.in. [[Sołomija Kruszelnyćka]] oraz [[Adam Didur]], który po sukcesach w [[La Scala|La Scali]] wrócił do Lwowa i od 1932 kierował operą i uczył śpiewu w konserwatorium.

W 1902 powstała [[Lwowska Filharmonia Obwodowa|Filharmonia]], która pracowała z przerwami, wznowiła działalność w 1921 i w następnych latach również borykała się z kłopotami, spowodowanymi kryzysem gospodarczym.

W życiu muzycznym miasta bardzo ważną rolę pełniły chóry. Były zespoły polskie, jak „Echo” (zał. 1887), „Lwowski chór akademicki” (zał. 1899) i „Lwowski chór robotniczy” (zał. 1902) – oraz ukraińskie, jak „Bojan” (zał. 1890), „Bandurys” (zał. 1905) i sławny chór dziecięcy „Dudaryk”.

W 1912 na Uniwersytecie, dzięki staraniom [[Adolf Chybiński|Adolfa Chybińskiego]] otwarta została druga (po krakowskiej) muzykologia w Polsce. Wydawano czasopisma poświęcone życiu muzycznemu: „Gazeta muzyczna” (1918), „Lwowskie wiadomości muzyczne i literackie” (1925–34), „Echo” (1936–37), w których publikowali m.in. [[Seweryn Barbag]], Józef Koffler, [[Stefania Łobaczewska]]. Koncerty w poważnym stopniu organizowane było przez stowarzyszenia: w 1919 powstał Związek Muzyków we Lwowie, a w 1930 lwowska filia Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, a w 1933 Lwowskie Towarzystwo Miłośników Muzyki i Opery.

[[Polskie Radio Lwów]] uruchomione 5 stycznia 1930 było pierwszą rozgłośnią we wschodniej Polsce. Programy emitowane ze Lwowa okazały się bardzo popularne w całym kraju. Radio grało muzykę klasyczną i rozrywkową, nadawało programy publicystyczne, audycje dla młodzieży, wiadomości i msze w każdą niedzielę. Ogromną popularnością cieszyła się ''[[Wesoła Lwowska Fala]]'', audycja [[kabaret]]owa przeplatana muzyką.

Zajęcie miasta przez ZSRR spowodowało gruntowne zmiany w życiu muzycznym, które przeorganizowano na wzór sowiecki. Wyraźne oparcie otrzymali też przede wszystkim muzycy ukraińscy. Ogromna większość żydowskich artystów zginęła, lub uciekła. Wielu polskich artystów zostało deportowanych do azjatyckiej części ZSRR. Część z nich po wojnie powróciła do Polski.

Od 2012 roku we Lwowie organizowany jest międzynarodowy festiwal ''[[Odkrywamy Paderewskiego]]''.

== Nauka ==
[[Plik:Lwów - uniwersytet.JPG|thumb|Uniwersytet Lwowski]]
[[Plik:Бандери 3179.jpg|thumb|Politechnika Lwowska]]
[[Plik:Володимир Гройсман відвідав Український католицький університет 04.jpg|mały|Ukraiński Uniwersytet Katolicki]]
Lwów należy do najważniejszych ośrodków akademickich na Ukrainie. Jest siedzibą [[Politechnika Lwowska|Politechniki Lwowskiej]] założonej w 1843 i [[Uniwersytet Lwowski|Uniwersytetu Lwowskiego]] założonego w 1661<ref>Korzenie Uniwersytetu sięgają roku 1608, kiedy to założona została szkoła jezuicka, której w 1661 król polski Jan Kazimierz nadał prawa akademickie.</ref>, który jest jednym z najstarszych w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]]. Prestiż Uniwersytetu znacznie wzrósł dzięki pracom profesora [[Kazimierz Twardowski|Kazimierza Twardowskiego]] (1866–1938), jednego z założycieli [[szkoła lwowsko-warszawska|szkoły lwowsko-warszawskiej]]. Z tutejszym uniwersytetem związani byli wybitni polscy matematycy tacy jak [[Stefan Banach]], [[Juliusz Paweł Schauder|Juliusz Schauder]] czy [[Stanisław Ulam]].

Od 2007 we Lwowie działa [[Ukraiński Uniwersytet Katolicki]] (ukr. Украї́нський католи́цький університе́т) otworzony w 1994 jako Lwowska Akademia Teologiczna<ref>{{Cytuj |tytuł = Український Католицький Університет |data dostępu = 2020-02-18 |opublikowany = УКУ |url = https://ucu.edu.ua/ |język = uk}}</ref>.

== Religia ==
Od początku swego istnienia Lwów był miastem różnorodnym etnicznie i religijnie. Przed [[Kasata józefińska|kasatą józefińską]] we Lwowie było ok. 60 świątyń. Najstarsze z nich zbudowane były w XIII wieku. Trzy największe chrześcijańskie grupy wyznaniowe: [[Kościół łaciński|katolicy]] (głównie [[Polacy]] i [[Niemcy (naród)|Niemcy]]), [[Cerkiew prawosławna|prawosławni]] (głównie Rusini i Grecy), [[Apostolski Kościół Ormiański|wyznawcy Kościoła Ormiańskiego]] ([[Ormianie]]), miały swe biskupstwa we Lwowie od XVI w. (przy czym lwowskie arcybiskupstwo łacińskie istniało już od 1412).

W 1909 ukonstytuowała się [[Chrześcijańsko-mennonicka Gmina Kiernica-Lwów]]. Należący do niej dom modlitwy, kancelaria parafialna, mieszkania duchownych i bursa dla studentów znajdowały się do 1939 we wzniesionej w 1888 willi [[Władysław Godowski|Władysława Godowskiego]] przy ul. Jana Kochanowskiego (obecnie ul. Kostii Lewyckiego) 23<ref>{{Cytuj stronę |url = http://agad.gov.pl/pomoce/KsOMB456.xml |tytuł = Księgi metrykalne i akta parafii i gmin różnych wyznań i obrządków (Ormianie, Autokefaliczna Cerkiew Prawosławna, Baptyści, Mennonici, Ewangeliczni Chrześcijanie) z terenów tzw. zabużańskich Inwentarz zespołu PL, 1456 Opracowała D. Lewandowska |autor = D. Lewandowska |opublikowany = agad.gov.pl |data dostępu = 2019-09-06}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://lia.lvivcenter.org/uk/objects/levytskoho-23/ |tytuł = ВУЛ. ЛЕВИЦЬКОГО, 023 – ЖИТЛОВИЙ БУДИНОК |opublikowany = lvivcenter.org |data dostępu = 2019-09-06}}</ref>.

Lwów jest obecnie siedzibą [[Archidiecezja lwowska|archidiecezji lwowskiej]] i pozostaje centrum [[Kościół rzymskokatolicki na Ukrainie|Kościoła rzymskokatolickiego na Ukrainie]], a także [[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego|Ukraińskiej Cerkwi greckokatolickiej]]. We Lwowie swoją siedzibę ma [[Eparchia lwowska (Patriarchat Moskiewski)|eparchia lwowska]] [[Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego|Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego]]<ref>[https://archive.is/20120906064805/http://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/or_file.cgi?3_851 Львовская епархия].</ref>. [[Eparchia lwowsko-sokalska|Eparchię lwowsko-sokalską]] i [[Eparchia lwowska (Kościół Prawosławny Ukrainy)|eparchię lwowską]] prowadzi także [[Kościół Prawosławny Ukrainy]]. Obecny jest także [[Apostolski Kościół Ormiański]] oraz [[Adwentyzm Dnia Siódmego|Adwentyści Dnia Siódmego]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.cerkva.info/en/episcopate.html |tytuł = Episcopate of the Ukrainian Orthodox Church – Kyiv patriarchate |opublikowany = cerkva.info |archiwum = https://web.archive.org/web/20110529010818/http://www.cerkva.info/en/episcopate.html |zarchiwizowano = 2011-05-29}}</ref>. W mieście działa ponad 50 [[zbór#Zbór u Świadków Jehowy|zborów]] [[Świadkowie Jehowy|Świadków Jehowy]], a 21 z nich korzysta z dużego kompleksu [[Sala królestwa|Sal Królestwa]]<ref>{{jw|data dostępu=2015-01-16}}</ref>. W mieście znajduje się również [[Biuro oddziału|Biuro Oddziału]] koordynujące działalność [[Świadkowie Jehowy na Ukrainie|tego wyznania na Ukrainie]]<ref>''[[Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy]]'' [http://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/2012201 „Rozkosz na zawsze po twej prawicy”] 15 marca 2012, s. 5, 6.</ref>.

Najliczniej reprezentowaną grupą religijną są grekokatolicy obrządku bizantyjsko-ukraińskiego. W obrządku tym oprócz księży diecezjalnych posługują tam także zgromadzenia zakonne: [[redemptoryści]], [[bazylianie]], redemptorystki misjonarki oraz [[Zgromadzenie Sióstr Służebnic Niepokalanej Panny Maryi|Służebnice NMP]].

=== Żydzi lwowscy ===
Lwów posiadał przed wojną dużą i aktywną wspólnotę [[Żydzi|żydowską]]. Spis powszechny z 1931 wykazał, że spośród 312 231 osób zamieszkujących Lwów, 75 316 posługiwało się na co dzień w mowie językiem jidysz lub hebrajskim<ref>''Drugi powszechny spis ludności z dnia 9 grudnia 1931. Miasto Lwów'', Warszawa 1937.</ref>. Do 1941 w mieście znajdowało się około 45 [[synagoga|synagog]] i domów modlitewnych. W dniach 25–29 lipca 1941 miał miejsce pogrom ludności żydowskiej określany jako ''Dni Petlury'' (nazwa od [[Symon Petlura|Symona Petlury]]), w trakcie których niemieckie [[Einsatzgruppen]] z udziałem nacjonalistów ukraińskich zamordowały około 2 tys. Żydów.

{{Osobny artykuł|Pogromy lwowskie (1941)}}
Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w 1941 [[Nazizm|hitlerowcy]] zniszczyli [[Synagoga|synagogę]] główną, a w następnych latach kolejne synagogi. Żydzi zostali przesiedleni do [[Getto lwowskie|lwowskiego getta]] położonego w północnej części miasta ([[Zamarstynów]]). W pierwszej połowie 1942 większość z nich w ramach [[Zagłada Żydów|Holocaustu]] (''[[Einsatz Reinhardt|Aktion Reinhard]]'') została deportowana przez [[Generalne Gubernatorstwo|niemieckie władze okupacyjne]] do [[Obóz zagłady w Bełżcu|obozu zagłady Bełżec]] w [[Bełżec|Bełżcu]] i zamordowana przez [[Schutzstaffel|SS]] w [[komora gazowa|komorach gazowych]] [[obóz zagłady|obozu zagłady]].

Według [[spis ludności|spisu ludności]] z 1910 osób wyznania rzymskokatolickiego było we Lwowie 101 267 (51,7%), [[judaizm|żydowskiego]] 56 751 (29%), a [[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego|greckokatolickiego]] 34 454 (17,1%).

{{Zobacz też|Kościoły we Lwowie|Synagogi Lwowa|Pedagogium Lwowskie}}

== Sport ==
[[Plik:Pogon Lwow 1926.jpg|thumb|Piłkarska drużyna [[Pogoń Lwów (piłka nożna)|Pogoni Lwów]] z [[Mistrzostwa Polski w piłce nożnej (1926)|mistrzowskiego sezonu 1926]]]]
[[Plik:Pogon Lwow hokej 1930.JPG|thumb|Hokeiści [[LKS Pogoń Lwów|Pogoni Lwów]] w 1929 roku]]
[[Plik:Lechia Lwow 1909.jpg|thumb|Piłkarze [[Lechia Lwów|Lechii Lwów]] w 1909 roku]]
Przed [[I wojna światowa|I wojną światową]] Lwów był jednym z najważniejszych polskich ośrodków sportowych. We Lwowie w 1867 roku powstało pionierskie polskie stowarzyszenie sportowe – [[Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”]]. We Lwowie powstały też pierwsze polskie kluby piłkarskie i wielosekcyjne. W okresie międzywojennym lwowskie kluby sięgały po medale mistrzostw Polski w różnych dyscyplinach. Jednym z najbardziej prestiżowych pojedynków [[Derby sportowe|derbowych]] w Polsce były tzw. ''[[wielkie derby Lwowa]]'' pomiędzy [[Pogoń Lwów (piłka nożna)|Pogonią Lwów]] a [[Czarni Lwów|Czarnymi Lwów]]. W latach 1930–1933 we Lwowie odbywały się jedyne w Polsce wyścigi [[Grand Prix Lwowa|Grand Prix]], a w 1931 rozegrano tu po raz pierwszy w Polsce [[Mistrzostwa Świata w Strzelectwie 1931|Mistrzostwa Świata w Strzelectwie]].
[[Aeroklub Lwowski]] został założony w lutym 1928 (wcześniej działały [[Związek Awiatyczny Studentów Politechniki Lwowskiej|Związek Awiatyczny]] i Akademicki Aeroklub we Lwowie). Aeroklub był organizatorem krajowych zawodów lotniczych, np. w 1933 roku odbył się zlot samolo „Zlot Gwieździsty” i „Lwowski Wyścig” samolotów turystycznych w obwodzie zamkniętym.

'''Kluby przedwojenne:'''
* [[LKS Pogoń Lwów]] – klub piłkarski (później wielosekcyjny) założony w 1904, mistrz Polski w latach [[Mistrzostwa Polski w piłce nożnej (1922)|1922]], [[Mistrzostwa Polski w piłce nożnej (1923)|1923]], [[Mistrzostwa Polski w piłce nożnej (1925)|1925]], [[Mistrzostwa Polski w piłce nożnej (1926)|1926]], nieoficjalnie w 1924, hokejowy mistrz Polski [[Mistrzostwa Polski w hokeju na lodzie (1932/1933)|1933]]
* [[Czarni Lwów]] – klub piłkarski (później wielosekcyjny) założony w 1903, hokejowy mistrz Polski [[Mistrzostwa Polski w hokeju na lodzie (1934/1935)|1935]]
* [[Lechia Lwów]] – najstarszy polski klub piłkarski (później wielosekcyjny), założony w 1903, hokejowy wicemistrz Polski 1935
* [[Sparta Lwów]] – finalista pierwszych rozgrywek o piłkarski [[Puchar Polski w piłce nożnej mężczyzn|Puchar Polski]]
* [[RKS Lwów]] – klub piłkarski, którego wychowankiem był [[Kazimierz Górski]]
* [[Świteź Lwów]] – klub piłkarski
* [[Sokół II Lwów]] – siatkarski mistrz Polski [[Mistrzostwa Polski w piłce siatkowej mężczyzn (1939)|1939]]
* [[Sokół Macierz Lwów]] – zdobywca siatkarskiego Pucharu Polski [[Puchar Polski w piłce siatkowej mężczyzn (1933)|1933]]
* [[AZS Lwów]] – brązowy medalista mistrzostw Polski w koszykówce 1939, wicemistrz Polski w siatkówce kobiet [[Mistrzostwa Polski w piłce siatkowej kobiet (1934)|1934]], [[Mistrzostwa Polski w piłce siatkowej kobiet (1935)|1935]]
* [[Biały Orzeł Lwów]] – klub piłkarski
* [[WKS 6 Pułk Lotniczy Lwów]] – klub piłkarski
* [[Hasmonea Lwów]] – żydowski klub sportowy
* [[Ukraina Lwów]] – ukraiński klub sportowy
* [[VIS Lwów]] – niemiecki klub sportowy

'''Obecnie istniejące kluby:'''
* [[Karpaty Lwów]]
* [[FK Lwów]]
* [[Ruch Lwów]]
* [[Enerhija Lwów]]
* [[Hałyczyna Lwów]]
* [[Pogoń Lwów (piłka nożna)|LKS Pogoń Lwów]] – reaktywowana 10 października 2009

Największym obiektem sportowym we Lwowie jest [[Arena Lwów]], gdzie rozegrane zostały trzy mecze grupowe [[Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012|Euro 2012]].

== Miasta partnerskie ==
Miasta partnerskie Lwowa<ref>{{Cytuj |tytuł = Міста-партнери |data dostępu = 2021-09-27 |opublikowany = lvivrada.gov.ua |url = https://lvivrada.gov.ua/informacia/mista-partnery |język = uk}}</ref>:
{{układ wielokolumnowy|szerokość=300px|
* {{flaga|BIH}} [[Banja Luka]], [[Bośnia i Hercegowina]] (22.09.2004)
* {{Flaga|HUN}} [[Budapeszt]], [[Węgry]] (18.10.2003)
* {{flaga|CHN}} [[Chengdu]], [[Chińska Republika Ludowa]] (10.05.2017)
* {{flaga|DEU}} [[Fryburg Bryzgowijski]], [[Niemcy]] (24.08.1989)
* {{flaga|POL}} [[Kraków]], [[Polska]] (23.10.1995)
* {{flaga|GEO}} [[Kutaisi]], [[Gruzja]] (16.10.2002)
* {{flaga|POL}} [[Lublin]], [[Polska]] (15.01.2004)
* {{flaga|POL}} [[Łódź]], [[Polska]] (28.11.2003)
* {{flaga|SRB}} [[Nowy Sad]], [[Serbia]] (7.05.2005)
* {{flaga|POL}} [[Oleszyce]]<ref name="oleszyce">{{Cytuj stronę |url = http://www.oleszyce.pl/pl/4509/0/Miasta_partnerskie.html |tytuł = Miasta partnerskie |opublikowany = Miasto i gmina Oleszyce |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20160621094220/http://www.oleszyce.pl/pl/4509/0/Miasta_partnerskie.html |zarchiwizowano = 2016-06-21 |data dostępu = 2012-05-27}}</ref>
* {{Flaga|BGR}} [[Płowdiw]], [[Bułgaria]] (31.05.2016)
* {{flaga|POL}} [[Przemyśl]], [[Polska]] (10.06.1995)
* {{flaga|GBR}} [[Rochdale]], [[Wielka Brytania]] (26.08.1992)
* {{flaga|POL}} [[Rzeszów]], [[Polska]] (4.04.1992)
* {{Flaga|GEO}} [[Tbilisi]], [[Gruzja]]
* {{flaga|CAN}} [[Winnipeg]], [[Kanada]] (26.11.1973)
* {{Flaga|LTU}} [[Wilno]], [[Litwa]] (7.03.2014)
* {{flaga|POL}} [[Wrocław]], [[Polska]] (28.11.2003)
}}

== Zobacz też ==
* [[Gwara lwowska]]
* [[Lwowska szkoła matematyczna]]
* [[STS Lwów]] (żaglowiec)
* [[Grand Prix Lwowa]]
* [[Radio Lwów]]
* [[Cresovia Leopoliensis]]
* [[Lwiwśka pywowarnia|Browar Lwowski]]
* [[Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie]]
* [[Wiek Nowy|Wiek Nowy (dziennik)]]
* [[Dom Polski we Lwowie]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* [[Grzegorz Mazur]], [[Jerzy Skwara]], [[Jerzy Węgierski]]: ''Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946'', Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, {{ISBN|978-83-86250-49-3}}.
* [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=42 Księga adresowa miasta Lwowa 1913], Lwów 1912
* Jaworski Franciszek: [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=1045 Cmentarz Gródecki we Lwowie], Lwów 1908
* Jaworski Franciszek: [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=1464 Ratusz lwowski], Lwów 1907
* Białynia-Chołodecki Józef: [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=1048 Cmentarz Stryjski we Lwowie], Lwów 1913
* [[Antoni Schneider]]: [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=822 Przewodnik po Lwowie], Lwów 1875
* [[Antoni Schneider]]: [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=8 Przewodnik po mieście Lwowie], Lwów 1871
* [http://www.mtg-malopolska.org.pl/images/skany/urzednicy_djvu/urzednicy.djvu Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy w latach 1352–1783]. Karol Maleczyński, Lwów 1938
* ''Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut'', t. 4 Oświecenie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1966, s. 180–181
* {{Cytuj stronę |url = http://shron.chtyvo.org.ua/Lozynskyi_Roman/Etnichnyi_sklad_naselennia_Lvova_u_konteksti_suspilnoho_rozvytku_Halychyny.pdf |tytuł = Роман Лозинський. Етнічний склад населення Львова (у контексти суспільного розвитку Галичини), Львів 2005 |opublikowany = shron.chtyvo.org.ua |archiwum = https://web.archive.org/web/20150209112711/http://shron.chtyvo.org.ua/Lozynskyi_Roman/Etnichnyi_sklad_naselennia_Lvova_u_konteksti_suspilnoho_rozvytku_Halychyny.pdf |zarchiwizowano = 2015-02-09}}
* Grzegorz Gauden, Lwów – kres iluzji. Opowieść o pogromie listopadowym 1918 roku, 2019, {{ISBN|97883-242-3617-6}}.

== Linki zewnętrzne ==
{{ISG|Lwów|Lwów}}
* [http://www.lwow.com.pl „Mój Lwów” – polska strona o Lwowie (historia, polonica, zabytki, aktualności)]
* {{Cytuj stronę |url = http://www.lvivbest.com/images/map2.gif |tytuł = Polski plan Lwowa z 1937 |opublikowany = lvivbest.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20160305020501/http://www.lvivbest.com/images/map2.gif |zarchiwizowano = 2016-03-05}}
* {{Cytuj stronę |url = http://www.lwowiak.republika.pl/ |tytuł = Zdjęcia przedwojennego Lwowa |opublikowany = lwowiak.republika.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20121124045450/http://www.lwowiak.republika.pl/ |zarchiwizowano = 2012-11-24}}
* [http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/publication?id=21829&tab=3 Wiadomości statystyczne o mieście Lwowie 1874–1931] w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej
* [http://lviv.ridne.net Blog Obrazów Lwowa] – Obrazy dawnego i dzisiejszego Lwowa {{lang|uk}}
* [http://lvivrem.org.ua/index.html Lwowskie Reminiscencje] – fotogaleria Ołeny Kruszyńskiej {{lang|uk|en|it}}
* {{SgKP|V|496|Lwów}}
* [http://www.city-adm.lviv.ua Oficjalna strona Rady Miejskiej Lwowa (ukr.)]
* [http://www.lviv.travel Oficjalna turystyczna strona miasta (historia, zabytki, aktualności)] {{lang|uk|en}}
* [http://maps.yandex.ua/?ll=24.026671%2C49.842448&spn=0.040340%2C0.007022&z=15&l=map%2Cstv%2Csta&ol=stv&oll=24.02667054%2C49.84244838&oid=&ost=dir%3A2.8883279051464%2C0~spn%3A90%2C54.77600226080832 Lwów w maps.yandex.ua – panoramiczne zdjęcia miasta]
* [http://maps.google.pl/maps?q=plan%20Lwowa&oe=utf-8&rls=org.mozilla:pl:official&client=firefox-a&um=1&hl=pl&gbv=2&biw=1280&bih=842&ie=UTF-8&sa=N&tab=il Lwów w Google Earth]
* [https://www.osmol.pl/2019/08/lwow-atrakcje-lwowa-przewodnik/ Lwów i atrakcje Lwowa. Co zobaczyć w mieście (polski turysta we Lwowie: poradnik, aktualności, co warto zobaczyć, jak spędzić czas)]
* [https://polona.pl/collections/institutions/24/lwow-na-dawnej-fotografii-i-pocztowce,NTUyNjY2NjI1NDM0MDg0ODg2NQ/?sort=creator%20asc Lwów na dawnej fotografii i pocztówce – kolekcja] w bibliotece [[Polona]]

{{Hromada Lwów}}
{{Architektura Lwowa}}
{{Dzielnice Lwowa}}
{{Miasta obwodu lwowskiego}}
{{Obwód lwowski (do 2020)}}
{{Województwo lwowskie}}
{{Miasta wojewódzkie II Rzeczypospolitej}}
{{Miasta wojewódzkie I Rzeczypospolitej}}
{{Dawne powiaty Generalnego Gubernatorstwa}}
{{Powiat lwowski}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Lwów| ]]
[[Kategoria:Lwów (hromada)| ]]
[[Kategoria:Miasta lokowane przez Kazimierza III Wielkiego]]
[[Kategoria:Miasta w obwodzie lwowskim]]
[[Kategoria:Miasta polskie lokowane na prawie magdeburskim]]
[[Kategoria:Miasta królewskie I Rzeczypospolitej (województwo ruskie)]]
[[Kategoria:Miasta posiadające prawo składu]]
[[Kategoria:Miasta wojewódzkie I Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:Miasta wojewódzkie II Rzeczypospolitej]]
[[Kategoria:Miejscowości odznaczone Orderem Lenina]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Obrony Lwowa| ]]
[[Kategoria:Województwo lwowskie]]
[[Kategoria:Województwo ruskie]]
[[Kategoria:Jednostki administracyjne i obiekty odznaczone Orderem Virtuti Militari]]
[[Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii]]