Wąsal czerwonobrewy
| Lybius chaplini[1] | |
| S. Clarke, 1920 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wąsal czerwonobrewy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Wąsal czerwonobrewy[3] (Lybius chaplini) – gatunek małego ptaka z rodziny tukanowatych (Ramphastidae). Narażony na wyginięcie. Jeden z dwóch gatunków ptaków, których zasięg występowania ograniczony jest do Zambii – inny, wąsaczek białogardły (Pogoniulus makawai), znany jest jedynie z zebranego holotypu. Nie wyróżnia się podgatunków[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała około 19 cm; masa ciała 64–75 g[5]. Skrzydło mierzy 92 mm, dziób 25 mm, ogon 57 mm, zaś skok 25 mm. Wierzch głowy, szyja, pokrywy podskrzydłowe jak i cały spód ciała białe. Policzki i brew szkarłatne. Wierzch ciała brązowy, podobnie jak i skrzydła; bieleje w kierunku kupra. Chorągiewki zewnętrzne lotek żółto obrzeżone. Sterówki ciemnobrązowe, nogi i stopy czarniawe[6].
Zasięg występowania, środowisko
[edytuj | edytuj kod]Zasięg występowania, szacowany na około 76 tysięcy km², obejmuje niecałą południową połowę Zambii. Szacuje się jednak, że jedynie 9% z tego jest przez gatunek zamieszkane. Środowisko życia stanowią sawanny i obszary trawiaste na wysokości 900–1400 m n.p.m., odwiedza również tereny rolnicze. Występuje niemal wyłącznie na obszarach, gdzie rosną figowce sykomory (Ficus sycomorus), które zapewniają całoroczny zapas pożywienia, a także odpowiednie miejsca gniazdowania[7].
Behawior
[edytuj | edytuj kod]Wąsale czerwonobrewe żyją parami lub, częściej, w grupach do sześciu osobników. Żerują na owocach w niezbyt zwartej grupie. Rzadko zjadają opadłe owoce, najczęściej je zrywają. W trakcie dziennego odpoczynku powracają do dziupli, mogą być dwie, gdy grupa jest duża. W trakcie żerowania oddala się od dziupli do jednego kilometra. Niekiedy wchodzi w konflikt z wąsalem obrożnym (L. torquatus), jest jednak wobec niego dominujący[8].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Okres lęgowy przypada na październik i listopad. Składa w dziupli 2–4 białe jaja bez wzorów. Mają one wymiary około 24,6×17,8 mm. Ich masa to około 3,7 grama. Nie są znane szczegółowe dane dotyczące inkubacji; wiadomo, że w jej trakcie jeden osobnik pilnuje wylotu dziupli, a zmiana wysiadującego ptaka ma miejsce co 30–50 minut[8].
Status zagrożenia i znaczenie w kulturze człowieka
[edytuj | edytuj kod]Do roku 2004 wąsal czerwonobrewy klasyfikowany był przez IUCN jako gatunek bliski zagrożenia, od roku 2008 posiada status narażonego (VU, Vulnerable)[2]. W 2007 roku całkowitą populację szacowano na co najmniej 5200 dorosłych osobników, trend liczebności uznawany jest za spadkowy. Zagrożenie stanowi wycinka obszarów zadrzewionych na rzecz uprawy zbóż, kukurydzy oraz trzciny cukrowej. Prócz tego lęg bywa pasożytowany przez miodowody szarogłowe (Indicator minor). Lybius chaplini spotykany jest na czterech obszarach uznanych za Important Bird Area, w tym w jednym parku narodowym (PN Kafue), Rezerwacie Chisamba oraz na obszarze chronionym rzeki Nkanga[7].
Od 2012 roku wizerunek wąsala czerwonobrewego znajduje się na odwrocie zambijskiej monety o wartości 1 kwachy[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lybius chaplini, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Lybius chaplini, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Lybiinae Sibley & Ahlquist, 1985 - wąsale (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-07].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2022-01-02]. (ang.).
- ↑ Short, L.L., Horne, J.F.M. & Kirwan, G.M.: Zambian Barbet (Lybius chaplini). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-07].
- ↑ płk. Stephenson R. Clarke. Exhibition and description of a new species of Barbet (Lybius chaplini) from Southern Rhodesia. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 41, s. 50, 1921.
- ↑ a b Species factsheet: Lybius chaplini. BirdLife International, 2021. [dostęp 2022-01-02]. (ang.).
- ↑ a b Lester Short, Jennifer F. M. Horne: Toucans, Barbets, and Honeyguides: Ramphastidae, Capitonidae and Indicatoridae. Oxford University Press, 2001, s. 198–201. ISBN 978-0-19-854666-5.
- ↑ Zambia 2012 - new coin family. World Coin News, 23 sierpnia 2012.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).