Mangaba złotobrzucha
Cercocebus chrysogaster | |||
Lydekker, 1900[1] | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Nadrodzina | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Plemię | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
mangaba złotobrzucha | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
Zasięg występowania | |||
Mangaba złotobrzucha[4] (Cercocebus chrysogaster) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Występuje w Afryce Środkowej. Jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1900 roku brytyjski przyrodnik, geolog i paleontolog Richard Lydekker, nadając mu nazwę Cercocebus chrysogaster[1]. Miejsce typowe to obszar na południe od rzeki Kongo, Demokratyczna Republika Konga[5][6][7]. Holotyp to młodociany samiec (sygnatura BMNH Mammals 1939.3434) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[8]; po odłowieniu okaz typowy został wysłany do Carla Hagenbecka w Hamburgu, który przekazał go potem do Londynu[1].
Niektórzy autorzy uznają Cercocebus chrysogaster za podgatunek C. galeritus[7].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[7].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cercocebus: gr. κερκος kerkos ‘ogon’; κηβος kēbos ‘małpa długoogoniasta’[9].
- chrysogaster: gr. χρυσος khrusos ‘złoty’; γαστηρ gastēr, γαστρος gastros ‘brzuch’[10].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten zamieszkuje Afrykę Środkową – występuje w Kotlinie Konga w Demokratycznej Republice Konga, na południe od rzeki Kongo[7][11][3][3]. Dokładne północne, południowe i wschodnie granice występowania nie są w pełni znane, ale na podstawie aktualnych danych zachodnią granicę stanowi rzeka Kongo, północną granicę może stanowić rzeka Lulonga, a wschodnią prawdopodobnie rzeka Lomami[7][11][12].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Są łatwe do odróżnienia od innych gatunków przez pomarańczowe futro z przodu ciała. Reszta ciała pokryta jest zazwyczaj czarnym, brązowym, białym, szarym futrem lub kombinacją tych kolorów[13].
Brak konkretnych danych dotyczących wymiarów ciała[11][12]. J. Kingdon w 1997 oszacował, że ich ciało osiąga od 45 do 66 cm, a ich ogon może mieć od 50 do 75 cm[11]. Samce są nieco większe od samic[2]. Samice mogą ważyć od 6 do 8 kg, a samce od 6 do 14 kg[11][13].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Jego naturalnym środowiskiem jest głównie tropikalny las deszczowy; może też występować w lasach galeriowych, a czasami także w lasach wtórnych[2]. Występuje maksymalnie do wysokości 500 m n.p.m.[13]
Odżywianie[edytuj | edytuj kod]
Żywi się głównie pokarmem roślinnym, w szczególności liśćmi, owocami oraz nasionami, jednak może także zjadać owady. Mają mocne szczęki, dzięki którym mogą z łatwością otwierać skorupy twardych orzechów. Zwykle poszukują jedzenia przed wschodem słońca i zjadają je rano[13].
Styl życia[edytuj | edytuj kod]
Żyją w grupach liczących od 15 do 35 osobników, jednak zaobserwowano również grupy o liczbie około 100 osobników[2]. Na wolności zwykle żyją od 25 do 27 lat, natomiast w niewoli dożywają nawet 35 lat[13].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Dojrzałość płciową osiągają w wieku od 4 do 7 lat (samce dojrzewają wolniej niż samice). Ciąża trwa od 160 do 180 dni, a w jednym miocie zazwyczaj rodzi się jedno młode. Młode po narodzinach waży około 500 gramów[13].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c R. Lydekker. On a remarkable new species of mangabey-like monkey (Cercocebus chrysogaster). „Novitates zoologicae”. 7 (2), s. 279, 1900. (ang.).
- ↑ a b c d Cercocebus chrysogaster Lydekker, 1900, [w:] GBIF Secretariat [online], GBIF Backbone Taxonomy [dostęp 2023-03-13] (ang.).
- ↑ a b c d Cercocebus chrysogaster, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercocebus chrysogaster. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-19].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercocebus chrysogaster Lydekker, 1900. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 226. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ 1939.3434. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 171, 1904. (ang.).
- ↑ chrysogaster, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-19] (ang.).
- ↑ a b c d e D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 651–654. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 147. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b c d e f Haley Patterson , Cercocebus chrysogaster [online], Animal Diversity Web, 2017 [dostęp 2023-03-13] (ang.).