Przejdź do zawartości

Marcin Broniewski (podróżnik)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marcin Broniewski
Herb
Tarnawa
Data śmierci

przed 31 marca 1593

Rodzeństwo

Stanisław Broniowski

Marcin Broniewski (Broniowski) herbu Tarnawa, znany jako Martinus Bronovius de Biezdzfedea (zm. przed 31 marca 1593) – sekretarz Stefana Batorego[1], polski podróżnik, historyk, kartograf, dyplomata[2], kronikarz, pamiętnikarz i wydawca.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w I połowie XVI w. w rodzinie Broniowskich, właścicieli Bieździedzy pieczętujących się herbem Tarnawa. Gałąź bieździedzka rodu Broniewskich wywodzi się z gniazda majątku Broniewice, w dawnym powiecie sandomierskim. Za czasów króla Kazimierza Jagiellończyka (1447-1492) wszyscy należący do tego gniazda przyjęli nazwisko Broniewski, pisane często początkowo, jako Broniowski. Syn Stanisława, brat Jerzego, Mikołaja i Krzysztofa. Posiadał dobre wykształcenie, lecz nieznane jest miejsce studiów. Dworzanin królewski Zygmunta Augusta, który należał do obozu katolickiego i podpisał protestację przeciwko konfederacji warszawskiej. Od 1577, na dworze króla Stefana Batorego, pełnił funkcję sekretarza monarchy. Jako burgrabia krakowski, nagrodzony został przez Jana Olbrachta starostwem w Lubaczowie i wójtostwami potwierdzonymi także przez Zygmunta I Starego, które utorowały drogę do dworu królewskiego następnym z rodu. Jako poseł polski do chana perekopskiego Machmet Gireja (4 kwietnia 1578)[3] był architektem zawartego układu pokojowego. Rok później ponownie posłował do Tatarów. W 1580 powrócił i lata następne spędził na dworze królewskim. Po śmierci Stefana Batorego wystąpił w obronie swych praw majątkowych na sejmie konwokacyjnym 1587, domagając się jednocześnie wynagrodzenia za poselstwo do Tatarów. W czasie sejmu elekcyjnego był zwolennikiem Piasta, godząc się w ostateczności na królewicza szwedzkiego. Dla wymierzenia sprawiedliwości napadł na majątek Familicze, należący do prawosławnego biskupa łuckiego - Terleckiego. Schyłek życia prawdopodobnie spędził zajmując się rzemiosłem wojennym. Poseł na sejm koronacyjny 1587/1588 roku z województwa ruskiego[4].

Był podróżnikiem i twórcą pierwszego opisu ówczesnego KrymuTartariae descriptio (Opis Tatarii) w języku łacińskim i zarazem pierwszej informacji o żyjącym tam ludzie. Mapy północnych wybrzeży Morza Czarnego, które sporządził, były równie unikalnymi co jedynymi i uważane są dzisiaj za wybitny zabytek i osiągnięcie polskiej kartografii, a o ich nie tylko zabytkowej klasie może świadczyć fakt, iż ostatni raz drukiem wydano je w 1963.

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Dzieła

[edytuj | edytuj kod]
  • Tartariae descrpitio... cum tabula geographica eiusdem Chersonesus Tauricae[5], dedykowane Stefanowi Batoremu, dat. 1 stycznia 1579, wydane z broszurami innych autorów, Köln 1595, drukarnia Officina Birckmannica
  • Tartariae descriptio = Opis Tatarii, przeł. Ewa Śnieżewska, red. Magdalena Mączyńska, Łódź: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich 2011.

Prace edytorskie

[edytuj | edytuj kod]
  • M. Bucella Epistola... Georgii Chiacor... de morbo et obitu... Stephani regis, Koloszwar 1587

Materiały

[edytuj | edytuj kod]
  • Instrukcja Stefana Batorego dot. poselstwa do cara perekopskiego (12 września 1578, Lwów - wyd. I. Polkowski "Sprawy wojenne króla Stefana Batorego. Dyjaryjusze, relacyje, listy i akta z lat 1576-1586", Kraków 1887, w: Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t. 11)

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Leszek Kieniewicz, Sekretariat Stefana Batorego. Zbiorowość i kariery sekretarzy królewskich, w: Studia staropolskie, t. IV, Warszawa 1986, s. 62.
  2. Tarnawa – herb rycerski
  3. Historia rodu
  4. Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 306.
  5. Marcin Broniowski, Martini Broniovii, De Biezdzfedea [...] Tartariae Descriptio, Ante Hac In Lvcem Nvmqvam edita, cum tabula geographica eiusdem Chersonesus Tauricae. Item, Transsylvaniae, Ac Moldaviae, Aliarvmqve Vicinarvm Regionvm succincta descriptio Georgii A Reichersdorff, Transsyluani, cum tabulis geographicis tam Moldauiae, quam Transsyluaniae. Praeterea, Georgii Werneri De Admirandis Hungariae aquis hypomnemation, addita tabella lacus mirabilis ad Cirknitz., Kolonia: In Officina Birckmannica : sumptibus Arnoldi Mylij, 1595.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]